نرم افزار طب اسلامی نور1/5
مرکزتحقیقات نورقم/ پزشکی عامیانه
کتاب: پزشکى سنتى و عامیانه
مردم ایران با نگاه مردم شناختى
پزشکى سنتى و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختى
--------------------------------------------------------------------
دقائق العلاج ؛ ج1 ؛ ص96
تتمه از بقراط حکیم سى و شش قضیه
نقل شده که دوست مىدارم آنها را در اینجا بیاورم
----------------------------------------------------------------------------------
اطلاع رسانی کتابخانه های ایران
در ادامه مطلب ............................
مرکزتحقیقات نورقم/ پزشکی عامیانه
کتاب: پزشکى سنتى و عامیانه
مردم ایران با نگاه مردم شناختى
پزشکى سنتى و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختى
باورها
در باور مردم خراسان:
- زن حامله نباید به میت نگاه کند
یا به او دست بزند و الا چشم بچهاش شور خواهد شد.
- از روى میت نیز نباید رد شود، و الا چل رویش مىافتد
و دیگر بچهدار نمىشود.
- از برداشتن چیز سنگین خوددارى کند.
- هرگز دچار ترس و وحشت نشود، یا هول نکند و جوش نزند وگرنه
مبتلا به دلدرد و خونریزى خواهد شد و احیانا بچه را سقط خواهد کرد.
- گوشت شتر نباید بخورد، وگرنه مثل شتر دوره باردارىاش
به دوازده ماه خواهد کشید.
- در موقع خسوف و کسوف نباید هیچیک از اعضاى بدنش را لمس کند،
زیرا در صورت اول همان نقطه از بدن بچه کبود شده و روى آن موهاى
فراوان مىروید و در صورت دوم در همان نقطه لکه سرخى ایجاد خواهد شد.
- اگر شکم زن آبستن بخارد، نباید با انگشتان خود بخاراند، بلکه ب
اید شکمش را به خشتک شلوار شوهرش بمالد،
اگر با دست بخاراند پوست شکمش خواهد ترکید.
- اگر در اوایل دوران حمل آثار خون در دهانه رحم زن دیده شود،
بچه خون مىخواهد و باید فورا گوسفندى کشت، یا تاج خروسى
را مجروح کرد و الا وضع حمل سخت و خطرناک خواهد شد
و احیانا سر زا خواهد رفت (شکورزاده: 128- 129).
- بچهاى که بزرگ نمىشود به قبرستان کهنهاش بردهاند
و ناپرهیزى برداشته، باید سر کتابش برایش باز کنند.
- کسى که بچه سقط مىکند، اثر ناپرهیزى است. یک دعا دارد
که باید در آب بشورد و بخورد. نه تا هم هست که باید
وقتى آبستن شد، ماهى یکى از آنها را زیر سر بگذارد.
- بعد از شستشوى نوزاد یک تکه چلوار را چاک مىزنند و به اسم
پیراهن قیامت به تن او مىکنند که تا یک شبانهروز به تن نوزاد مىماند،
سپس او را در قنداق سفید مىپیچند و در ننو مىگذارند و ننوى او را
در تنور مىآویزند و مقدارى برنج در آن مىریزند
و آن برنج را بعدا صدقه مىدهند.
- تا ده شب اتاق بچه را روشن نگه مىدارند و غالبا بالاى سر
مادر بچه شمع روشن مىکنند.
- روز دهم بچه را با مادر به حمام مىبرند و آب جام چهل کلید
به سر او مىریزند.
- وقتى که بند ناف بچه افتاد یعنى روز هفتم انعام قابله را مىپردازند.
- بچهاى که درشتتر از حد معمول باشد (در اصطلاح عوام یک مهره)
را نباید کسى ببیند و اگر دیدند و مهره او را شمردند مىمیرد.
- لباس بچه اول که از سیسمونى بوده است براى شگون
به بچههاى بعدى مىپوشانند.
- اگر بچه کشى به دنیا بیاید یعنى از قسمت میانه تن به
صورت دولا بیاید آمد نیامد دارد و براى رفع بلا باید او را هفت
مرتبه از بلندى به پایین بیندازند و بگیرند.
- اگر بچه روز جمعه به دنیا بیاید هموزن او خرما بکشند و صدقه بدهند،
و الا بزرگ خانواده مىمیرد.
- آمدن یک پسر سر هفت دختر بدشگون است.
- بچهاى که روز عید قربان به دنیا بیاید حاجى است.
در میبد به چنین بچهاى حاجى درگاهى مىگویند.
- بچهاى که در ماه رمضان به دنیا بیاید خسیس مىشود
- بچهاى که زیاد گریه کند خوشآواز مىشود
- اگر زن در دوران باردارى مار دیده باشد بچهاش زیاد زبانش
را از دهان بیرون مىآورد.
- به بچهاى که هنگام تولد دچار گرمى شود یا صورتش جوش
داشته باشد مقدار کمى شکر سرخ حل شده در آب مىدهند.
- بچهاى که در ابتداى راه رفتن دمر خوابیده خود را بکشد،
بچه پشتش پسر است.
- بچهاى که در ابتداى راه رفتن با باسن و نشسته حرکت کند؛
بچه پشتش دختر است.
- پوست ختنه بچه نوزاد را کباب کرده به نحوى به بچه مىخورانند
که چیزى از بدنش جدا نشود.
- دست چرب به سر بچه بمالند کچل مىشود.
- کنار رختخواب نوزاد پسر هفت روز تیغ برهنه مىگذارند تا مردى دلاور شود.
- بچه چلهاى که نحسى و زیاد گریه مىکند، شب چهارشنبه سورى
سه مرتبه از زیر نقارهخانه رد مىکنند و در قلکى گندم ریخته
به زمین بزنند تا کبوتران دانههاى گندم را برچینند و بخورند
(جانب اللهى و آذرمهر: 26- 27).
- در اصفهان پوست ختنه کودک را به نخ کشیده به پاى طفل مى بسته اند.
- ارامنه اصفهان زن تازهزا را وقتى براى نخستینبار به حمام مىرود،
در برابر در ورودى حمام سه بار صلیب مىکشد و یک نفر در این
موقع کمى آب به بدن او مىپاشد.
- باقىمانده شیر زن شیرده را مىدوشند و به جوى آب روان مىریزند
تا شیرش فراوان و روان شود (قوکاسیان، خوشه، 16).
تفأل:
در قزوین اگر بیمار حالش بد باشد و بخواهند بدانند که مردنى است
یا شفا مىیابد. سه عدد سوزن را سراسر پنبه مىپیچند، یکى را
کلفتتر به نام اجل و دیگرى متوسط به نام پزشک و سومى را لاغر
به نام بیمار مىنامند و هر سه را در کاسه پر از آب مىاندازند.
سوزنها روى آب مىچرخد، اگر متوسط به لاغر نزدیک شد چون
پزشک است، بیمار خوب مىشود، اما اگر اجل به او نزدیک شود بیمار خواهد مرد (گلریز: 368).
نقش دندان کودک:
اگر طفلى هنگام تولد دندان داشته باشد بدشگون است. در باور
مردم میبد پدرش مىمیرد، باید او را از دیوار مستراح بالا ببرند
و از طرف دیگر دیوار عمه یا دایى بچه را بگیرد
(تحقیقات میدانى مؤلف؛ نیز- گذردرمانى).
در فارس اگر دندان طفل از بالا دربیاید، پدر و مادر طفل خواهند مرد.
براى پیشگیرى کودکرا از بالا در گلیمى که توسط عدهاى گرفته
شده است، مىاندازند تا اگر بخواهد، بلایى به سر پدر و مادر بیاید
به سر خود کودک بیاید (فقیرى: 21).
- در اصفهان اگر بچه از بالا دندان درآورد و دندانهاى پیشین
او زود درآید؛ آمد نیامد دارد (یعنى براى یکى ممکن است
خوب و براى دیگرى بد باشد و پدر بچه بمیرد) و باید صدقه داد
یا هفتبار بچه را از بلندى انداخت و گرفت (جانب اللهى و آذرمهر: 28).
- اگر اقوام پدرى روى لثه و آرواره بچه دست بمالند زودتر و
راحتتر دندان درمىآورد.
- در سروستان چند دانه گندم را در یک کاسه یا دیزى مىجوشانند
و بر این باورند که با شکفتن دانه گندم دندان کودک هم راه باز
مىکند و بیرون مىآید. گندم را بعدا دور مىریزند (همایونى، 1371: 472).
پیشبینى جنسیت
- اگر پوست دست زن حامله صاف و روشن شود کودکش پسر خواهد بود.
- اگر رنگ کف دست زن حامله به سبزى بگراید کودکش دختر خواهد بود.
- اگر طرف راست بدن زن حامله سنگینتر باشد نوزاد پسر
و اگر طرف چپ بدن زن حامله سنگینتر باشد نوزاد دختر خواهد بود.
- تمایل به خوراکىهاى گرمى نشانه پسر و خوراکىهاى سردى نشانه دختر است.
- در ماه نهم اگر جنین گوشه شکم قوز کند دختر است.
- بزرگى و وسعت شکم نشانه پسر است.
- لک صورت و لبهاى آماسکرده نشانه دختر است.
- اگر شیر زن آبستن را در ماههاى آخر بدوشند و در آب بریزند
و تهنشین شود نوزاد پسر است.
- تحرک و شادابى و زیبایى و صافى پوست مادر نشانه پسر بودن جنین است.
- تنبلى و خوابآلودگى و ترشرویى و زشتى نشانه دختر بودن جنین است.
- اگر اول سینه راست زن باردار بزرگ شد، نوزاد، پسر است
و اگر اول سینه چپ زن باردار بزرگ شد نوزاد دختر است.
- اگر نوک سینه مادر سرخ بود نوزاد پسر و اگر نوک سینه
مادر سیاه بود نوزاد دختر است.
- اگر زن آبستن بیرون از خانه سنجاق یا دکمه یا قیچى پیدا کند
دختر و اگر چاقو یا سوزن پیدا کند پسر خواهد زایید.
- اگر بىخبر روى سر زن آبستن نمک بریزند و او بدون آنکه متوجه شود،
دستش را به موهایش بکشد، دختر خواهد آورد و اگر دستش را به
پشت لبش برد پسر خواهد زایید.
- اگر شیر زن آبستن را در آخر ماههاى باردارى بدوشند و کف دست
بریزند و شپش داخل آن بیندازند، اگر شپش از آن خارج شد، دختر
و اگر نتواند خارج شود پسر خواهد زایید.
- آخر غذاى قابلمه یا ته سفره به هر زنى که برسد شکم بعدى پسر خواهد زایید.
- اگر زن حامله را به جایى احضار کردید و هنگام ورود پاى چپش را
داخل کرد دختر و اگر با پاى راست وارد شد پسر مىآورد.
- چشم زن حامله را مىبندند و جلوى دستش چاقو و قیچى مىگذارند،
اگر چاقو را برداشت پسر و اگر قیچى را برداشت دختر خواهد زایید
(جانب اللهى و آذرمهر: 17- 18).
- در شیراز زن حاملهاى که زیاد به ترشى علاقهمند باشد،
پسر مىزاید و اگر بیشتر به شیرینى راغب باشد دختر مىزاید (فقیرى: 17).
- در میبد (تحقیقات میدانى) و در بختیارى عکس این قضیه را مؤثر مىدانند
(ممبینى، خوشه، ش 6).
در قزوین:
- اگر سیماى زن در نزدیکى گذاشتن بار حمل به زشتى گراید مىگویند
بچهاش دختر است و اگر خوشگل شود و صورتش سرخ شود
و گل بیندازد بچهاش پسر است.
- اگر در ضمن اصلاح صورت موى صورتش سست باشد، بچهاش
دختر وگرنه پسر است.
- اگر زن حامله هنگام بلند شدن دست چپ را روى زمین بگذارد،
مىگویند بچه دختر است و اگر دست راست را بگذارد مىگویند، پسر است.
- اگر تنبلى نشان بدهد بچهاش دختر و اگر چست و چالاک باشد
پسر است (گلریز: 368 و 370).
رابطه خوراک مادر و نوزاد:
- زن آبستن اگر پى پایش پر باشد، بچهاش خوشگل و اگر لاغر باشد
بچهاش زشت خواهد شد (فقیرى: 16).
- زن حامله اگر سوره یوسف بخواند و به سیب فوت کند و بخورد،
بچهاش خوشگل مىشود و وسط لپش چاله مىافتد.
- زن حامله اگر بخواهد بچهاش زاغ شود باید روى خاکستر ادرار کند.
- اگر چشمش به خوراکى بیفتد و هوس خوردن کند و نخورد،
بچهاش لوچ مىشود.
- اگر همسایه غذاى بودارى بپزد و بوى آن به دماغش بخورد
و آن غذا را نخورد کون بچهاش سیاه مىشود.
رابطه مادر و نوزاد:
زنى که نوزاد دارد، اگر دست کرد به مویش و ریخت،
به این معنى است که نوزادش او را مىشناسد.
دنیاى پس از مرگ نوزاد:
بچه که مىمیرد، به بهشت مىرود و آنجا منتظر پدر و مادرش مىماند،
اگر شیرخواره باشد از درختى در بهشت شیر مىخورد.
پیشگیرى از داغ دیدن:
زنى که زیاد بچهاش مىمیرد، اگر پا از سر بچه مردهاى که دارند مىشورند
بردارد دیگر داغ نمىبیند.
- یک مرغ جفت بچه قبلى مىکنند، بعد از زاییدن آن مرغ را مىکشند
و مىبرند در قبرستان دفن مىکنند تا جفت خود بگیرد.
- جارو به سر بچه قبلى بزنند و از او بخواهند که بگوید، جفت خود مىگیرم.
- تا قبل از حمام زایمان چشم ناپاک (کسى که غسل بر او واجب است)
نباید به نوزاد بخورد.
سختزایى:
اذان بىموقع مىگفتند، در مسجد مىکندند و در آب مىانداختند
یا پنجه مریم آب مىکردند.
علت امراض
- میخ گوشتى: آب روى گربه ریختن
- ناپرهیزى: آب داغ روى بچه جن ریختن
- چشمدرد: پا برهنه رفتن در آفتاب تابستان
- آدمى که جوش کرده (از چیزى ترسیده یا در حالت عصبانیت شدید)
اگر سرخ کرده بخورد یا بخوابد حتما مریض مىشود.
- پیسى: ماست و ماهى یا چربى و شیرینى یا ارده و ماست
اگر باهم بخورند پیس مىشوند.
- کسى که خوراک جگر خورده اگر حرص بخورد مریض مىشود.
- کسى که آبگوشت کله خورده اگر حرص بخورد مریض مىشود.
- کسى که آبگوشت خروس خورده نیز نباید حرص بخورد.
- ماست و زردآلو را نباید باهم خورد (خوردن این دو باهم موجب
دلدرد شدید و گاه منجر به فوت مىشود) از قول عزراییل گفتهاند:
کسى که خورد زردآلو و ماس اگه مرد نگید تقصیر ماس.
- کسى که سره[1] (توت نارس) بخورد توتى یا هوایى
(نوعى ناراحتى روانى شبیه دیوانگى است) مىشود.
- آدم بزرگ اگر زیر درخت سبز بخوابد، ناپرهیزى برمىدارد
(جنزده مىشود). اما
______________________________
(1).sera
پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی، ص: 314
بچه اگر بسم اللّه گفتى و زیر درختش گذاشتى اشکال ندارد.
- اگر پا از سر بچه بردارى (عبور کردن از روى سر بچهاى که خوابیده)
باید اسمش را بیاورى وگرنه بچه مىمیرد.
- اگر چشم زن حامله به مرده بیفتد، چشم بچهاش شور مىشود.
بایدها و نبایدها
در رابطه با روزها:
- روز چهارشنبه خوب نیست ناخن بگیرند.
- شب یکشنبه و چهارشنبه نباید به عیادت مریض بروند.
- براى پیشگیرى از گسترده شدن وارفتگى صورت باید کدخدا دور آن خط بکشد.
- اگر کسى آب دهان را در مستراح بیندازد، عقل او کم مىشود.
- ادرار کردن در حمام موجب فقر مىشود.
- پاى برهنه به مستراح رفتن موجب فقر است.
- ناف را بعد از بریدن باید با نخ سیاه و سفید پنبهاى ببندند.
- وقتى براى اولینبار ناخن کودک مىچینند، دایى کودک باید مبلغى پول در کف دست بچه بگذارد.
باورهاى مربوط به سحر و جادو:
اگر دخترى سر راه ادرار کند و کسى از روى آن عبور کند، جادو مىشود.
اگر پنبهدانه سر راه ریخته باشد، سحر است.
اگر برگ مورت (مورد) سر راه ریخته باشد، سحر است.
باورهاى مربوط به ماکیان:
در بافق اگر مرغى تخم نمىکرد، صاحبش آن را بغل مىکرد و از خانه بیرون مىبرد
یک نفر از او مىپرسید کجا مىروى؟ مىگفت: این مرغ تخم نمىکند مىروم
سرش را بکنم زیر سنگ آسیاب. رهگذر ضامن مرغ مىشد و از جانب او قول
مىداد که از فردا تخم کند، زن به خانه برمىگشت. مرغ نیز روز بعد تخم مىکرد
(تحقیقات میدانى مؤلف).
در میبد اگر مرغى کرچ مىشد و نمىخواستند جوجهکشى کنند،
سر مرغ را زیر آب مىکردند و آن را از بالاى پشت بام به زیر مىانداختند،
مرغ به حالت عادى بازمىگشت (تحقیقات میدانى مؤلف).
گیاهان قدسى: زنها عقیده داشتند، ناخن اگر سفید باشد، نامحرم است
و نماز ندارد لذا باید حنا ببندند. زنان اقشار مرفه کف دست یک خال کوچک مىگذاشتند،
ولى زنان دیگر همه دست را حنا مى بستند.
سردرد:
در کوهمره مقدارى مدفوع تازه گاو روى سر بیمار مىگذارند (همانجا).
در اردکان براى رفع سردرد بچه پشکل بز را مىسابند و زیر سر او مىگذارند
(طباطبایى: 686).
در دشتستان سرگین الاغ را دود داده آب روى آن مىریزند و
براى رفع سردرد مىخورند (منصورىزاده و شمس الدینى: 198).
درد سینه:
در تهران اگر درد زیاد و مزمن شده باشد دمکرده پشکل ماچه الاغ مىخورند
و ضماد سرگین خشک سگ مىاندازند (شهرى: 5/ 421).
پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی، ص: 200
آسم:
در تهران مریض باید بول شتر بخورد (شهرى: 5/ 424)
همچنین بر کف دستش روغن مالیده جلو گربه بگیرد تا بلیسد (همانجا).
یبوست:
در گیلان پهن گاو را در تابه مىریزند و کمى زهره گاو در آن مىاندازند
و بر روى آتش گرم مىکنند، بیمار را طاقباز مىخوابانند و پهن گرم شده
را روى شکمش مىریزند و با پارچهاى مىبندند (پاینده: 257).
یرقان:
در گیلان باقلاى مازندرانى را در شاش خیس مىکنند و به بیمار
زردى گرفته مىدهند (پاینده: 259).
در اردبیل انجیر خشک را به ادرار پسربچه آغشته کرده به مریض مىدهند
(وجدانىفر و دیگران: 315).
آبله:
در روستاى درام (زنجان) پهن خشکشده و کهنه گاو را سوزانده
و آن را بر بدن بیمار مىرسانند و از دادن غذاهاى آبدار به مریض خوددارى مىکنند.
زیرا مانع خشک شدن آبله مىشود (سپهرفر و دیگران: 239).
کچلى:
در الموت عنبر نصارا را سوزانده با شیر زن مخلوط کرده با پارچه آب
ندیده به سر مىبندند (حمیدى و دیگران: 233).
زگیل:
در روستاى شیخ خلف شوش بر این باورند، که اگر مادر زگیل سوزانده
شود همه از بین مىروند، لذا براى سوزاندن آن پشکل گوسفند را
روى آتش داغ مىکنند و روى زگیلى که از همه بزرگتر است مىگذارند
(ترابزاده و دیگران: 140).
سیاهزخم:
در روستاى تلخاب (زنجان) محل دانه را با مدفوع سگ و فضله مرغ مىبندند.
که این عمل موجب چرک کردن موضع شده و چرک خارج مىشود،
سپس گیاه باتبات را جوشانده با مقدارى آرد، خمیر درست مىکنند
و بر موضع درد مىمالند. در روستاى درام (زنجان) طحال خوک را
بر روى زخم قرار مىدهند تا خوب شود (سپهرفر و دیگران: 240).
تب کهنه:
در بوشهر که بیشتر کودکان مبتلا مىشوند،
براى درمان آن ادرار گوسفند ماده سیاهرنگ را به کودک مىخورانند
(افشار سیستانى 1369: 168).
اگزما:
در خراسان عنبر نصارا را دود مىکنند و کاسه سفالینى وارونه بالاى آن
نگاه مىدارند، همین که جدار داخلى کاسه زرد شد، با پنبه زردى آن
را جمع مىکنند و به صورت بچه مىمالند (شکورزاده: 233).
پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی، ص: 201
تا خوب شود (کتیرایى، 1378: 424).
نازایى:
در سنقر پرده خشک شده بچه [مشیمه] (پرده آب آمونیاک که کودک
در رحم داخل آن قرار دارد) را در قیماق (خامه) ریخته و به زن نازا مىدهند
(رستمى و دیگران، 1374: 199).
شاشبند:
در دلیجان پشکل گوسفند را آرد کرده در تاوه گرم مىکنند و همراه با نمک
به دل بچه مىبندند (نوبان و دیگران: 235).
گرمازدگى:
در بوشهر از عصاره سرگین گاو استفاده مىکنند (افشار سیستانى، 1369: 169).
درمان با اجزا و احشا و متعلقات آبزیان
سیاهسرفه:
در ایرانشهر خوراک خرچنگ مىخورند (جانب اللهى، 1381: 254).
سرفه:
در شهر سنقر سریشم ماهى را در آب خیس کرده به بیمار مىدهند
(رستمى و دیگران 1374: 209).
یرقان:
در گیلان:
1. ماهى ریز را زندهزنده مىخورند.
2. ماهى کپور را مىپزند و به بیمار مىدهند (پاینده: 259).
در خراسان استخوان خرچنگ را کوبیده مىجوشانند و آبش را به مریض مىدهند
و عقیده دارند که به این طریق یرقان به پیشاب مریض مىزند و بهبود مىیابد،
اگر سن مریض بیش از هفت یا ده سال باشد، هفت دانه ماهى قرمز ریز
به او مىدهند زندهزنده بخورد (شکورزاده: 277- 288).
در الموت ماهى ریز زنده به بیمار مىدهند تا ببلعد (حمیدى و دیگران: 233).
سرطان:
در خراسان براى درمان سرطان خرچنگ مىخورند (شکورزاده: 257).
بواسیر:
هرگاه بواسیر به خون افتاد، چند عدد زالو را در روغن کرچک سرخ مىکنند
و زالوهاى سرخشده را روى قطعه سنگ مرطوبى مىسایند
و روى یک تکه پنبه مىگذارند و استعمال مىکنند (شکورزاده: 237- 238).
خوندماغ:
در سیستان براى جلوگیرى از خوندماغ، شونز (جل وزغ) فرق سر مىگذارند
یا براده چرم روى زخم مىگذارند (جانب اللهى، 1381: 245).
نازایى:
در اصفهان شکم ماهىریزه را خالى مىکنند، شیرخشت در آن مىریزند
و به مدت چهل روز در راه آب زیرزمین مىگذارند، بعد از چهل روز آن
را حب کرده در مقعد خود مىگذارند (جانب اللهى و آذرمهر: 31).
پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی، ص: 202
جدول 6: درمان با پوست و امعا و احشاى حیوان
ماکیاندرمانى
زکام:
در میبد براى باز شدن دماغ، تخممرغ را زیر آتش مىکنند تا بپزد
سپس لاى آن را باز کرده مقدارى مرزنگوش روى آن مىریزند و بو مىکشند
(تحقیقات میدانى مؤلف).
سوختگى:
در بافق سفیده تخممرغ به محل سوختگى مىمالند (جانب اللهى، 1384: 124).
کوفتگى:
در بافق براى درمان روغن حیوانى و زرده تخممرغ به محل کوفتگى مىمالند
(جانب اللهى، 1384: 123).
چشمدرد:
در بافق براى درمان تخممرغ را آبپز کرده و زرده آن را روى چشم مىگذارند
(جانب اللهى، 1384: 123).
در گیلان جگر سفید مرغ و خروس بر پلک مىبندند (میرشکرایى، 1374: 471).
زخم چشم:
در بافق براى درمان زخم چشم مقدارى زرده تخممرغ روى پنبه مالیده
و روى چشم مىگذارند (جانب اللهى، 1384: 123).
چرک کردن گوش:
در بلوچستان جوجه محلى را سر بریده، شکم آن را خالى مىکنند و
پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی، ص: 203
گرماگرم با پارچهاى روى گوش مىبندند تا چرک آن را بکشد
(افشار سیستانى، 1370: 392).
-------------------------------------------------------------------------
دقائق العلاج ؛ ج1 ؛ ص96
تتمه از بقراط حکیم سى و شش قضیه
نقل شده که دوست مىدارم آنها را در اینجا بیاورم
: اول- ورم کردن چهره درحالىکه هنوز بیمار حس دارد و دست
چپ خود را بر سینه مىگذارد نشان این است که بیمار پس از
بیست و سه روز مىمیرد بخصوص اگر از اول بیمارى با سوراخهاى
بینى خود بازى کند.
دوم- اگر در یک یا هر دو زانوى بیمار درد شدیدى حس شود
بخصوص اگر در اول بیمارى زیاد
عرق کند پس از سه روز خواهد مرد.
سوم- اگر در روى ورید سبات (ورید گردن) دملى بروز کند و روى آن غبار-
آلود بوده و مریض عطش شدید
داشته باشد پس از پنجاه و دو روز خواهد مرد.
چهارم- اگر بر روى زبان بیمار تاولى همانند پشکل شتر
یا مثل دانه کوچک پیدا شود مریض در فرداى آنروز خواهد مرد
و علامت دیگر این است که بیمار در اول بیمارى مایل بخوردن
چیزهاى تند است.
پنجم- اگر بر روى انگشتان و یا دندههاى بیمار دمل سیاهرنگ
و بسیار دردناکى باندازه نخود پیدا شود پس از دو روز مىمیرد
و نشانى آن این است که از اول بیمار در خودش
سنگینى زیاد حس مىکند.
ششم- اگر بیمار در انگشت بزرگ پا یا دست چپ خود دملى
تیرهرنگ و بدون درد همانند باقلا پیدا کند تا شش روز پس از آن مىمیرد
و نشانى آن این است که از اول بیمارى غذا در معدهاش درنگ
نمىکند و اسهال شدیدى پیدا مىشود.
هفتم- اگر در انگشت میانى پاى راست بیمار دمل براقى
پیدا شود تا روز دوازدهم خواهد مرد و علامتش این است که
بیمار از اول بیمارى مایل بخوردن چیزهاى تند مىشود.
هشتم- اگر انگشتان بیمار تیره گردد و بر پیشانى او دملهائى
خونین بروید تا روز چهارم مىمیرد و نشانى دیگر این است که بیمار،
عطسه و خمیازه زیاد مىکند.
نهم- اگر در انگشتان بزرگ دو پاى مریض خارش پیدا شود و گردنش
تیرهرنگ شود بیمار در روز پنجم مرضش قبل از غروب خواهد مرد.
و نشانى دیگر غلظت پیشاب است.
دهم-
اگر در پلک بیمار سه تاول سیاه و تیره یا قرمز بروید بیمار تا روز هفتم
دقائق العلاج، ج1، ص: 98
مىمیرد و علامتش جریان بزاق است که اگر از روز اول باشد
تا روز بیست و هفتم مىمیرد.
یازدهم- اگر در پلک مریض دانه نرم تیره و مانند گردو پیدا شود
تا دو روز از شروع بیمارى
مىمیرد و علامتش زیادى خواب در اول بیمارى است.
دوازدهم- اگر از سوراخهاى بینى بیمار خون نارنجىرنگ روان شود
و در پشت دست راست او دمل بدون درد سفیدرنگى پیدا شود
تا نه روز بعد مىمیرد
و نشانى دیگر این است که بیمار از اول بیمارى بىاشتها است.
سیزدهم- اگر در ران چپ بیمار قرمزى دردناکى که درازى آن
باندازه سه انگشت باشد پیدا شود بیست و پنج روز بعد خواهد مرد
و نشانى آن زیادى خارش از اول بیمارى و میل شدید او
به سبزیجات است.
چهاردهم- اگر در پشت گوش راست مریض دملى باندازه نخود پیدا شود
تا روز بیستم از وقت پیدا شدن آن تاول خواهد مرد و علامت آن زیادى
پیشاب از اول بیمارى است.
پانزدهم- اگر در گوش چپ بیمار دانهاى سیاهرنگ پیدا شود
تا روز بیست و یکم خواهد مرد و علامت دیگر اینست که از اول بیمارى
به آب خنک مایلست
شانزدهم- اگر در پشت گوش راست بیمار دانه قرمزرنگ و گرم باندازه
باقلا پیدا شود تا هفت روز بعد مىمیرد و نشانى دیگر این است که
بیمار از اول بیمارى زیاد قى مىکند.
هفدهم- اگر زیر چانه بیمار دانه قرمزرنگى باندازه باقلا بروید تا روز
پنجاه و دوم مىمیرد
و علامتش زیادى خلط سینه بلغمى در اول بیمارى است
هجدهم- اگر در نوک آلت بیمار درد شدیدى پیدا شود و در آرنج
دستش تاول تیرهرنگى سر بزند تا پنج روز بعد خواهد مرد و علامت
دیگرش تمایل او بنوشیدنى از اول بیمارى است.
دقائق العلاج، ج1، ص: 99
نوزدهم- اگر در پهلوى چپ بیمار دانه تیرهرنگ بدون دردى پیدا شود
تا روز هفتم بیمارى قبل از طلوع آفتاب خواهد مرد و علامتش این است
که بیمار زیاد خمیازه مىکشد.
بیستم- اگر در زیر بغل چپ بیمار ورمى مثل به پیدا شود تا روز پانزدهم
از اول بیمارى
مىمیرد و نشانیش سنگینى خواب او از اول بیماریست
بیست و یکم- اگر بر قوزک پاى مریض دانههاى سیاهرنگ بروید
تا روز بیست و هشتم خواهد مرد
و علامتش میل بچیزهاى سرد از اول بیمارى است.
بیست و دوم- اگر بر طرف چپ سینه بیمار تاول نارنجىرنگ سبز شود
بیمار تا چهار روز بعد
مىمیرد و علامتش زیادى خارش چشم از اول بیماریست
بیست و سوم- اگر بر کنار بالائى پیشانى بیمار ورم بدون درد نرم
و سیاه رنگى مثل گردو پیدا شود تا چهل روز بعد مىمیرد
و علامتش بیخوابى در اول مرض و میل او به خربوزه مىباشد
و پیشابش زیاد است.
بیست و چهارم- اگر بر سینه بیمار ورم بسیار سیاهرنگى
همانند تخممرغ پیدا شود تا سه ماه پس از آغاز بیمارى مىمیرد
و نشانى آن میل به خربوزه مىباشد، ادرار بیمار از اول
بیمارى زیاد است.
بیست و پنجم- اگر بر گلوى بیمار یا زیر پلک پائین چشم او دانهاى
سبز شود تا روز بیست و یکم پس از آغاز بیمارى خواهد مرد
و علامت آن تمایل زیاد بیمار به جماع
و غذاهاى
ناباب و شیرین از اول بیمارى است.
بیست و ششم- اگر در بیمارى حاد در بدن بیمار نقاط کوچکى
باندازه ارزن پیدا شود علامت بدى است
و اگر این نقطهها بزرگتر باشد کمتر بد است
بیست و هفتم- اگر قرحهاى که در تن بیمار بوده بخشکد
یا سیاه و یا سبز شود مىمیرد
بیست و هشتم- اگر بر پاى راست بیمار ورمى باندازه سیب پیدا شود و
معدهاش درد داشته باشد تا روز بیست و هفتم خواهد مرد
و نشانى آن میل او بچیزهاى شیرین است.
بیست و نهم- اگر در شکم بیمار درد پیدا شود و در ابروى
او دملهاى سیاهرنگى باندازه باقلا پیدا شود و چرکین گردد
و تا دو روز یا بیشتر طول بکشد بیمار مىمیرد و نشانى
آن زیادى خواب است.
سىام- اگر در جگر و دندان بیمار درد پیدا شود و در گودال پشت گردن
او و همچنین در انگشتان بزرگ پاى او و پشتش دانهاى مثل باقلا بروید
در روز پنجم بیمارى مىمیرد و
علامتش سختى و قطرهاى شدن پیشاب مىباشد.
سى و یکم- اگر بر زانوى بیمار چیزى مثل دانه انگور برنگ سیاه بروید
که گرداگرد آن یا خود تاول قرمز و اطرافش زرد و یا سیاهرنگ باشد
به زودى و حد اکثر تا پنجاه روز بعد
خواهد مرد و علامتش عرق سرد زیاد است.
سى و دوم- اگر بر سیاهرگ گردن بیمار تاولى باندازه دانه کرچک و سخت
و سفیدرنگ بروید تا بیست الى پنجاه روز بعد مىمیرد و علامتش میل به
غذاهاى تند مىباشد.
سى و سوم- اگر بر شقیقه چپ بیمار دانههاى قرمزرنگى با خارش زیاد
پیدا شود تا روز
چهارم مىمیرد.
سى و چهارم- اگر در تن بیمار ورمهاى سستى پیدا شود و وضع عقلى
او بهم بریزد بزودى
مىمیرد.
سى و پنجم- اگر بر چهره بیمار دملهائى بدون درد سبز شود
و بینى او بخارد تا دو روز
بعد مىمیرد.
سى و ششم- اگر بر زبان بیمار در آغاز بیمارى حاد دانه سیاهرنگى به
اندازه نخود پیدا شود دلیل بر نزدیکى مرگ است و نشانى
آن تمایل او به چیزهاى گرم مزاج از آغاز بیمارى است.[1]
[1] کرمانى، محمد کریم بن ابراهیم -
مترجم: عیسى ضیاء ابراهیمى، دقائق العلاج، 2جلد،
چاپخانه سعادت -
کرمان، چاپ: اول، 1362 ه.ش.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
پزشکى سنتى و عامیانه
مردم ایران با نگاه مردم شناختى
پزشکى سنتى و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختى
فهرست مطالب
فهرست جدولها
مقدمه
پیشگفتار
درمانگران مقدمه
1. قلمبند(شکستهبند): ..... ص : 47
2. ماما یا ماماچه: ..... ص : 47
3. ملا(دعانویس): ..... ص : 47
4. دلاک: ..... ص : 48
5. غربتى(کولى)، حجامتگر: ..... ص : 48
ابزار و وسایل طب سنتى ..... ص : 48
1. جوغن: ..... ص : 48
2. نى: ..... ص : 48
3. پاکى: ..... ص : 48
4. کوزه یا دوره: ..... ص : 48
5. شاخ گاو: ..... ص : 48
6. مهره عقیق: ..... ص : 48
7. میخ فلزى: ..... ص : 48
8. نشتر: ..... ص : 49
بخش اول گیاهدرمانى
فصل اول بیمارىها ..... ص : 53
1. امراض عمومى ..... ص : 53
سردرد ..... ص : 53
سرگیجه ..... ص : 55
زکام ..... ص : 55
سرماخوردگى ..... ص : 56
سرمازدگى ..... ص : 57
درد نیمسر(میگرن، سینوزیت) ..... ص : 57
گرمى ..... ص : 57
سردى ..... ص : 58
رطوبت مزاج ..... ص : 58
استسقا ..... ص : 58
گرمازدگى ..... ص : 58
فشار خون ..... ص : 58
کمخونى ..... ص : 59
بادها ..... ص : 59
2. مغز، اعصاب و روان ..... ص : 59
اعصاب ..... ص : 59
ترس ..... ص : 60
جنون ..... ص : 60
فراموشى ..... ص : 60
سرسام ..... ص : 60
بىخوابى ..... ص : 61
فلج(سکته) ..... ص : 61
3. بیمارىهاى چشم ..... ص : 61
چشمدرد ..... ص : 62
پیله چشم ..... ص : 65
گل افتادن چشم ..... ص : 65
ورم ملتحمه ..... ص : 65
کمسو شدن ..... ص : 65
تراخم ..... ص : 65
گلمژه ..... ص : 66
نزم(قرمز شدن مویرگهاى چشم) ..... ص : 66
لکه چشم ..... ص : 66
آب نزله ..... ص : 68
سوزش چشم ..... ص : 68
آبریزش چشم ..... ص : 68
بیرون آوردن مواد خارجى ..... ص : 68
سبل ..... ص : 68
خونمردگى ..... ص : 68
خال چشم ..... ص : 68
4. بیمارىهاى دهان و دندان ..... ص : 69
دنداندرد ..... ص : 69
آبسه کردن ..... ص : 71
زخم و چرک(پیوره لثه) ..... ص : 71
لقى دندان ..... ص : 71
بوى دهان ..... ص : 72
ترک لب ..... ص : 72
5. بیمارىهاى گوش، حلق، بینى ..... ص : 72
گوشدرد ..... ص : 72
باد گوش(کیپشدگى گوش) ..... ص : 73
ورود حشره یا اشیاى خارجى به داخل گوش ..... ص : 74
چرک کردن گوش ..... ص : 74
سنگینى و وزوز گوش ..... ص : 74
گلودرد ..... ص : 74
اوریون ..... ص : 75
گرفتگى صدا ..... ص : 76
خناق ..... ص : 76
خوندماغ ..... ص : 76
6. امراض ریوى و قلب و کبد ..... ص : 76
سینهدرد ..... ص : 76
سرفه ..... ص : 78
سیاهسرفه ..... ص : 79
آسم ..... ص : 79
سینهپهلو(ذات الریه) ..... ص : 79
سل ..... ص : 79
قلب ..... ص : 79
کبد ..... ص : 80
7. بیمارىهاى مجارى ادرار و اعضاى تناسلى ..... ص : 80
کلیهدرد ..... ص : 80
سنگ مثانه ..... ص : 82
ورم مثانه ..... ص : 82
شاشبند ..... ص : 82
سوزاک ..... ص : 83
سفلیس ..... ص : 83
باد فتق ..... ص : 83
ضعف باه ..... ص : 83
8. بیمارىهاى گوارشى ..... ص : 84
دلدرد ..... ص : 84
دلمال ..... ص : 86
نفخ ..... ص : 86
زخممعده ..... ص : 87
کرم معده و روده(انگل) ..... ص : 87
کرمک ..... ص : 89
کرم کدو ..... ص : 89
وبا ..... ص : 90
سرطان معده و روده ..... ص : 90
ورم معده ..... ص : 90
کماشتهایى ..... ص : 90
یبوست ..... ص : 90
بواسیر ..... ص : 92
ترشا ..... ص : 93
سکسکه ..... ص : 93
اسهال ..... ص : 93
استفراغ ..... ص : 95
یرقان ..... ص : 96
قند ..... ص : 96
9. دردهاى استخوان و مفاصل ..... ص : 96
درد کتف ..... ص : 96
کمردرد ..... ص : 97
سیاتیک ..... ص : 97
دردهاى مفصلى ..... ص : 97
استخواندرد ..... ص : 98
آب آوردن شکم ..... ص : 98
افتادگى ناف ..... ص : 98
قولنج ..... ص : 98
پادرد ..... ص : 99
واریس ..... ص : 100
رماتیسم ..... ص : 100
فرورفتگى استخوان سر ..... ص : 101
0 1. بیمارىهاى عفونى ..... ص : 101
تب ..... ص : 101
تبلازم(سل) ..... ص : 102
تب سیک ..... ص : 102
تب روده(حصبه) ..... ص : 102
حصبه ..... ص : 103
11. زخم، جراحت، دمل ..... ص : 104
زخم ..... ص : 104
سیاهزخم ..... ص : 106
دمل ..... ص : 106
خنازیر ..... ص : 108
زرده زخم ..... ص : 108
خونریزى جراحت ..... ص : 109
عفونت زخم ..... ص : 109
ترک پا ..... ص : 109
12. امراض پوستى ..... ص : 110
کچلى ..... ص : 110
زگیل ..... ص : 110
سالک ..... ص : 110
میخچه ..... ص : 111
پیسى ..... ص : 111
جذام ..... ص : 111
اگزما ..... ص : 111
برافروختگى صورت ..... ص : 111
آبله ..... ص : 111
دانههاى چرکى ..... ص : 112
شیرکو ..... ص : 112
تبخال ..... ص : 112
کهیر ..... ص : 112
سرخ شدن پوست ..... ص : 113
جوش زدن ..... ص : 113
سودا یا خارش ..... ص : 113
ریزش مو ..... ص : 113
جرب ..... ص : 114
آتیشک ..... ص : 114
تاول ..... ص : 114
13. آسیبها ..... ص : 114
مارگزیدگى ..... ص : 114
عقربگزیدگى ..... ص : 115
زنبورگزیدگى ..... ص : 116
رتیلگزیدگى ..... ص : 116
هارى ..... ص : 116
شکستگى ..... ص : 116
کوفتگى ..... ص : 118
دررفتگى ..... ص : 118
سوختگى ..... ص : 118
ورم ..... ص : 119
مسمومیت با تریاک ..... ص : 119
مسمومیت با مواد غذایى ..... ص : 119
فصل دوم طب زنان ..... ص : 120
1. بیمارىها ..... ص : 120
درد رحم ..... ص : 120
ترشحات رحم ..... ص : 120
عفونت رحم ..... ص : 120
خارش رحم ..... ص : 120
کیست تخمدان ..... ص : 121
روسه ..... ص : 121
تنظیم قاعدگى ..... ص : 121
بند نیامدن خون قاعدگى ..... ص : 121
2. نازایى ..... ص : 121
3. حاملگى و زایمان ..... ص : 123
حاملگى ..... ص : 123
پیشگیرى از حاملگى ..... ص : 123
مراقبتهاى دوره حاملگى ..... ص : 123
رژیم غذایى زن حامله ..... ص : 124
رژیم غذایى زن حامله براى پسرزایى ..... ص : 126
رژیم غذایى زن حامله براى دخترزایى ..... ص : 126
نقش مرد در تعیین جنسیت ..... ص : 127
عوامل مؤثر بر جنین ..... ص : 127
ویار ..... ص : 128
امراض دوره حاملگى ..... ص : 129
پیشبینى جنسیت جنین ..... ص : 130
پیشگیرى از سقط جنین ..... ص : 130
اقدام به سقط ..... ص : 130
زایمان ..... ص : 131
دیرزایى ..... ص : 131
تولد زودهنگام ..... ص : 132
آسان کردن زایمان ..... ص : 132
سختزایى ..... ص : 133
شیوه گرفتن بچه ..... ص : 134
خارج ساختن جفت ..... ص : 136
نافبرى ..... ص : 136
شیوه سق برداشتن ..... ص : 136
مراقبتهاى ویژه از زائو ..... ص : 137
رژیم غذایى زائو ..... ص : 137
دخترزا: ..... ص : 137
پسرزا: ..... ص : 137
آلزدگى ..... ص : 138
حمام زایمان ..... ص : 138
تنمالى: ..... ص : 138
تقویت زهدان: ..... ص : 139
دندان: ..... ص : 139
پسرزا شدن: ..... ص : 139
مراقبت از ناف: ..... ص : 139
چلهبرى: ..... ص : 139
مراقبت بعد از حمام: ..... ص : 139
لکه صورت ..... ص : 140
شیردهى: ..... ص : 140
کمشیرى: ..... ص : 140
پرشیرى و پستاندرد: ..... ص : 140
فصل سوم طب کودک ..... ص : 142
1. دوران شیرخوارگى ..... ص : 142
پستان نگرفتن بچه ..... ص : 142
مراقبت از نوزاد ..... ص : 142
خواص درمانى شیر ..... ص : 143
تغذیه مادر ..... ص : 143
از شیر گرفتن ..... ص : 143
2. بیمارىهاى کودک ..... ص : 143
دلدرد ..... ص : 143
پهلودرد ..... ص : 144
سرماخوردگى ..... ص : 144
نزله ..... ص : 145
سیاهسرفه ..... ص : 145
چشمدرد ..... ص : 145
چشم زدن ..... ص : 146
ختنه ..... ص : 146
گوشدرد ..... ص : 146
زخم پشت گوش ..... ص : 147
گرفتن بینى ..... ص : 147
کرمک ..... ص : 148
کرم روده ..... ص : 148
خناق(خروسک) ..... ص : 148
اوریون ..... ص : 148
گلودرد ..... ص : 148
افتادن ملاز بچه ..... ص : 149
برفک ..... ص : 149
دندان درآوردن ..... ص : 150
سینهدرد ..... ص : 150
سردرد ..... ص : 150
کچلى ..... ص : 150
اسهال ..... ص : 153
اسهال، استفراغ ..... ص : 153
زردى ..... ص : 154
سرخک ..... ص : 154
اگزما ..... ص : 154
مخملک ..... ص : 155
آبله ..... ص : 155
خریدن آبله ..... ص : 156
حصبه ..... ص : 156
زردریش ..... ص : 156
شاشسوز ..... ص : 156
آبلهمرغان ..... ص : 157
یبوست ..... ص : 157
تب کهنه ..... ص : 157
شاشبند ..... ص : 157
شبادرارى ..... ص : 157
لکنت زبان ..... ص : 157
زبان باز نکردن ..... ص : 158
دیر راه افتادن ..... ص : 158
سوراخ کردن گوش بچه ..... ص : 158
غشى(صرع) ..... ص : 159
حمله ..... ص : 159
فصل چهارم بیمارىهاى منطقهاى و شیوه تشخیص و درمان آنها ..... ص : 160
باد ناق ..... ص : 160
باد ..... ص : 160
درد نیمسر ..... ص : 160
دانه داغى ..... ص : 160
الماس ..... ص : 161
دزد باد ..... ص : 161
دجنم ..... ص : 161
جمامى ..... ص : 161
شوسوت(شوسو ج - شبسوز) ..... ص : 161
پیوک ..... ص : 162
پسدس ..... ص : 162
ون ..... ص : 162
بادسمه ..... ص : 162
شیرینگ ..... ص : 163
بچه چهار فرق ..... ص : 163
شیرکو ..... ص : 163
درد عمومى ..... ص : 163
زبرک ..... ص : 163
جوون ..... ص : 164
گالىگیر ..... ص : 164
خاش و گیران ..... ص : 164
پیشدرآر ..... ص : 164
باد فتق ..... ص : 164
گیتهپوت ..... ص : 165
مهرگیا ..... ص : 165
مارگزیدگى ..... ص : 165
سردرد ..... ص : 165
امید بهبودى ..... ص : 166
بخش دوم طب پیشگیرى و درمان با شیوههاى غیر گیاهى
فصل پنجم پیشگیرى ..... ص : 169
پیشگیرى از حاملگى ..... ص : 169
پیشگیرى از سقط جنین ..... ص : 171
مراقبتهاى بعد از زایمان ..... ص : 173
پیشگیرى از شوکهاى آسیبپذیر ..... ص : 173
پیشگیرى از داغ دیدن(بچهمیرى) ..... ص : 173
پیشگیرى از آلزدگى زائو ..... ص : 174
استفاده از ابزار و وسایل ترساننده ..... ص : 174
مراقبت حضورى ..... ص : 175
مهر کردن ..... ص : 176
مراقبتهاى ویژه از نوزاد ..... ص : 176
پیشگیرى از آلزدگى کودک ..... ص : 176
ششه ..... ص : 177
دفع شر از نوزاد ..... ص : 178
چلهبرى ..... ص : 178
حلقه هفت محمدى ..... ص : 179
حلقه یاسین ..... ص : 179
چهل تیغ ..... ص : 179
پیشگیرى از چشمزخم ..... ص : 180
پیشگیرى از چشمدرد ..... ص : 182
فصل ششم درمانهاى غیر گیاهى ..... ص : 183
1. درمان با منشأ انسانى ..... ص : 183
چشمدرد: ..... ص : 183
گلمژه: ..... ص : 183
سینهدرد: ..... ص : 183
زنبورگزیدگى: ..... ص : 183
رتیل: ..... ص : 183
سوختگى: ..... ص : 183
ورم: ..... ص : 183
مسمومیت با تریاک: ..... ص : 184
رواندرمانى: ..... ص : 184
نازایى: ..... ص : 184
آبلهمرغان: ..... ص : 184
زردزخم: ..... ص : 184
سیاهسرفه: ..... ص : 184
گوشدرد: ..... ص : 184
اگزما: ..... ص : 185
زخم: ..... ص : 185
تبلازم: ..... ص : 185
خشکى صورت: ..... ص : 185
تبخال: ..... ص : 185
سرخک: ..... ص : 185
سالک: ..... ص : 185
تشنج: ..... ص : 185
گازگرفتگى سگ: ..... ص : 185
برفک: ..... ص : 185
لکه صورت بعد از زایمان: ..... ص : 186
پستاندرد: ..... ص : 186
سل: ..... ص : 186
2. درمان با منشأ حیوانى ..... ص : 186
پوستدرمانى ..... ص : 186
سیاهتب(تب مالاریا): ..... ص : 186
درد دست و پا: ..... ص : 186
آبله: ..... ص : 186
ضربدیدگى: ..... ص : 186
تیرخوردگى: ..... ص : 187
یرقان(زردى): ..... ص : 187
نفخ: ..... ص : 187
سیهباد: ..... ص : 187
نازایى: ..... ص : 187
خنازیر: ..... ص : 187
سردرد: ..... ص : 188
استخواندرد: ..... ص : 188
کوفتگى و درد عضلات: ..... ص : 188
مارگزیدگى: ..... ص : 188
رماتیسم: ..... ص : 188
فرورفتگى استخوان سر: ..... ص : 188
ختنه: ..... ص : 188
سرماخوردگى: ..... ص : 188
سوختگى: ..... ص : 188
درمان با امعا و احشاى حیوان ..... ص : 188
شبکورى ..... ص : 188
چشمدرد: ..... ص : 189
گوشدرد: ..... ص : 189
شبادرارى: ..... ص : 189
رماتیسم پا: ..... ص : 189
جراحت: ..... ص : 189
دمل: ..... ص : 189
زخم گلوله: ..... ص : 190
رماتیسم: ..... ص : 190
پیسى: ..... ص : 190
سرخ شدن پوست: ..... ص : 190
سودا یا خارش: ..... ص : 190
مارگزیدگى: ..... ص : 190
عقرب و رتیلگزیدگى: ..... ص : 190
ویار: ..... ص : 190
سوزاک: ..... ص : 190
هولزدگى: ..... ص : 190
سختزایى: ..... ص : 190
نازایى: ..... ص : 191
پوکى استخوان و درد مفاصل: ..... ص : 191
کمردرد: ..... ص : 191
زگیل: ..... ص : 191
ترس: ..... ص : 191
درمان با مو، پشم، سم، شاخ، پى، استخوان و اعضاى حیوان ..... ص : 191
قوت چشم: ..... ص : 191
دنداندرد: ..... ص : 191
آبسه کردن دندان: ..... ص : 191
گرفتن بینى: ..... ص : 191
جذام: ..... ص : 191
زخم: ..... ص : 192
اوریون: ..... ص : 192
سردرد: ..... ص : 192
شاشبند: ..... ص : 192
خارش: ..... ص : 192
سینهدرد: ..... ص : 192
آب آوردن شکم: ..... ص : 192
شکستگى: ..... ص : 192
چشمزخم: ..... ص : 192
گوشدرد: ..... ص : 192
سرطان: ..... ص : 193
زگیل: ..... ص : 193
رگبهرگ شدن: ..... ص : 193
بیمارىهاى روحى: ..... ص : 193
درمان با مواد لبنى، پیه، چربى، روغن و گوشت حیوان ..... ص : 193
آبریزش چشم: ..... ص : 193
گلمژه: ..... ص : 193
چشمدرد: ..... ص : 193
برفک: ..... ص : 193
ترک لب: ..... ص : 193
خروسک: ..... ص : 193
گلودرد: ..... ص : 194
سینهدرد: ..... ص : 194
نیفتادن ناف: ..... ص : 194
اسهال: ..... ص : 194
سیاهسرفه: ..... ص : 194
گوشدرد: ..... ص : 194
ورود حشره به گوش: ..... ص : 195
سل: ..... ص : 195
جذام: ..... ص : 195
آبسه لثه: ..... ص : 195
دنداندرد: ..... ص : 195
کوفتگى: ..... ص : 195
مارگزیدگى: ..... ص : 195
سرماخوردگى: ..... ص : 195
بواسیر: ..... ص : 195
خنازیر: ..... ص : 195
پادرد: ..... ص : 196
قلب: ..... ص : 196
سوزاک: ..... ص : 196
ضعف باه: ..... ص : 196
قولنج: ..... ص : 196
زگیل: ..... ص : 196
کمخونى: ..... ص : 196
دندان درآوردن کودک: ..... ص : 196
نازایى: ..... ص : 196
قند خون: ..... ص : 197
تاول: ..... ص : 197
درمان با ادرار و فضولات و سایر متعلقات انسان و حیوان ..... ص : 197
چشمدرد: ..... ص : 197
گلمژه: ..... ص : 198
دنداندرد: ..... ص : 198
لکه صورت بعد از زایمان: ..... ص : 198
سرخک: ..... ص : 198
مارزدگى: ..... ص : 198
عقربزدگى: ..... ص : 198
گوشدرد: ..... ص : 198
وجود شىء یا حشره در گوش: ..... ص : 199
گلودرد: ..... ص : 199
زخم پستان: ..... ص : 199
جراحت: ..... ص : 199
خوندماغ: ..... ص : 199
خنازیر: ..... ص : 199
خناق: ..... ص : 199
دلدرد: ..... ص : 199
سردرد: ..... ص : 199
درد سینه: ..... ص : 199
آسم: ..... ص : 200
یبوست: ..... ص : 200
یرقان: ..... ص : 200
آبله: ..... ص : 200
کچلى: ..... ص : 200
زگیل: ..... ص : 200
سیاهزخم: ..... ص : 200
تب کهنه: ..... ص : 200
اگزما: ..... ص : 200
خنش رحم: ..... ص : 200
نازایى: ..... ص : 201
شاشبند: ..... ص : 201
گرمازدگى: ..... ص : 201
درمان با اجزا و احشا و متعلقات آبزیان ..... ص : 201
سیاهسرفه: ..... ص : 201
سرفه: ..... ص : 201
یرقان: ..... ص : 201
سرطان: ..... ص : 201
بواسیر: ..... ص : 201
خوندماغ: ..... ص : 201
نازایى: ..... ص : 201
ماکیاندرمانى ..... ص : 202
زکام: ..... ص : 202
سوختگى: ..... ص : 202
کوفتگى: ..... ص : 202
چشمدرد: ..... ص : 202
زخم چشم: ..... ص : 202
چرک کردن گوش: ..... ص : 202
یرقان: ..... ص : 203
لکه و پیس: ..... ص : 203
سردرد: ..... ص : 203
خروسک(خناق): ..... ص : 203
کلیهدرد: ..... ص : 203
سوء هاضمه و قبض شکم: ..... ص : 203
مسمومیت: ..... ص : 203
نازایى: ..... ص : 203
سقط جنین: ..... ص : 203
زخم ختنه: ..... ص : 203
خفگى نوزاد: ..... ص : 205
خوندماغ: ..... ص : 205
دلدرد: ..... ص : 205
زگیل: ..... ص : 205
گازگرفتگى سگ: ..... ص : 205
مارگزیدگى: ..... ص : 205
سرسام: ..... ص : 205
سرخک: ..... ص : 205
دمل: ..... ص : 205
سل: ..... ص : 205
حصبه: ..... ص : 205
شاشبند: ..... ص : 205
ترس: ..... ص : 205
شبادرارى: ..... ص : 206
ورود حشره به گوش: ..... ص : 206
استفراغ: ..... ص : 206
سردى: ..... ص : 206
تقویت نوزاد: ..... ص : 206
پرندهدرمانى ..... ص : 206
دمل: ..... ص : 206
سیاهزخم: ..... ص : 206
لرز: ..... ص : 206
زخم: ..... ص : 206
کمسو شدن چشم: ..... ص : 206
گوشدرد: ..... ص : 206
سیاهسرفه: ..... ص : 207
باد سرخ: ..... ص : 207
خنازیر: ..... ص : 207
کرمک: ..... ص : 207
تب نوبه: ..... ص : 207
پیسى: ..... ص : 207
ضعف باه: ..... ص : 207
سرطان معده و روده: ..... ص : 207
ویار: ..... ص : 207
زبان باز نکردن: ..... ص : 208
لکنت زبان: ..... ص : 208
شاشبند: ..... ص : 208
چشمدرد: ..... ص : 208
درد مفاصل: ..... ص : 208
ورود حشره به گوش: ..... ص : 208
حشرهدرمانى ..... ص : 208
سردرد: ..... ص : 208
درد چشم: ..... ص : 208
ورم ملتحمه: ..... ص : 208
سیاهسرفه: ..... ص : 209
گوشدرد: ..... ص : 209
سوختگى: ..... ص : 209
زخم: ..... ص : 209
کچلى: ..... ص : 209
جرب: ..... ص : 209
دیر راه افتادن کودک: ..... ص : 212
بند انداختن: ..... ص : 212
دمل: ..... ص : 212
هذیان: ..... ص : 212
کرمک: ..... ص : 212
زردى: ..... ص : 212
زگیل: ..... ص : 212
سالک: ..... ص : 212
شاشبند: ..... ص : 212
دردهاى مفصلى: ..... ص : 213
روماتیسم: ..... ص : 213
عقربزدگى: ..... ص : 213
نیش رتیل: ..... ص : 213
نیش کنه: ..... ص : 213
نازایى: ..... ص : 213
سرسام: ..... ص : 213
خونریزى: ..... ص : 213
خوندماغ: ..... ص : 213
ترسزدگى: ..... ص : 213
حصبه: ..... ص : 213
درمان با امعا و احشاى خزندگان ..... ص : 214
سردرد: ..... ص : 214
درد چشم: ..... ص : 214
لکه صورت: ..... ص : 214
خنازیر: ..... ص : 214
گوشدرد: ..... ص : 214
ریزش مو: ..... ص : 214
کچلى: ..... ص : 214
کمردرد و پادرد: ..... ص : 214
سیاهسرفه: ..... ص : 214
زگیل: ..... ص : 214
شکستگى: ..... ص : 215
رماتیسم: ..... ص : 215
درمان با امعا و احشاى دوزیستان ..... ص : 215
مارگزیدگى: ..... ص : 215
عقربک: ..... ص : 216
زخم: ..... ص : 216
دمل: ..... ص : 216
نازایى: ..... ص : 216
زگیل: ..... ص : 216
گرمى: ..... ص : 216
درمان با امعا و احشاى جانوران پستاندار ..... ص : 216
استخواندرد: ..... ص : 216
کچلى: ..... ص : 216
گوشدرد: ..... ص : 216
زالودرمانى ..... ص : 217
امراضى که با زالو درمان مىشد به شرح زیر است: ..... ص : 217
زردهزخم: ..... ص : 217
دنداندرد: ..... ص : 217
سینهدرد: ..... ص : 217
درد شانه یا پا: ..... ص : 217
3. درمان با سایر شیوهها ..... ص : 217
حجامتدرمانى ..... ص : 217
امراضى که معمولا براى درمان آن حجامت مىکردند به شرح زیر است: ..... ص : 218
زردهزخم: ..... ص : 218
کچلى: ..... ص : 218
مارگزیدگى: ..... ص : 218
سرخک: ..... ص : 218
سرگیجه: ..... ص : 218
فشارخون: ..... ص : 218
رگدرمانى ..... ص : 218
1. رگزنى(فصادى) ..... ص : 219
رگزنى براى درمان مرضهاى زیر به کار مىرفت: ..... ص : 219
تنگى سینه: ..... ص : 219
سردرد: ..... ص : 219
یرقان: ..... ص : 219
باد نزله: ..... ص : 219
گوشدرد: ..... ص : 219
گریه کودک: ..... ص : 220
درد پهلو: ..... ص : 220
2. رگکشى ..... ص : 220
چشم و نظر: ..... ص : 220
هول کردن: ..... ص : 220
سیاتیک: ..... ص : 220
تیغدرمانى ..... ص : 220
مارگزیدگى: ..... ص : 220
قرمزى چشم و سردرد شدید: ..... ص : 220
خروسک(خناق): ..... ص : 220
تیغ چک: ..... ص : 220
داغدرمانى ..... ص : 221
الماس: ..... ص : 221
سیاتیک: ..... ص : 221
سردرد: ..... ص : 221
کمسو شدن چشم: ..... ص : 221
دنداندرد: ..... ص : 221
عفونت زخم: ..... ص : 221
سیاهزخم: ..... ص : 221
گازگرفتگى گرگ: ..... ص : 222
شکستگى سر: ..... ص : 222
باد گرمى: ..... ص : 222
فتق ناف: ..... ص : 222
سل: ..... ص : 222
یرقان: ..... ص : 222
بچه چهار فرق: ..... ص : 222
مارزدگى: ..... ص : 222
کچلى: ..... ص : 222
ام الصبیان: ..... ص : 223
بچهمیرى: ..... ص : 223
درمان با مایهکوبى ..... ص : 223
آبله: ..... ص : 223
سرخک: ..... ص : 223
هارى: ..... ص : 223
خالکوبى ..... ص : 223
خالکوبى با یکى از هدفهاى زیر انجام مىشود: ..... ص : 224
الف - زیبایى: ..... ص : 224
ب - مهرجویى: ..... ص : 224
ج - راندن موجودات خبیث: ..... ص : 224
د - درمانى: ..... ص : 224
1. باد فتق: ..... ص : 224
2. هول کردن: ..... ص : 224
3. گلودرد: ..... ص : 225
4. چشمزخم: ..... ص : 225
5. درد مفاصل: ..... ص : 225
6. باد: ..... ص : 225
7. غده چربى: ..... ص : 225
بادکش ..... ص : 225
سردرد: ..... ص : 225
افتادگى ناف: ..... ص : 225
درد کتف: ..... ص : 225
دلدرد: ..... ص : 226
بادنزله: ..... ص : 226
پرهیزدرمانى ..... ص : 227
چشمدرد: ..... ص : 227
گرمى و سردى: ..... ص : 227
سرخک: ..... ص : 228
خوراکدرمانى ..... ص : 228
شبادرارى: ..... ص : 228
گلودرد: ..... ص : 228
سیاهسرفه: ..... ص : 228
سینهدرد: ..... ص : 228
خارش: ..... ص : 228
آبله: ..... ص : 228
گردندرد: ..... ص : 228
رطوبتى: ..... ص : 228
رژیم غذایى براى پسرزایى: ..... ص : 229
رژیم غذایى براى دخترزایى: ..... ص : 229
خوشگل شدن کودک: ..... ص : 229
بوى غذا: ..... ص : 229
زائو: ..... ص : 229
آبدرمانى ..... ص : 229
لرز: ..... ص : 229
خوندماغ: ..... ص : 229
نازایى: ..... ص : 229
چلهبرى: ..... ص : 229
ترس: ..... ص : 232
شیرینىدرمانى ..... ص : 232
سردى: ..... ص : 232
دلدرد: ..... ص : 232
دود و دودهدرمانى ..... ص : 232
چشمدرد: ..... ص : 232
گوشدرد: ..... ص : 232
دنداندرد: ..... ص : 233
گلودرد: ..... ص : 233
زخم: ..... ص : 233
عفونت زخم: ..... ص : 233
ختنه: ..... ص : 233
خوندماغ: ..... ص : 233
چشمدرد: ..... ص : 233
سرماخوردگى: ..... ص : 233
مارزدگى: ..... ص : 233
صرع: ..... ص : 234
بواسیر: ..... ص : 234
کرمک: ..... ص : 234
سرخک و سرخجه: ..... ص : 234
کهیر: ..... ص : 234
اسهال: ..... ص : 234
تبخال: ..... ص : 234
زردزخم: ..... ص : 234
نظرگیرى: ..... ص : 234
بخوردرمانى ..... ص : 234
شبکورى: ..... ص : 234
چشمدرد: ..... ص : 235
سردرد: ..... ص : 235
دنداندرد: ..... ص : 235
گوشدرد: ..... ص : 235
سرماخوردگى: ..... ص : 235
سرفه: ..... ص : 235
زکام: ..... ص : 236
درد نیمسر(سینوزیت، میگرن): ..... ص : 236
تنظیم قاعدگى: ..... ص : 236
نازایى: ..... ص : 236
تب حصبه: ..... ص : 237
کرمخوردگى و عفونت دندان: ..... ص : 237
مارگزیدگى: ..... ص : 237
آبسه لثه: ..... ص : 237
آبله: ..... ص : 237
خوندرمانى ..... ص : 237
خروسک(خناق): ..... ص : 237
پیوره لثه: ..... ص : 237
یرقان: ..... ص : 237
تراخم: ..... ص : 237
سرفه: ..... ص : 237
شبکورى: ..... ص : 237
سل: ..... ص : 238
لکه چشم: ..... ص : 238
کچلى: ..... ص : 238
شب ادراریک: ..... ص : 238
زخم سودا: ..... ص : 238
لکه صورت بعد از زایمان: ..... ص : 238
سیاهسرفه: ..... ص : 238
سینهپهلو: ..... ص : 238
دلدرد: ..... ص : 238
کانىدرمانى ..... ص : 238
چشمدرد: ..... ص : 238
تراخم: ..... ص : 238
سردرد: ..... ص : 238
دنداندرد: ..... ص : 239
آبسه لثه: ..... ص : 239
ورم ملاج: ..... ص : 239
رتیلگزیدگى: ..... ص : 239
بریدگى: ..... ص : 239
کمردرد: ..... ص : 239
درد مفاصل: ..... ص : 239
تبخال: ..... ص : 239
زنبورگزیدگى: ..... ص : 239
گوشدرد: ..... ص : 239
زخم: ..... ص : 239
خونریزى جراحت: ..... ص : 239
لجن، خاک، گل، خاکستر و ریگدرمانى ..... ص : 239
دنداندرد: ..... ص : 239
زخم: ..... ص : 239
عفونت زخم: ..... ص : 240
خونریزى جراحت: ..... ص : 240
ختنه: ..... ص : 240
سوختگى: ..... ص : 240
کوفتگى: ..... ص : 240
عقربزدگى: ..... ص : 241
زنبورزدگى: ..... ص : 241
رتیلگزیدگى: ..... ص : 241
هارى: ..... ص : 241
عرقسوز کودک: ..... ص : 241
سوم: ..... ص : 241
سختزایى: ..... ص : 241
دلدرد: ..... ص : 241
استخواندرد: ..... ص : 241
خوره: ..... ص : 242
دلپیچه: ..... ص : 242
سیاهزخم و زردزخم: ..... ص : 242
بواسیر: ..... ص : 242
صرع(غشى): ..... ص : 242
جرب: ..... ص : 242
کچلى: ..... ص : 242
شبادرارى: ..... ص : 242
زخم پشت گوش: ..... ص : 242
دفع خستگى: ..... ص : 242
پادرد: ..... ص : 243
آبله: ..... ص : 243
دررفتگى: ..... ص : 243
سرخک: ..... ص : 243
پیشگیرى از سقط جنین: ..... ص : 243
سکسکه: ..... ص : 243
باد سرخ: ..... ص : 243
زردى: ..... ص : 243
زکام: ..... ص : 243
دمل: ..... ص : 243
کهیر: ..... ص : 244
تراخم: ..... ص : 244
سالک: ..... ص : 244
زردهزخم: ..... ص : 244
سنگدرمانى ..... ص : 244
چشمدرد: ..... ص : 244
شبکورى: ..... ص : 244
یرقان: ..... ص : 244
سختزایى: ..... ص : 244
سردرد: ..... ص : 244
گلودرد: ..... ص : 244
باد: ..... ص : 245
سیاهسرفه: ..... ص : 245
برفک: ..... ص : 245
هول کردن: ..... ص : 245
نازایى: ..... ص : 245
زردزخم: ..... ص : 245
جنزدگى: ..... ص : 245
تبخال: ..... ص : 245
زگیل: ..... ص : 245
عقربزدگى: ..... ص : 246
اگزما: ..... ص : 246
سفالدرمانى ..... ص : 246
گلمژه: ..... ص : 246
گوشدرد: ..... ص : 246
اوریون: ..... ص : 246
سرخک: ..... ص : 246
تبخال: ..... ص : 246
چینىدرمانى ..... ص : 246
سینهدرد: ..... ص : 246
سرخک: ..... ص : 246
شیشهدرمانى ..... ص : 247
شبکورى: ..... ص : 247
دمل: ..... ص : 247
کچلى: ..... ص : 247
فلزدرمانى ..... ص : 247
تبخال: ..... ص : 247
سرخک: ..... ص : 247
دفع نظر: ..... ص : 247
مخملک: ..... ص : 247
رواندرمانى: ..... ص : 247
اگزما: ..... ص : 247
سیاهزخم: ..... ص : 247
هول کردن: ..... ص : 247
تراخم: ..... ص : 248
گلمژه: ..... ص : 248
شاشبند: ..... ص : 248
شاشسوز(سوختگى پاى بچه در اثر ادرار): ..... ص : 248
رواندرمانى: ..... ص : 248
نازایى: ..... ص : 248
جنزدگى: ..... ص : 248
افتادگى ناف: ..... ص : 248
درمان با روشهاى فیزیکى(فیزیوتراپى سنتى) ..... ص : 248
انحراف رحم: ..... ص : 248
استفراغ: ..... ص : 249
قولنج: ..... ص : 249
بچهمیرى: ..... ص : 249
کمردرد: ..... ص : 249
نازایى: ..... ص : 249
گلودرد: ..... ص : 249
سختزایى: ..... ص : 250
لکنت زبان: ..... ص : 250
اوریون: ..... ص : 250
سرمازدگى: ..... ص : 250
خارج ساختن جفت بعد از زایمان: ..... ص : 250
افتادن ملاز بچه: ..... ص : 250
افتادگى ناف: ..... ص : 251
یرقان: ..... ص : 251
چشمدرد: ..... ص : 251
زایمان: ..... ص : 251
رنگدرمانى ..... ص : 251
سرخک: ..... ص : 251
سیاهسرفه: ..... ص : 251
سل: ..... ص : 251
زردى: ..... ص : 251
نازایى: ..... ص : 251
انتقالدرمانى ..... ص : 251
زکام: ..... ص : 251
گلمژه: ..... ص : 252
تب کهنه: ..... ص : 252
پاور زدن(برخورد مکرر و بىاختیار پا به سنگ): ..... ص : 252
کنجدک(ککومک): ..... ص : 252
شبسوز: ..... ص : 252
گوشدرد: ..... ص : 253
زگیل: ..... ص : 253
لکه صورت: ..... ص : 253
سیاهسرفه: ..... ص : 253
لرز: ..... ص : 253
شبادرارى: ..... ص : 253
گوشدرد: ..... ص : 253
نازایى: ..... ص : 253
گذردرمانى ..... ص : 254
سیاهسرفه: ..... ص : 254
دیرزایى: ..... ص : 254
صرع(غشى): ..... ص : 254
تولد زودهنگام: ..... ص : 254
ام الصبیان: ..... ص : 254
دندان زودهنگام: ..... ص : 255
نازایى: ..... ص : 255
تب: ..... ص : 255
باد و ناق: ..... ص : 255
شوکدرمانى ..... ص : 255
سردرد: ..... ص : 255
سکسکه: ..... ص : 256
چلهبرى: ..... ص : 256
تب کهنه: ..... ص : 256
بریدن نوبه: ..... ص : 256
آبسه پستان: ..... ص : 256
هولزدگى(ترس): ..... ص : 256
نحسى: ..... ص : 257
شوک روحى: ..... ص : 257
تب: ..... ص : 257
گریه کودک: ..... ص : 257
سختزایى: ..... ص : 257
شبخیز: ..... ص : 257
عقربزدگى: ..... ص : 258
بیمارى روحى: ..... ص : 258
تراخم: ..... ص : 258
خوندماغ: ..... ص : 258
گل خوردن بچه: ..... ص : 258
سینه اومدن: ..... ص : 258
گله گوش: ..... ص : 258
همنامدرمانى ..... ص : 258
خروسک: ..... ص : 258
زگیل: ..... ص : 258
میخچه: ..... ص : 259
خلط سینه: ..... ص : 259
سیاهسرفه: ..... ص : 259
گردندرد: ..... ص : 259
چشمزخم: ..... ص : 259
کلیهدرد: ..... ص : 259
حصبه: ..... ص : 259
برفک: ..... ص : 259
قولنج: ..... ص : 259
دعادرمانى ..... ص : 260
سرکتاببینى: ..... ص : 260
حروف ابجد: ..... ص : 260
دعانویسى ..... ص : 261
تراخم: ..... ص : 261
گل افتادن چشم: ..... ص : 261
تورک: ..... ص : 261
گلمژه: ..... ص : 263
گوشدرد: ..... ص : 263
سرخک: ..... ص : 263
پیشگیرى از سقط: ..... ص : 263
ترس: ..... ص : 263
تب: ..... ص : 264
مارگزیدگى: ..... ص : 264
نازایى: ..... ص : 264
سردرد: ..... ص : 264
چشمدرد: ..... ص : 264
تورک: ..... ص : 264
دنداندرد: ..... ص : 264
گلودرد: ..... ص : 264
درد سینه: ..... ص : 264
عفونت زخم: ..... ص : 264
سکته: ..... ص : 264
سختزایى: ..... ص : 264
دعاى جنزده: ..... ص : 266
دعاى نزلهبند: ..... ص : 266
چشم و نظر: ..... ص : 266
دعاى مضرتى: ..... ص : 266
رواندرمانى: ..... ص : 266
دعاى مریض: ..... ص : 267
دعاى شیر: ..... ص : 267
دعاى شفا: ..... ص : 267
دعاى قدر: ..... ص : 267
دعاى ام الصبیان: ..... ص : 267
یرقان: ..... ص : 267
زگیل: ..... ص : 267
سالک: ..... ص : 268
نذردرمانى ..... ص : 268
نازایى: ..... ص : 268
سختزایى: ..... ص : 268
شکرشفا: ..... ص : 268
آکله: ..... ص : 268
نذر چهاردهتایى: ..... ص : 269
مکاندرمانى ..... ص : 269
خوابیدن در بقاع متبرکه: ..... ص : 269
بیتوته در زیارتگاه: ..... ص : 269
زگیل: ..... ص : 269
موسیقىدرمانى(بادزدایى) ..... ص : 269
درمانگران زار: ..... ص : 270
ابزار درمان: ..... ص : 270
1. تمبوره: ..... ص : 270
2. سارنگى: ..... ص : 270
3. قرهنى یا زمر: ..... ص : 270
4. دهل: ..... ص : 271
5. نى: ..... ص : 271
6. بمبو: ..... ص : 271
زارها: ..... ص : 271
زارهاى مهم ..... ص : 272
1. ارنوند: ..... ص : 272
2. برسات: ..... ص : 272
3. ودل: ..... ص : 272
4. فاصل: ..... ص : 273
5. کست: ..... ص : 273
6. دمفه: ..... ص : 273
7. ورر: ..... ص : 273
8. شیخ شنگر: ..... ص : 273
9. افممیت: ..... ص : 273
0 1. لوگیت: ..... ص : 273
11. ادمو: ..... ص : 273
12. انبسو: ..... ص : 274
13. اسکندر: ..... ص : 274
14. رایلو: ..... ص : 274
15. ادىکتو: ..... ص : 274
16. یوسف: ..... ص : 274
17. انکولال: ..... ص : 274
بادزدایى ..... ص : 274
بادها نیز نامهاى گوناگونى به شرح زیر دارند: ..... ص : 275
1. متارى: ..... ص : 275
2. نوبان: ..... ص : 275
3. کتمیرى: ..... ص : 275
4. مهپىپا: ..... ص : 276
5. مىیاسا: ..... ص : 276
6. هونگو: ..... ص : 276
7. لیوا: ..... ص : 276
8. سرون: ..... ص : 277
9. حبن: ..... ص : 277
0 1. بلو تنىیلو: ..... ص : 277
11. سودن: ..... ص : 277
12. شرحه: ..... ص : 277
اهل هوا ..... ص : 277
1. دواى مخصوص زار: ..... ص : 278
2. شیوه بیرون کردن جن از تن: ..... ص : 279
3. به زیر آوردن باد: ..... ص : 279
4. آلات موسیقى: ..... ص : 279
پرخان ..... ص : 282
باوردرمانى ..... ص : 284
نوبه سه یک(کسى که هر سه روز یک روز تب کند): ..... ص : 284
مارگزیدگى: ..... ص : 285
سرخک: ..... ص : 285
آبله: ..... ص : 285
عقربک: ..... ص : 285
پسرزایى: ..... ص : 286
پاور زدن: ..... ص : 286
دندان درآوردن کودک: ..... ص : 286
دیر پا گرفتن بچه: ..... ص : 286
ختنه: ..... ص : 287
چشمزخم: ..... ص : 287
زگیل: ..... ص : 288
زردى: ..... ص : 288
گلودرد: ..... ص : 288
گل افتادن چشم: ..... ص : 288
گلمژه: ..... ص : 288
نازایى: ..... ص : 288
عوامل مؤثر رفتارى و جسمانى زن حامله بر جنین: ..... ص : 289
دیدن حیوان: ..... ص : 289
شباهت: ..... ص : 289
تمایلات: ..... ص : 289
دیدن مرده: ..... ص : 289
مکان: ..... ص : 289
ظرف آبخورى: ..... ص : 289
کار: ..... ص : 289
سختزایى: ..... ص : 289
نشانهشناسى جنسیت جنین: ..... ص : 289
دزدىدرمانى ..... ص : 290
گناهدرمانى ..... ص : 290
جادودرمانى ..... ص : 291
درد نیمسر: ..... ص : 291
سرخى چشم: ..... ص : 291
گل افتادن چشم: ..... ص : 291
سرخک: ..... ص : 291
طول کشیدن مرض: ..... ص : 291
تب و لرز: ..... ص : 292
لاغرى: ..... ص : 292
غشى(صرع): ..... ص : 292
زگیل: ..... ص : 292
خنازیر: ..... ص : 293
احتضار: ..... ص : 293
کمردرد: ..... ص : 293
مارگزیدگى: ..... ص : 293
جوع: ..... ص : 293
سختزایى: ..... ص : 293
چلهبرى: ..... ص : 294
بچه عوضى: ..... ص : 295
بچه یک مهره: ..... ص : 296
سیاهسرفه: ..... ص : 296
بچه بدحال: ..... ص : 296
دنداندرد: ..... ص : 296
ترس و جنون: ..... ص : 297
گریه: ..... ص : 297
نظر زدن: ..... ص : 297
تبلازم(مالاریا): ..... ص : 297
آبله: ..... ص : 297
باد نزله: ..... ص : 297
خوندماغ: ..... ص : 297
مردهگیرى: ..... ص : 297
ترس یا وقتزدگى: ..... ص : 298
چشمزخم: ..... ص : 298
علت چشمشورى: ..... ص : 298
انواع شورچشمى: ..... ص : 298
آگاهى از شورچشمى: ..... ص : 298
نحوه چشم زدن: ..... ص : 299
دفع چشمزخم: ..... ص : 299
درمان ..... ص : 300
1. خال گذاشتن: ..... ص : 300
2.(- دعادرمانى). ..... ص : 300
3. پرزگیرى: ..... ص : 300
4. سوزاندن زاج: ..... ص : 301
5. دسبسون: ..... ص : 301
6. سوزاندن عضو ..... ص : 302
7. کندن مو از شخصى که به او شک دارند ..... ص : 302
8. اسپند ..... ص : 302
ناپرهیزى یا جنزدگى ..... ص : 302
علت ابتلا به ناپرهیزى ..... ص : 302
انواع جن ..... ص : 303
1. صبیان: ..... ص : 303
2. مرى: ..... ص : 303
درمان جنزدگى(بادبگ): ..... ص : 303
آلزدگى ..... ص : 304
سحر و جادو ..... ص : 305
تشخیص: ..... ص : 305
انواع سحر ..... ص : 306
1. جگربند: ..... ص : 306
2. دنبهگداز: ..... ص : 306
3. رفع محبت: ..... ص : 306
فصل هفتم ادبیات شفاهى پزشکى عامیانه ..... ص : 307
موجودات وهمى ..... ص : 307
آل: ..... ص : 307
ششه: ..... ص : 308
بختک: ..... ص : 308
تال: ..... ص : 308
باورها ..... ص : 308
تفأل: ..... ص : 310
نقش دندان کودک: ..... ص : 310
پیشبینى جنسیت ..... ص : 311
رابطه خوراک مادر و نوزاد: ..... ص : 312
رابطه مادر و نوزاد: ..... ص : 312
دنیاى پس از مرگ نوزاد: ..... ص : 313
پیشگیرى از داغ دیدن: ..... ص : 313
سختزایى: ..... ص : 313
علت امراض ..... ص : 313
بایدها و نبایدها ..... ص : 314
در رابطه با روزها: ..... ص : 314
باورهاى مربوط به سحر و جادو: ..... ص : 314
باورهاى مربوط به ماکیان: ..... ص : 314
بخش سوم دامپزشکى
فصل هشتم دامپزشکى ..... ص : 316
1. بیمارىهاى گوسفند ..... ص : 316
پیشگیرى ..... ص : 316
بیمارىهاى گوسفند ..... ص : 317
باد: ..... ص : 317
دندونسوزى: ..... ص : 317
آب شونشیر: ..... ص : 317
زهرک درد: ..... ص : 317
پپ: ..... ص : 317
طبقه: ..... ص : 317
دهلورى: ..... ص : 318
عیبى: ..... ص : 318
سیاهمایه: ..... ص : 318
گرى: ..... ص : 318
گنک: ..... ص : 318
کرماسوک: ..... ص : 319
جولو: ..... ص : 319
اسهال و یبوست: ..... ص : 319
شیربر: ..... ص : 319
کنه: ..... ص : 319
کپلک: ..... ص : 320
زردى: ..... ص : 320
رابطه خوراک و مرض در دامها ..... ص : 320
قوچگذارى ..... ص : 320
زه و زاد: ..... ص : 320
مشخصات قوچ نمونه براى جفتگیرى: ..... ص : 321
آماده کردن قوچ براى جفتگیرى: ..... ص : 322
اخته کردن: ..... ص : 322
2. بیمارىهاى گاو ..... ص : 322
گرى: ..... ص : 322
آبله: ..... ص : 323
فصول ابتلاى دام: ..... ص : 323
ویگا: ..... ص : 323
سم زخم(طبقه): ..... ص : 323
تیخلک: ..... ص : 323
باد: ..... ص : 324
یبوست: ..... ص : 324
اسهال: ..... ص : 324
ترک: ..... ص : 324
چرخون: ..... ص : 324
شیرعیب: ..... ص : 324
گیج: ..... ص : 324
پیچاکى: ..... ص : 324
پپسلفى: ..... ص : 324
اصلاح نژاد ..... ص : 324
3. بیمارىهاى شتر ..... ص : 325
یبوست: ..... ص : 325
سهنگ: ..... ص : 325
لنگى: ..... ص : 325
دررفتگى: ..... ص : 325
شومک: ..... ص : 326
درد گرتک: ..... ص : 326
درز: ..... ص : 326
واژگان و اصطلاحات
آکله: ..... ص : 329
آل: ..... ص : 329
اجاق: ..... ص : 329
ادوم(mudo): ..... ص : 329
اسپرزه(ezrapse): ..... ص : 329
اسپل: ..... ص : 329
استوقدوس یا اسطوقدوس: ..... ص : 329
اسقربوط: ..... ص : 329
اوسونه(anuswo): ..... ص : 329
اشترک: ..... ص : 329
ام الصبیان: ..... ص : 329
انزروت(turazna): ..... ص : 330
برونشیت: ..... ص : 330
باد سفید: ..... ص : 330
بن گوش پایین اومدن: ..... ص : 330
بیخآدور(rud xib): ..... ص : 330
بیخ گوشى: ..... ص : 330
بیدپو: ..... ص : 330
پادزهر: ..... ص : 330
پنجه مریم: ..... ص : 330
پنیرک: ..... ص : 330
پونه یا پودونه: ..... ص : 330
تبلرز: ..... ص : 330
تخم آن جوجه: ..... ص : 330
تخم سفید: ..... ص : 330
تخم کوچک: ..... ص : 331
ترشا: ..... ص : 331
تریاق اربعه: ..... ص : 331
توتیا: ..... ص : 331
تورک(kruT): ..... ص : 331
تین(nit): ..... ص : 331
تیول(برگ تیول): ..... ص : 331
جرب: ..... ص : 331
جوهر تباشیر: ..... ص : 332
چهار تخمه: ..... ص : 332
چهار فرق: ..... ص : 332
چهارگل: ..... ص : 332
چارشربتو: ..... ص : 332
حکه(akkeh): ..... ص : 332
حجر الیهود: ..... ص : 332
خرمهره: ..... ص : 332
خروسک: ..... ص : 332
خون سیاووشان: ..... ص : 332
خواص: ..... ص : 333
خنازیر: ..... ص : 333
خناق: ..... ص : 333
داروى لاجورد: ..... ص : 333
درجه چهارم: ..... ص : 333
درمونه ترکى: ..... ص : 333
دهن گرگ: ..... ص : 333
ذات الریه: ..... ص : 333
رب سوسک(ksusoobor): ..... ص : 333
رطوبت مزاج: ..... ص : 333
روغن عقرب: ..... ص : 333
روغن مار: ..... ص : 333
ماء العسل(آب عسل): ..... ص : 334
زاج: ..... ص : 334
زرنیخ: ..... ص : 334
زاج سفید: ..... ص : 334
زرارى: ..... ص : 334
زکام: ..... ص : 334
زگیل: ..... ص : 334
زهره: ..... ص : 334
سبات: ..... ص : 334
سپرز(zropes): ..... ص : 334
سفیداب قلع: ..... ص : 335
سفیداب کف: ..... ص : 335
سنا(nes): ..... ص : 335
سینهپهلو: ..... ص : 335
شاهتره: ..... ص : 335
شربت طلا: ..... ص : 335
شربت کوکنار: ..... ص : 335
شقاقلوس: ..... ص : 335
شقیقه: ..... ص : 335
شورهقلمى: ..... ص : 335
شیرخشت(t? sex - e - ri? s): ..... ص : 335
صبر: ..... ص : 336
صمغ عربى: ..... ص : 336
طاهر یا طایر: ..... ص : 336
عرق نان: ..... ص : 336
عرق النسا: ..... ص : 336
عرقیات: ..... ص : 336
عصاره: ..... ص : 336
عسر البول: ..... ص : 336
عنبر نصارا: ..... ص : 337
غمباد: ..... ص : 337
فلوس: ..... ص : 337
قرص کمر: ..... ص : 337
قطرب(bortoq): ..... ص : 337
قولنج: ..... ص : 337
قیطرون: ..... ص : 337
کات کبود: ..... ص : 337
کبابه چینى: ..... ص : 337
کوزهانداز: ..... ص : 337
کوسن(neswok): ..... ص : 337
گز: ..... ص : 337
گل زوفا: ..... ص : 337
گل قند: ..... ص : 337
گیتهپوت(tupetig): ..... ص : 337
مازو: ..... ص : 338
متکى(ikettom): ..... ص : 338
مرکوروج(jurokrem): ..... ص : 338
مسهل خاکشیر: ..... ص : 338
مشک طرامشیع(طرامشیر): ..... ص : 338
ملاز(z lam): ..... ص : 338
موم روغن: ..... ص : 338
مومیاى: ..... ص : 338
مهرگیاه: ..... ص : 338
مهره مار: ..... ص : 339
میخآذر: ..... ص : 339
نزله(alzan): ..... ص : 339
هیضه: ..... ص : 339
یرقان قبل از سبع: ..... ص : 339
منابع
نمایه
-----------------------------------------------------------
کتابنامه :
نام کتاب: پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران
با نگاه مردم شناختی
پدیدآور: جانب اللهی، محمد
سعید
موضوع: بیمارى ها
زبان: فارسى
تعداد جلد: 1
ناشر: مؤسسه انتشارات
امیر کبیر
مکان چاپ: تهران
سال چاپ: 1390 ه. ش
نوبت چاپ: اول
------------------------------------------------------------------------
منابع کتاب :
پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی ؛ ص341
ابن غیاث الدین محمد بن عبد المطلب، مجمع الدعوات، به سعى و اهتمام آقا میرزا على آقا و آقا میرزا حسین آقا، مطبعه حاجى عبد الرحیم، 1340 ه. ق، تهران.
ابن سینا، ج 3، و ابو على، قانون در طب، ترجمه عبد الرحمن شرفکندى، ج 5، تهران، سروش 1370.
ارزانى، حکیم محمد اکبر، طب اکبرى، مؤسسه احیاء طب طبیعى، انتشارات جلال الدین، 1387، ج اول.
آرورى، سیما، بررسى تطبیقى طب سنتى در روستاهاى برزوک، ارمک و نیاسر کاشان پایاننامه کارشناسى ارشد مردمشناسى، دانشگاه آزاد اسلامى، واحد تهران مرکزى، 81- 1380.
اصفهانى، محمد مهدى، واژهنامه فرهنگ و مصطلحات طب سنتى ایران، دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى، بیتا.
احمد پناهى سمنانى، محمد، آداب و رسوم مردم سمنان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، 1374.
احمدى، احمد، «آداب و معتقدات عامیانه در بیرجند»، سخن، سال هفتم، ش 8، آذر 1335.
احمدیان، محمد على، «کوزهگرى در ساوه، هنر و مردم»، فرهنگ و هنر، ش 177 و 178، سال 2536.
اذکائى (سپنتمان) پرویز، فرهنگ مردم همدان، نشر مادستان، دانشگاه بو على سینا، 1385، همدان.
اسدیان خرمآبادى، محمد، «آیینهاى گذر در ایران»، تهران، روشنان، 1384، پژوهشکده مردمشناسى.
اسدیان خرمآبادى، با محمد حسین باجلان فرخى و منصور کیائى، باورها و دانستهها در لرستان و ایلام، وزارت فرهنگ و آموزش عالى مرکز مردمشناسى، 1358.
آیینهچى، یعقوب، مفردات پزشکى و گیاهان دارویى ایران، دانشگاه تهران، 1370.
براون، ادوارد، یک سال در میان ایرانیان، ترجمه ذبیح اللّه منصورى.
اعظمى سنگسرى، چراغعلى، «درمان بیمارىها و زخمها در سنگسر»، مجله هنر و مردم، ش 20 و 19، شهریور و مهر 1351، وزارت فرهنگ و هنر.
افشار سیستانى، ایرج، پزشکى سنتى مردم ایران، ج 1 و 2، ناشر مؤلف، تهران، 1370.
افشار سیستانى، نگاهى به بوشهر، ج 2، تهران، نسل دانش، 1369، ج 2.
امامى، احمد، رضا شمس اردکانى و ایرج مهرگان، فرهنگ مصور گیاهان دارویى، تهران، مرکز تحقیقات طب سنتى و مفردات پزشکى، دانشگاه شهید بهشتى، 1387.
انوارى، رزیتا، طب سنتى اصفهان، اصفهان، سازمان میراث فرهنگى، صنایع دستى و گردشگرى، 1385.
برومبرژه، کریستیان، «جایگاه خوراکىها در هویت فرهنگ خودى و غیر خودى در گیلان: طبائع سرد و گرم، جنسیت و دیگر شاخصها»، ترجمه علاء الدین گوشهگیر، مجله فرهنگ و انسان، سال اول، ش اول، پاییز و زمستان 1384.
براون، پروفسور ادوارد، یک سال در میان ایرانیان، ترجمه ذبیح اللّه منصورى، 1371، تهران، صفار.
بشرا، محمد، طاهر طاهرى، جشنها و آیینهاى مردم گیلان، رشت، فرهنگ ایلیا، 1385.
بیرونى، ابو ریحان، الصیدنه فى الطب (داروشناسى)، ترجمه باقر مظفرزاده (از ترجمه روسى او. اى. کریموف)، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسى، 1383.
پاینده، محمود، آیینها و باورداشتهاى گیل و دیلم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 2535 (1355).
پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه، ترجمه کیکاوس جهاندارى، تهران، خوارزمى، 1361.
پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی، ص: 342
پیشداد، یحیى، «صیغه توبه و دعاى هفت گام»، فردوسى[1]، ش 892، س 1347، فرهنگ مردم، (گردآورى و نظارت: از الف.
نجوا با همکارى نصر اللّه یگانه، حسن پناهیان و محمود ظریفیان).
تائب، سید حسن، «مقدمهاى بر طب سنتى گیلان» گیلاننامه، مجموعه مقالات گیلانشناسى، ش اول به کوشش م. پ.
جکتاجى، رشت، طاعتى، 1366.
تاورنیه، ژان باتیست، سفرنامه، ترجمه ابو تراب نورى، با تجدید نظر دکتر حمید شیرانى سنایى، 1363.
ترابزاده، عباس، آرزو عبدى، شیما رشناوادى، فرزانه امیرى، گزارش مردمنگارى شهرستان شوش»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، 1380.
ثواقب، دکتر جهانبخش، دریاچه پریشان و فرهنگ منطقه فامور، نوید شیراز 1386.
جانب اللهى، محمد سعید، چهل گفتار در مردمشناسى میبد، دفتر چهارم، صنایع کهن بومى و دانشعامه، نشر سبحان نور، 1390.
جانب اللهى، محمد سعید، «گزارش مردمنگارى شهرستان میرجاوه»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، 1370.
جانب اللهى، محمد سعید، «فنون کوچنشینى در دره لار، گزارش مردمنگارى»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، 1380.
جانب اللهى، محمد سعید، «مطالعه تطبیقى شیوه درمانهاى بومى یا طب سنتى در سیستان و بلوچستان» مجله علوم انسانى، سال هشتم، ش 19، اردیبهشت 1381، دانشگاه سیستان و بلوچستان
جانب اللهى، محمد سعید، «نگاهى مردمشناختى به چرخه زندگى عشایر ایلسون»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملى ایرانشناسى، مردمشناسى و فرهنگ عامه، ج 1، تهران بنیاد ایرانشناسى، 1383.
جانب اللهى، محمد سعید، «طب سنتى بافق»، فصلنامه فرهنگى پژوهشى فرهنگ یزد، سال ششم، شماره 24 و 25 پاییز و زمستان 1384.
جانب اللهى، محمد سعید، چهل گفتار در مردمشناسى میبد (دفتر دوم و سوم)، مردمشناسى اقتصادى، تهران، گنجینه هنر، 1385.
جانب اللهى، محمد سعید، «نگاهى گذرا به مردمنگارى شهرستان مهریز»، فصلنامه فرهنگى پژوهشى فرهنگ یزد، سال هشتم، ش 33، زمستان 1386.
جانب اللهى، محمد سعید و گیتى آذرمهر، گزارش طب سنتى اصفهان، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى، سازمان میراث فرهنگى، 1371.
جانب اللهى، محمد سعید و بهروز اشترى، «گزارش مردمنگارى شهرستان ورامین»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، 1371.
جانب اللهى، محمد سعید و غلامحسین رئوفى، «گزارش مردمنگارى شهرستان سیستان»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، 1372 (الف).
جانب اللهى، محمد سعید، «گزارش مردمنگارى شهرستان ساوجبلاغ»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، 1372 (ب).
جانب اللهى، محمد سعید و سلیم سلیمى مؤید، «گزارش مردمنگارى شهرستان ایرانشهر»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، 1374.
جانب اللهى، محمد سعید- و سلیم سلیمى مؤید، ملیحه خوشخلق، «گزارش مردمنگارى شهرستان یزد»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، 1376.
جانب اللهى، محمد سعید و هما جوادى فانى، «گزارش مردمنگارى شهرستان شهریار و رباط کریم»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، 1375.
جرجانى، سید اسماعیل، ذخیره خوارزمشاهى، به کوشش سعیدى سیرجانى، بنیاد فرهنگ ایران 2535، (1355).
حاجیلو، صحبت اللّه، «نذر و نیاز زنان نازا»، فردوسى، ش 880، س 1347 (فرهنگ مردم، گردآورى و نظارت: از الف. نجوا با همکارى نصر اللّه یگانه، حسن پناهیان و محمود ظریفیان).
پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی، ص: 343
حسنى، حمید رضا، فرزاد قندهارىزاده، عباس ترابزاده، «گزارش مردمنگارى شهرستان شهرکرد»، 1375، مدیریت میراث فرهنگى استان چهارمحال بختیارى، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى
حسنى، حمید رضا و غلامحسین شعیبى، شاهپور قجقىنژاد، مجید رمضانىفر، «مردمنگارى شهرستان ترکمن»، 1381، مدیریت میراث فرهنگى استان گلستان، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى.
حسنى، حمید رضا و فاطمه قلىپور، فاطمه رجبزاده و مریم محمدتبار، «مردمنگارى شهرستان قائمشهر»، 1382، مدیریت میراث فرهنگى استان مازندران، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى.
حسن بیگى، م، «اهل هوا»، تلاش، ش 66، سال یازدهم، بهمن 2535 (1355).
حسینى موسى، زهرا، شهر بابک سرزمین فیروزه با مقدمه دکتر محمد ابراهیم باستانى پاریزى، مرکز کرمانشناسى، 1382، چ دوم.
حمیدى، على اکبر با همکارى بهروز رستمى، على فلسفى و افشین نادرى، «مردمنگارى الموت»، پژوهشکده مردمشناسى، سازمان میراث فرهنگى و گردشگرى تهران، 1384.
حمیدى، على اکبر، حمید رضا حسنى و حسن سپهرفر، «گزارش مردمنگارى شهرستانهاى بهار و اسدآباد»، مدیریت میراث فرهنگى استان همدان، 1373، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى.
حیدریهزاده، محمود، بلوک میبد، تهران، چکیده، 1356.
خدادادیان، اردشیر، «پزشکى و روشهاى بهداشتى و درمانى در ایران باستان»، هنر و مردم، فرهنگ و هنر، ش 177 و 178، سال 2536.
خوارزمى، ابو عبد اللّه محمد بن احمد بن یوسف کاتب، مفاتیح العلوم، ترجمه حسین خدیو جم، تهران، علمى فرهنگى، 1362.
دانشور، محمود، دیدنىها و شنیدنىهاى ایران، دنیاى کتاب، 1387.
دلاواله، پییترو، سفرنامه، ترجمه محمود بهفروزى، نشر قطره، 1380، ج 2.
دهخدا، على اکبر، لغتنامه.
رازى، زکریا، الحاوى، ترجمه دکتر سید محمود طباطبایى، ج 22، شرکت داروسازى الحاوى، 1372.
رسترپو، الویا، جامعهشناسى و مردمشناسى خویشاوندى در عشایر، زنان ایل بهمئى، ترجمه جلال الدین رفیعفر، خجسته، 1387.
رستمى، بهروز، مصطفى شمس الدینى، «گزارش مردمنگارى شهرستان تویسرکان»، مدیریت میراث فرهنگى استان همدان، بىتا. آرشیو پژوهشکده مردمشناسى.
رستمى، بهروز، عباس ترابزاده و روشنک رهو «گزارش مردمنگارى شهرستان سنقر» مدیریت میراث فرهنگى استان کرمانشاه، 1374، ج 1، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى.
رضوانیان، اسماعیل، «گندیما یازگیل»، فردوسى، ش 884، س 1347 (فرهنگ مردم، گردآورى و نظارت: از الف. نجوا با همکارى نصر اللّه یگانه، حسن پناهیان و محمود ظریفیان).
رعایى، شوکت، «نظر زدن و چشمزخم در سیرجان»، فردوسى، ش 883 س 1347 (فرهنگ مردم، گردآورى و نظارت: از الف.
نجوا، با همکارى نصر اللّه یگانه، حسن پناهیان و محمود ظریفیان).
رنه دالمانى، هانرى، از خراسان تا بختیارى، ج 2، ترجمه غلامرضا سمیعى، نشر طاووس، 1378.
ریاحى، على، زار و باد و بلوچ، تهران، طهورى، 1356.
زاوش، مهندس محمد، کانىشناسى در ایران قدیم، ج 1 و 2، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، 1375.
ساعدى، غلامحسین، اهل هوا، دانشگاه تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعى، 1345.
ساعدى، غلامحسین، خیاو یا مشکینشهر، تهران، امیرکبیر، 1354.
سالارى، عبد اللّه، فرهنگ مردم کوهپایه ساوه، سازمان میراث فرهنگى، معاونت معرفى و آموزش، 1379.
سپهرفر، حسن، محرم عبداللّهپور و مریم ابو الفتحى، «گزارش مردمنگارى شهرستان زنجان»، 1374، مدیریت میراث فرهنگى استان زنجان، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى
ستوده، منوچهر، فرهنگ کرمانى، فرهنگ ایران زمین، تهران، 1335.
سرمدى، محمد تقى، دایرة المعارف پژوهشى در تاریخ پزشکى و درمان جهان از آغاز تا عصر حاضر، ج 13، سرمدى، 1384.
سید سجادى، سید منصور، «نخستین شواهد جراحى در ایران پیش از تاریخ»، نامه پژوهشگاه میراث فرهنگى، ش 1، س 1381.
سلیمزاده، محمد حسین، «برخى از آداب و رسوم مردم خرمشهر»، فردوسى، ش 892، س 1347 (فرهنگ مردم، گردآورى و نظارت: از الف- نجوا با همکارى نصر اللّه یگانه، حسن پناهیان و محمود ظریفیان).
شاردن، شوالیه ژان، سیاحتنامه، ج 4، ترجمه محمد عباسى، تهران، امیر کبیر، 1336.
پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی، ص: 344
شریعتزاده، سید على اصغر، فرهنگ مردم شاهرود، تهران، ناشر مؤلف، 1371.
شفیعزاده، دکتر فتح اللّه، گیاهان دارویى لرستان، ج 1، دانشگاه علوم پزشکى لرستان حیان، 1381.
شکورزاده، ابراهیم، عقاید و رسوم مردم خراسان، تهران، سروش، 1363.
شمس الدینى، مصطفى، بهروز رستمى، «گزارش مردمنگارى شهرستان کنگان»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، 1378.
شهرى (شعرباف)، جعفر، تاریخ اجتماعى تهران، ج 6، اسماعیلیان، تهران، 1368.
شهشهانى، سهیلا، سراى میمند، تکنگارى روستاى میمند، کرمان، مرکز کرمانشناسى، 1384.
صالحى، محمد، «درباره زایمان سخت»، فردوسى، ش 884، س 1347، فرهنگ مردم، (گردآورى و نظارت: از الف- نجوا با همکارى نصر اللّه یگانه، حسن پناهیان و محمود ظریفیان).
صالحیان، لیلا، «بررسى مردمشناختى طب سنتى در استان چهارمحال و بختیارى، مطالعه موردى روستاى باجگیران»، پایاننامه کارشناسى ارشد مردمشناسى، دانشگاه آزاد اسلامى، واحد تهران مرکزى، 1387.
صانعى، صفدر، نسخه شفا، گل و گیاه، ج 2، تهران، حافظ نوین 1371.
صدیق ایمانى، مصطفى، «پزشکى عامیانه در کهگیلویه و بویراحمد»، طب و دارو، سال هفدهم، دوره جدید، ش 101، آبان 1360.
صفا، ذبیح اللّه، تاریخ ادبیات در ایران، ج 1، تهران، ابن سینا، 1342.
صفىزاده (بوره کهیى)، صدیق، طب سنتى در میان کردان، تهران، عطایى، 1361.
صفىنژاد، جواد، «مونوگرافى ده طالبآباد»، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعى، 2535 (1355).
ضیغمى، محمد جواد، هزاوه زادگاه امیر کبیر، تهران، مؤسسه علمى اندیشه جوان، 1368.
طباطبایى، سید محمود، فرهنگ عامه اردکان، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1381.
عبد المطلب، ابن غیاث الدین محمد، مجمع الدعوات، به سعى و اهتمام آقا میرزا على آقا و آقا میرزا حسین آقا، تهران، مطبعه حاجى عبد الرحیم، 1340 ق.
عبدلى، على، مطالبى در زمینه تاریخ، فرهنگ و جامعه تاتها و تالشان، مؤلف و ققنوس، 1369.
عسکرى عالم، على، مطالبى در زمینه تاریخ، فرهنگ و جامعه تاتها و تالشان، مؤلف و ققنوس، 1369.
عطار یزدى، میرحسین، نسخه حکیم، جاویدان، چ 4، 1370.
فروحى، على، «پزشکان گیلانى»، ج 2، گیلاننامه، طاعتى، 1369.
فقیرى، ابو القاسم، گوشههایى از فرهنگ مردم فارس، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1357.
فلسفى، على، مریم ابو الفتحى و افشین نادرى، گزارش مردمنگارى شهرستان میانه، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى، سازمان میراث فرهنگى، 1379.
قاسمى، ابو الفضل، خاوران گوهر ناشناخته ایران.
قمرى البخارى، ابو منصور حسن بن نوح، التنویر، تهران، بنیاد نیکوکارى نوریانى، 1352.
قمشاهى، محمود، «نذر و نیاز براى زنده ماندن بچه»، مجله فردوسى، س 20، ش 921، مرداد 1348 (فرهنگ مردم، گردآورى و نظارت الف- نجوا با همکارى نصر اللّه یگانه، حسن پناهیان و محمود ظریفیان).
قوکاسیان، دکتر هراند، «اعتقادات ارامنه اصفهان»، خوشه، ش 16، 1347.
محتاط، محمد رضا، سیماى اراک، جامعهشناسى شهرى، آگه، تهران، 1368.
کتیرایى، محمود، از خشت تا خشت، نشر ثالث، تهران، 1378.
کرباسى راورى، على، فرهنگ مردم راور، دفتر یکم، بنیاد نیشابور.
گلریز، سید محمد على، مینودر یا باب الجنه قزوین، دانشگاه تهران، 1337.
گیرشمن، رمان، هنر ایران در دوران ماد و هخامنشى، ترجمه دکتر عیسى بهنام، تهران، علمى فرهنگى، 1371.
مجیدى خامنه، فریده، بررسى «مردمشناختى طب عامیانه در میان زنان ارومیه»، نامه پژوهشگاه میراث فرهنگى، ش 3، س 1382.
محجوب، ایران ظفر، «عقاید خرافى خراسان»، سخن، دوره هفدهم، ش. 4 س 1346.
محمدزاده صدیق، ح. «فولکلور آذربایجان»، خوشه، ش 13، خرداد 1347.
خداداد مزارعیان، على رضا نوچهناسار، محمود پارساپور، «گزارش مردمنگارى شهرستان شادگان»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى، بىتا.
پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی، ص: 345
مستوفى، عبد اللّه، شرح زندگانى من، ج 1، تهران، هرمس، 1386.
مسعودى، ابو الحسن على بن حسین، مروج الذهب، ترجمه ابو القاسم پاینده، تهران علمى فرهنگى، 1374، چ 5، ج 1.
معصومى، غلامرضا، «فال و فالگیرى، دعا و جادو در دهات شاهآباد غرب»، مجله هنر و مردم، ش 55، اردیبهشت 1346.
معطوفى، اسد اللّه، تاریخ، فرهنگ و هنر ترکمان، ج 3، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، 1383.
مقدم، حسین، «درد نیمسر»، فردوسى، ش 884، س 1347، (فرهنگ مردم، گردآورى و نظارت: از الف. نجوا، با همکارى نصر اللّه یگانه، حسن پناهیان و محمود ظریفیان).
ملکراه، علیرضا، آیینهاى شفا، تهران، سازمان میراث فرهنگى و گردشگرى، پژوهشکده مردمشناسى، 1385.
ممبینى، حفیظ اللّه، «عقاید و آداب بختیارى»، خوشه، ش 6، فروردین 1347.
منصورىزاده، مرضیه، مصطفى شمس الدینى، «گزارش مردمنگارى شهرستان دشتستان»، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى 1375.
منصورىزاده، مرضیه، گزارش مردمنگارى تنگستان، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى سازمان میراث فرهنگى.
موسوى، سید حسن، گوشههایى از فرهنگ و آداب و رسوم مردم کوهمره، نودان، جروق، سرخى فارس.
میرحیدر، حسین، معارف گیاهى، ج 1، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1374.
میرشکرایى، محمد، «پرخان»، فصلنامه میراث فرهنگى، ش 2، زمستان 1369.
میرشکرایى، «مردمشناسى و فرهنگ عامه»، کتاب گیلان، گروه پژوهشگران ایران به سرپرستى ابراهیم اصلاح عربانى، ج 3، 1374.
«داروهاى عامیانه» نامه نور، ویژهنامه هنر و فرهنگ ایل بویراحمدى، ش 10 و 11 اسفند 1359.
نظرى داشلىبرون، زلیخا، هما حاجى على محمدى روشنک رهو و عباس ترابزاده، «مردمشناسى روستاى ابیانه»، سازمان میراث فرهنگى و گردشگرى، پژوهشکده مردمشناسى، تهران، 1384.
نظرى داشلىبرون، با فریبا نعمتى، مجید رمضانفر، «زارش مردمنگارى علىآباد کتول»، مدیریت میراث فرهنگى استان گلستان، آرشیو پژوهشکده مردمشناسى، 1380.
نفیسى، دکتر ابو تراب، پژوهشى در مبانى عقاید سنتى پزشکى مردم ایران، اصفهان، مشعل، 1364.
نوبان، مهر الزمان با همکارى ناهید رشیدى و حجت اللّه یارمحمدى، مردمنگارى دلیجان، سازمان میراث فرهنگى استان مرکزى، 1382.
نوربخش، حسین، جزیره قشم و خلیجفارس، تهران، امیرکبیر، 1369.
وجدانىفر، نادر، رشیدکر، مجتبى صفرى، رضوان تاجپور، مریم فتحاللّهزاده، مریم کشاورزیان، گزارش مردمنگارى شهر اردبیل، ج 1 1385.
هرودوت، تاریخ، تلخیص و تنظیم ا. ج اوانس، ترجمه وحید مازندرانى، تهران، ترجمه و نشر کتاب، 1350.
هدایت، صادق، فرهنگ عامیانه مردم ایران، گردآورنده جهانگیر هدایت، تهران، چشمه، 1378.
هدایت، صادق، نیرنگستان، تهران، امیر کبیر، 1342.
همایونى، صادق، گوشههایى از آداب و رسوم مردم شیراز، اداره کل فرهنگ و هنر فارس، 1353.
همایونى، صادق، فرهنگ مردم سروستان، مشهد آستان قدس، 1371.
یازرلو، حسین «وقتى کودکى دیر راه مىافتد»، فردوسى، ش 879، س 1347 (فرهنگ مردم گردآورى و نظارت: از الف. نجوا با همکارى نصر اللّه یگانه، حسن پناهیان و محمود ظریفیان).
یاسایى، على، «شمهاى از آداب زایمان»، فردوسى، ش 875، س 1347 (فرهنگ مردم، گردآورى و نظارت: از الف. نجوا با همکارى نصر اللّه یگانه، حسن پناهیان و محمود ظریفیان).[2]
[1] ( 1). استاد انجوى در هر شماره با تأکید، برداشت از مطالب فرهنگ مردم در این مجله را ممنوع اعلام کردهاند، اما من به دو دلیل عمده جسارت ورزیدم و برخلاف توصیه استاد عمل کردم:
الف- با شناختى که از روح پرفتوح ایشان داشتم، گمان بردم که به منظور خاصى این توصیه را کردند که احتمالا تاکنون آن منظور برآورده شده یا با درگذشت ایشان دیگر وقوع آن غیر ممکن است.
ب- دریغم آمد این اطلاعات همراه با مجلهاى که امروز دیگر قربانى تطاول روزگار شده و دسترسى عموم به آن تقریبا ناممکن است مکتوم بماند، با این حال در مواردى به این مطالب استناد کردهام که منبع اطلاع دیگرى در دست نبوده است.
[2] جانب اللهی، محمد سعید، پزشکى سنتى و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختى، 1جلد، مؤسسه انتشارات امیر کبیر - تهران، چاپ: اول، 1390 ه.ش.
-------------------------------------------------------------------------------
کتابنامه :
نام کتاب : دقائق العلاج
پدیدآور: کرمانى، محمد کریم بن ابراهیم-
مترجم: عیسى ضیاء ابراهیمى
تاریخ وفات
پدیدآور: 1288 ه. ق
موضوع : بیمارى ها
زبان : عربى
تعداد جلد : 2
ناشر: چاپخانه سعادت
مکان چاپ: کرمان
سال چاپ: 1362 ه. ش
نوبت چاپ: اول
------------------------------------------------------------
اطلاع رسانی کتابخانه های ایران
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
جستجوی کتاب های طبی وپزشکی در : کتابخانه عمومی علامه طباطبایی شهرضا:
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
کتابخانه عمومی علامه طباطبایی شهرضا