صفحه ها
دسته
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 200582
تعداد نوشته ها : 70
تعداد نظرات : 2
Rss
طراح قالب
حمید رضا علیخانی

فهرست
عناوین موضوعات مطالب:

               کتاب : راز درمان

      و نمونه داستان های کوتاه :
  مراجعات پزشکی درمان طب سنتی
     

در این موقع است که آنچه را مى‏دانند نمى‏توانند به درستى به یاد آورند.

 به علاوه مطلب را هم نمى‏توانند بدانگونه که مى‏دانند و شاید و باید ادا کنند.

 حتى در نوشتن هم دچار اشتباه شده، موقتا املاى لغات را از یاد برده 

و کلمات را غلط بر روى کاغذ مى‏آورند.

در چنین وضعیتى چنانچه والدین، معلمین و ممتحنین متوجه حال 

طفل شده،قدرى با او به ملایمت و روى گشاده صحبت کنند و قدرى او را بخندانند

 تعادلخود را بازیافته و از عهده امتحان به خوبى برخواهد آمد.

             در ادامه مطلب......................... 


  
فهرست عناوین موضوعات مطالب:


             کتاب : راز درمان

       و نمونه داستان های کوتاه :

   مراجعات پزشکی درمان طب سنتی



      با فوند و سایز:توهاما10/ 24 صفحه
 

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى) ؛ ج‏3 ؛ ص169


------------------------------------------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

بیمار سى و چهارم (فشار خون)

یکى از بیمارانم دچار سوء مزاج ارثى بود و طبیعتى نسبتا سرد و رطوبى داشت. در نتیجه همین سوء مزاج، چربى در ناحیه شکم او پیدا شده و شکم روز به روز برآمده‏تر و بزرگتر مى‏شد. روزى غفلتا دچار درد بسیار شدید و توانفرسائى گردید به قسمى که بسترى شد و هیچ قادر به حرکت نبود. در همین هنگام چشم راستش و متعاقب آن چشم چپش نابینا گردید به نحوى که تا مدتى هیچ چیز را نمى‏دید.

علت بیمارى را از فشار خون و آسیب عروقى در مغز و ته چشم تشخیص دادم. لذا دستور دادم زالو پشت گوشش گذاشتند و کپسول مرکب از صبر زرد و جوش‏شیرین تجویز کردم تا لینت مزاج حاصل شده و توجه خون از مغز به پاها معطوف گردد.

پس از چند روز متخصص چشم به بالین بیمار آمد. در معاینه چشم پاره شدن شریان چشم و خون‏ریزى را با افتالموسکپ تأئید کرد. در همین ایام سنگى نیز از کلیه بیمار کنده شده و در مجراى حالب گیر کرد که این خود مزید بر علت گردید. درد شدید او با تهوع همراه بود. این سنگ پس از تنقیه از شکر سرخ مرکب و با کمپرس آب گرم و استعمال بلادن و تزریق «پانتابون» و تدابیر دیگر به زحمت دفع گردید. این اتفاق غیر مترقّبه بر شدت مرض افزود و بیمار دچار سکته شد. چشم‏ها تارتر گردیدند. حمله دیگرى نیز رخ داد که نسبتا سبک و خفیف بود. بیمار در آزمایش ذره‏بینى ادرار اندکى آلبومین، مقدارى اسید اوریک و نیز به مقدار زیاد اکزالات دوشو داشت. معلوم شد جنس سنگ از نوع اکزالات دوشو مى‏باشد. در این وقت فشار خون هم به واسطه اضطراب و هیجان‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 170

قدرى بالا رفت.

درمان- براى دفع اسید اوریک که در بدن ایجاد دردهاى مختلفى را مى‏نماید، بنا به آزمایش و تجارب من، بهترین دارو آب ترب و آب شلغم است. ازاین‏رو دستور دادم مقدارى آب ترب در روز به ایشان بنوشانند. ضمنا «حب سیاه» را نیز براى حل و دفع اگزالات دوشو در بدن تجویز نمودم که روزى 20 تا 30 دانه بخورد. به علاوه غااوتى مرکب از مصطکى، سیاهدانه، زنیان، تخم کرفس، رازیانه و گلپر به او دادم تا رطوبت و سموم بدن را حل و دفع نموده و شکم را کوچک نماید.

به دستوراتى که مى‏دادم کاملا عمل مى‏نمودند. در نتیجه سنگ‏هاى ریز و شن زیادى به‏تدریج از مجراى ادرار دفع مى‏گردید. از نفخ معده و بزرگ شدن شکم ناشى از چربى و رطوبت جلوگیرى کامل به عمل آمد. ضمنا در اثر معطوف گردیدن خون از سر به قسمت‏هاى اسافل بدن، خون‏هائى که در اثر پاره شدن شریان ته چشم ایجاد شده بود و مانع دید بیمار گشته بود، بتدریج جذب شده و روز به روز دید او بیشتر مى‏گردید تا اینکه سرانجام خوب و به حال عادى و طبیعى درآمد و بعدها نیز نه تنها هیچ خللى در بینائى چشم‏هایش پدیدار نگردید بلکه حتى نسبت به اغلب همسالانش از قدرت بینائى بهترى برخوردار بود.

در حین معالجه، براى اصلاح کلیه‏ها، شیره خنک‏هاى گرم گیاهى از قبیل تخم خربزه و مانند آن هم زیاد مى‏دادم، در نتیجه کلیه‏ها سالم شدند و هیچ‏گونه اثر بدى نیز از آن به جاى نماند. براى رفع حالات سوداوى و عصبى بیمار هم جوشانده‏هاى مناسب همانند سنبل الطیب و گل گاوزبان مى‏دادم. بیمار براى رفع رطوبت و جلوگیرى از چاقى و بزرگ شدن شکم غالبا از غااوت فوق الذکر مى‏خورد. یکى از فواید دیگر این غااوت این است که رافع فراموشى است. زیرا در واقع علت عمده فراموشى در انسان تجمع رطوبت در مغز مى‏باشد و این غااوت رطوبت‏ مغز را برطرف و قوه حافظه را زیاد مى‏نماید. بیمار خود اظهار مى‏داشت که قبل از این واقعه دچار فراموشى شده بودم درحالى‏که اینک رفع آن گردیده است. اگر مدتى غااوت را نخورم به تنبلى، فراموشى و سنگینى بدن دچار

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 171

مى‏شوم. مدتى پس از خوردن آن سبک و شاداب و فکرم روشن و حافظه‏ام زیاد و به نسبت پیش چست و چالاک مى‏گردم و تندتر و بیشتر راه مى‏روم. قطر کمر او نسبت به سابق بیش از ده سانتیمتر کمتر شده بود.[1][2]




پاورقی  

[1] ( 1)- باید دانست که داروهاى مذکور، نه تنها دفع سموم و رطوبت را از بدن مى‏نمایند بلکه در دفع گاز معده و روده و رفع سردى جهاز هاضمه و اتساع معده و روده نیز بى‏نظیر مى‏باشند. بدین جهت بود که پزشکان پیشین براى اصلاح معده و دستگاه گوارش از این‏گونه داروها زیاد استفاده مى‏کردند. اما براى جلوگیرى از تولید چربى در شکم و رفع بزرگ شدن آن چیزى ننوشته‏اند.

با آنکه مطالعات زیاد در کتب و نوشته‏هاى قدما نموده‏ام در هیچ جا در مورد کوچک شدن شکم با استفاده از این داروها برنخوردم و این را تصادفا خود مریض به من گفته بود که در اثر پیروى از دستور شما شکم من کوچک شده و مثل این است که چربى آن آب مى‏شود. من نیز از آن هنگام به این امر توجه کردم و در بیماران دیگر موضوع را تحت آزمایش قرار دادم که نتایج آن همواره رضایت‏بخش درآمد.

پزشک معالج باید ترکیب غااوت را هرچند یک بار عوض کند تا طبیعت بیمار بدان خو نگیرد. باید گاهى آن را تبدیل به حب یا معاجین نماید. مثلا باید چند روزى حبى مرکب از مصطکى، کندر و شاهدانه را به بیمار دهد که هم در تقویت اعصاب و رفع سستى آن بسیار مؤثر است و هم دفع رطوبت و سموم را از بدن مى‏نماید. ضمنا در رفع اورام روده و مجارى ادرار و غیره فایدت زیاد دارد. این دارو غالبا بهبود بسیار بخشیده و یا به‏طور کلى رفع عارضه را مى‏نماید. این حب اکثرا رفع سیلان منى را نموده و در طبائع سرد از سرعت انزال جلوگیرى مى‏کند. در زنان نیز رفع سیلان ابیض مى‏نماید. این دارو همچنین در وجع معده و روده بلغمى بسیار مفید و مؤثر است.

حب دیگر، حبى است مرکب از مقل ازرق 2، مرمکى 1 و پوست هلیله زرد( روزى 10 تا 30 دانه) این دارو خواص بسیار داشته و تعداد زیادى از عوارض به اصطلاح« بادباسور» از قبیل پیدایش قند در بدن و عوارض حاصله از آن، ورم مزمن روده و اوجاع مفاصل را جوابگو بوده و دفع رطوبت بدن را مى‏نماید.

از این دارو مى‏توان براى درمان هرگونه بیمارى فرضى که علت آن معلوم نباشد بهره گرفت زیرا بسیارى از سموم بدن را از راه روده و ادرار دفع کرده و در امراض مجارى ادرار که از سردى باشد فایده مى‏رساند. این حب نه تنها سنگ و شن را حل و دفع مى‏نماید بلکه ضدعفونى‏کننده خوبى است و چرک را خشک مى‏کند و ضمنا مصلح و ترمیم‏کننده هم مى‏باشد و مواد لزجى را که در پاره‏اى از مراکز مغز جمع مى‏شوند و ایجاد بیمارى‏هاى قند و مانند آن مى‏نمایند را برطرف مى‏سازد. البته در این مواقع پزشک معالج باید عصاره‏ها و شیره خنک‏هاى لازم را نیز برحسب نیاز و توافق مزاج به بیمار دهد.

همچنین روزى یک مثقال و حتى بیش از آن قند رون تجویز کند که هم ملین است و هم دافع رطوبت و سموم از بدن. ضمنا مانع چاقى و بزرگ شدن شکم و ایجاد چربى در آن مى‏گردد. اقسام دیگر سقزها و-- صمغ‏ها هریک کم‏وبیش همین اثرات را دارند. به‏علاوه همه آنها در درمان برونشیت مزمن که یکى از عوارض سوء مزاج ارثى است به تفاوت مفید و مؤثرند.

باید دانست که در برونشیت مزمن، اصلاح روده، کلیه‏ها و کبد در درجه نخست درمان و پس از آن استفاده از داروهاى سینه قرار دارند.

از آنجا که طبائع انسان‏ها مختلف است یک دارو نیز در همه‏کس به یک نوع اثر نمى‏کند. آنچه که در این بخش نوشتم مربوط به اشخاصى است که مزاجشان رطوبى بوده و جگر آنها گرم و حرارتى نباشد.

این‏گونه بیماران اگر جگر گرم داشته باشند تحمل این داروها را نمى‏نمایند زیرا چنین داروهائى ایجاد تحریک در کبد آنها نموده و در نتیجه به تفاوت دچار خشکى دهان، کلافکى و بیخوابى و مانند آن مى‏شوند. در این صورت لازم است دارندگان طبیعت گرم موقتا از استعمال این داروهاى گرم خوددارى ورزند و از داروهاى مبرّد و موافق مزاج و کبد همانند تخم خیار و خرفه و خنکى‏هاى مناسب دیگر استفاده نمایند تا رفع حالات مذکور در آنها بشود، بعدا از داروهاى یاد شده براى منظور فوق بهره جویند. ضمنا داروهاى مبرد و مناسب براى کبد را هم به کار برند تا تعادل در طبیعت آنها حاصل شود.

البته در این مورد نیز مانند مورد« طبیعت رطوبى و جگر سرد.» نتیجه امر به زودى حاصل نمى‏گردد بلکه این امر تدریجى و دیرتر رخ خواهد داد.

بیمارانى که طبیعتى سرد و مرطوب دارند چنانچه ذکر شد باید غااوتى مرکب از سیاهدانه، زنیان، زیره سبز، تخم کرفس و مصطکى را مورد استفاده قرار دهند و یا انغوزه و سگبینج و امثال آن را مصرف کنند.

براى تقویت معده و رفع خستگى و سستى بدن و کمى اشتها لازم است معجون ازاراقى به بیمار دهند تا ایجاد تحریک در اعمال بدن و غدد داخلى کرده و ترشح را بیشتر نماید و رفع فرسودگى و اختلالات دیگر کند.

بسیار اتفاق مى‏افتد که بیمار مبتلا به سنگ کلیه مى‏باشد و احساس دردهاى گوناگون در نقاط مختلف بدن مى‏کنند. حتى برخى از این قبیل بیماران رنگ بدنشان تار و خفه مى‏نماید و همانند آن مى‏شوند که آنها را دود داده باشند. در آزمایش ادرار به مقدار کم از چند سانتى‏گرم تا چند گرم آلبومین دارند، بدون آنکه اندک آثارى از خیز و نفخ در بدن آنها پدید آمده باشد. همچنین در امتحان ذره‏بینى اگزالات دوشو به مقدار زیاد دیده مى‏شود که گاهى با اورات‏ها و اسید اوریک همراه مى‏باشد.

بسیارى از این بیماران سالهاى دراز رنج برده‏اند. در ایران و اروپا نیز متخصصان فن به درمان پرداخته‏اند ولى از معالجات مزاجى نتیجه‏اى نبرده‏اند. برخى از آنها که سنگ کلیه داشتند با عمل جراحى آن را خارج کرده و همه‏گونه درمان مزاجى نیز نموده‏اند با همه اینها باز سنگ در کلیه آنان دوباره تولید شده است.-- بعضى از این بیماران رنگ بدنشان همچنان کدر و تیره مى‏ماند و با آن معالجات به رنگ روشن و طبیعى درنمى‏آمد زیرا داروهائى که امروزه براى دفع سنگ کلیه و امثال آن استعمال مى‏شود هنوز بدانگونه که باید قادر نیستند سنگ اگزالات دوشو را در کلیه و بدن بطور کلى حل و دفع کنند و خون را صاف نمایند.

بسیارى از این قبیل مرضى از رنج زیاده از حد، عصبى و مالیخولیائى مى‏شوند و از زندگى ناامید مى‏گردند. پیوسته مى‏نالند و از شدت ناراحتى ناامید مى‏گردند. پیوسته مى‏نالند و از ناراحتى مى‏گریند.

اغلب دچار فشار خون و تصلّب کلیه بوده و به اورمى نیز مبتلاء مى‏باشند.

در معالجه این‏گونه بیماران وقتى کامیاب و موفق مى‏شویم که درست به طبیعت آنان پى برده و داروى موافق طبع آنها را تجویز نمائیم تا به محظورات برنخوریم. به روش و تجربه اینجانب اغلب این بیمارانى را که طبیعت گرم و یا جگر گرم داشتند و تحمل داروها را به درستى نمى‏نمودند عصاره تخم خیار، تخم خرفه، تخم گشنیز و تخم هندوانه مى‏دادم و یا مبرداتى مانند لیمو، هلو، آلو، خیار، تخم خرفه، تخم گشنیز و تخم هندوانه مى‏دادم و نیز مبرداتى مانند لیمو، هلو، آلو، خیار، هندوانه، کاهو، کاسنى، شیرخشت، عرق بید، پوست بید و یا ماست و دوغ گاوى تجویز مى‏کردم تا طبیعت بیمار را کاملا سرد کند به نحوى که سردى در بدن غلبه نماید. آنگاه غااوتى مرکب از: سیاهدانه، تخم کرفس، رازیانه، زیره سبز و زینان را با شکر آمیخته به بیمار مى‏دادم به قسمى که تعادل در او حاصل شود. در این وقت اگر باز آثار غلبه« گرمى» یعنى اندک خشکى دهان، خفگى، کلافگى، یبوست و کم‏خوابى پدیدار مى‏شد براى رفع آن و حصول تعادل لازم مى‏سپردم که یک قاشق سوپخورى اسپرزه را پاک کرده در یک استکان آب سرد ریخته و روزها آن را بدون جویدن بلع نمایند.

پس از چندى دستور مى‏دادم که مدفوع بیمار را در لگنى ریخته آب بر آن ریزند و با چوب آن را هم زنند سپس لگن را آهسته و با ملایمت کج کنند تا قسمت رقیق روى آن خارج شود. باز این عمل را چندین بار تکرار نمایند تا دیگر چیزى از مدفوع در لگن نماند. چنانچه در پایان شن و سنگ‏ریزه‏هائى در ظرف باقى ماند مسلما از روده، معده و کبد است که کنده شده و با مدفوع خارج گردیده است. با آزمایش این شن‏ها نوع آنها مشخص مى‏گردید.

توضیح آنکه گاه« ماده» این شن‏ها متوجه سطح بدن و جلد شده و در بدن و زیر جلد تولید برجستگى‏هائى مى‏کنند که بنام‏Tophus مشهور است و غالبا در لاله گوش هم پیدا مى‏شوند.

گاه این مواد از راه پوست به شکل اگزما و امثال آن پوست را شکافته و خارج مى‏گردند. برخى مواقع در روى بندها و زیر ناخن‏ها ترشحى شبیه ماده آهگى همچون پیه گداخته مى‏شود که در مجاورت هوا منعقد و متحجّر شده، تشکیل لوله‏هاى آهکى را مى‏دهد. بعضى اوقات در پاره‏اى از نقاط بدن تجمع کرده-- و تشکیل برجستگى و گلوله‏هائى را مى‏دهند. دیده شده است که برخى از این بیماران دچار سنگ هر دو کلیه و نیز سنگ کبد و جهاز هاضمه وTophus و برجستگى‏هائى در بدن و مفاصل و اگزما شده، فشار خون و کمى آلبومین هم داشته‏اند و با پیروى از همین دستورات یعنى خوردن حب سیاه، غااوت و شیره خنک‏هاى مناسب، پوسته درونى سنگدان مرغ، خاکشیر، تخم کتان، کنجد، آب ترب و مانند آن بهبود یافته‏اند. البته با مداواى نسبتا طولانى.

ممکنست بعضى از بیماران تحمل برخى از این داروها را ننمایند. در این صورت لازم است هریک از داروها را جداگانه بدهند تا آنهائى که با طبیعت بیمار ناسازگارند معلوم و از نسخه حذف گردند.

متأسفانه چون امروزه، به علت تجدّدخواهى این‏گونه داروها را حقیر مى‏شمرند لازم است از آنها به شکل قرص، حب و معجون استفاده شود تا بیماران از ترکیب آن آگاه نشوند و ضمنا اثر معجزه‏آساى آن را ببینند. بدیهى است با مداومت درمان پس از مدتى رنگ تار و خفه‏شان روشن و پوست خشک و خشن آنان چرب و نرم و لطیف و بدن خشکیده‏شان فربه و خوش‏منظر خواهد گردید و مسلما بعدها عقیده کامل به این نوع داروها پیدا خواهند کرد. به‏ویژه این امر در مورد آنهائى که مدتها در کشورهاى مختلف به درمان بى‏نتیجه پرداخته‏اند مؤثر واقع شده و بیشتر معتقد بدان خواهند شد.

باز یادآور مى‏شوم که این‏گونه بیماران به واسطه سوء مزاج و ساختمان ناتوان بدنى خود دوباره دچار این بیمارى خواهند شد. زیرا کبد آنان بدانگونه که باید توانا نمى‏شود تا بعدها هم بتواند مواد غذائى را کاملا تغییر و تبدیل و استحاله نماید. ازاین‏رو باید توجه داشت که سنگ باز در کلیه و نقاط دیگر بدن ایجاد خواهد گردید. بنابراین لازمست که هرچند یکبار براى پیشگیرى از بروز آن مدتى از این داروها خورده شده و طبق دستور رفتار کنند.

چنانچه این قبیل بیماران لاغر و نحیف باشند و نیاز به تأمین چربى در بدن آنها باشد مى‏توانند همه روزه مقدارى خاکشیر بخورند که هم دفع سودا و تصفیه خون مى‏کند و هم روده‏ها را نرم مى‏نماید و خواص بسیارى دارد که در جاى خود قبلا نوشته‏ام. خاکشیر به‏ویژه در دوالى و خون‏ریزى ورید مؤثر است و رفع این عارضه را مى‏کند.

[2] احمدیه، عبد الله، راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، 3جلد، اقبال - تهران، چاپ: هشتم، 1386 ه.ش.



----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------




دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 239 /

داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

داستان حجامت‏ امام علیه السلام توسّط طبیب مسیحى‏

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 239 /

داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239


طبیبى نصرانى و شاگرد بخت یشوع طبیب متوکّل که بیشتر از صد سال عمر داشت گوید: متوکّل جهت حجامت‏ بیشتر مرا نزد خود مى‏برد روزى حسن بن على (امام عسکرى علیه السلام) از متوکّل خواسته بود که مخصوص‏ترین فردى که حجامت‏ از تو مى‏گیرد را براى من بفرست، متوکّل مرا خواست و گفت: ابن الرضا کسى را خواسته که از وى حجامت‏ کند، برو نزد او و بدان او امروز از هر آنکه زیر آسمان است اعلم و داناتر است و مواظب باش به آنچه امر مى‏کند اعتراض نکنى.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 239 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

طبق دستور متوکّل رفتم حضور آن حضرت، فرمود: در آن حجره بنشین تا ترا بخواهم، طبیب نصرانى گوید: آن وقتى که در نظر من براى حجامت‏ مناسب بود گذشت و در غیر وقتش مرا خواست و طشتى آوردند و من اکحل (رگ مژگان) را حجامت‏ کردم، بسیار خون آمد، بعد فرمود: خون را قطع کن، بستم تا عصر ماندم بعد مرا خواست و فرمود: خون را به جریان بینداز و در طشتى باز خون پر شد، باز امر به قطع خون کرد و بستم جلوى خون را، باز امر فرمود: برو در حجره بخواب، خوابیدم، پس از طلوع خورشید مرا خواست، باز در طشت آن قدر خون ریخته شد تا آنکه خون مانند شیر جارى شد، و فرمود: برایم یک پارچه لباس و پنجاه دینار طلا آوردند و عذر خواهى نمود و فرمود: برو، گفتم: آقا به من امرى بفرمائید، فرمود: رفاقت کسى را که در دیر عاقول‏

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 240 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

نزد بختیشوع آمدم جریان خون را به وى گفتم و بختیشوع به فکر فرو رفت و سه روز و سه شب مشغول جستجوى چنین حجامت‏ از کتابها بودیم، بعد بختیشوع گفت: اکنون اعلم از راهب دیر عاقول کسى را در طبّ نمى‏دانم، نزد او برو و این جریان را بگو.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 240 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

بختیشوع گفت: مسیح را؟! گفت مثل او را، چون این حجامت‏ را جز مسیح کسى نکرده و این در علامات و نشانه‏ها همانند اوست، سپس راهب برگشت و تا روزى که مُرد در خدمت امام ماند.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 240 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

یکى از حجامتگران مسیحى نقل کرده که: ابا محمّد (امام عسکرى علیه السلام) روزى وقت ظهر مرا خواست و رگى از بدنش گرفت و فرمود: از این رگ حجامت‏ کن، من حجامت‏ کردم، فرمود: بنشین، نشستم، باز شب فرمود: خون را از همان رگ جارى ساز، خون را به جریان انداختم و باز نصف شب از همان رگ دستور داد خون جارى ساختم که در آخر مانند نمک خون سفید آمد، دستور داد بگیر، گرفتم.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 241 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

زراره گوید: از امام باقر علیه السلام شنیدم: گفت پیغمبر صلى الله علیه و آله فرمود: حجامت‏ در سر از هر درد شفاست مگر سام (مرگ).

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 241 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

رسول خدا صلى الله علیه و آله در یک حدیث سه محل را از بدن براى حجامت‏ معیّن فرمود: مقدّمه (سر)، نافعه (دو کتف- شانه) و مغیثه میان دو ورک (رانها). باز رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 241 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

«الحجامة فى الرأس هى المغیثة». یعنى حجامت‏ در سر نافع است.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 241 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

امام فرمود: حجامت‏ در سر از هفت مرض شفاست: دیوانگى، برص، جذام، برص، نعاس (چرت زدن)، درد دندان، تاریکى چشم و سر درد.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 241 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

امام باز فرمود: حجامت‏ عقل را مى‏فزاید و به حافظه قوّت حفظ مى‏دهد و فرمود:

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 241 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ در نقره باعث نسیان است.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 241 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

باز امام فرمود: حجامت‏ در مغیثه (دو رگ ران)، بر دیوانگى، جذام، برص، آکله (خوره) و درد دندان خوب است.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

روز چهارشنبه به حمّام بروید و روز پنجشنبه حجامت‏ کنید و روز جمعه عطر بزنید.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: اگر در چیزى شفا هست در شرطه حجامت‏ و در شربت عسل است.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

باز رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: چه خوب است عید حجامت‏ که به چشم روشنائى مى‏دهد و درد را مى‏برد.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

امام صادق علیه السلام فرمود: طبّ عرب با پنج چیز است: شرطه حجامت‏، حقنه (اماله)، قى و سعوط (بینى کشیدن) و حمّام و آخر دارو کى (داغ نهادن با آتش) است.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

پیغمبر صلى الله علیه و آله خدا شکایتى از مرضى نکرد مگر این که چاره‏اش در حجامت‏ بود.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

یعنى وقتى که خون به هیجان آمد حجامت‏ کنید، چون خون وقتى به تردّد و هیجان آمد صاحبش را مى‏کشد.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ از پا، نافع: درد کبد (امام صادق علیه السلام).

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ از پاها میان پاشنه و روى پا سه مرتبه، نافع: حکّه.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ از پاى راست و خوراک دو درهم روغن شیرین با آب کشک، نافع: جرب.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ با سرمه، نافع: جرب و حرارت.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ در سر، نافع: هر درد غیر از مرگ.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ در سر، نافع: دیوانگى، جذام، برص، چرت زدن، درد دندان، تاریکى چشم و سر درد.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 242 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ در دو رگ ران، نافع: دیوانگى، جذام، برص، خوره و درد دندان.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 243 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏، نافع: به هیجان آمدن خون.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 243 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ بهترین مداواست (رسول اکرم صلى الله علیه و آله.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 243 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ در سر، نافع: سر درد (عمل از رسول اکرم صلى الله علیه و آله).

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 243 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏ از مهره از پنج درد شفاست که یکى از آنها جذام مى‏باشد.

دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج‏6 / 243 / داستان حجامت امام علیه السلام توسط طبیب مسیحى ..... ص : 239

حجامت‏، نافع: مسمومیّت (عمل از رسول اکرم صلى الله علیه و آله، الطّب النّبوى، ص 76).




----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------



راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى) ؛ ج‏2 ؛ ص26


روزه و امساک باعث سوختن فضولات بدن و اعضاء و احشاء گردیده و در نتیجه 

فعالیت نوین سلولهاى بدن را موجب مى‏شود. بسیارى از بیماریهاى صعب العلاج

 که در برابر هر دارو و درمانى پایدارى مى‏کنند در برابر روزه تسلیم شده و از بین

 مى‏روند.

«تدبیر لطیف» اصطلاحا به معناى کم خوردن بجاى فصد کردن است.

 زیرا بدل مایتحلل از غذا به عروق باز نیامده، نتیجتا خون کمتر تولید شده 

ودیگر نیازى به فصد حاصل‏نخواهد گردید. بهمین جهت آنان که به اورمى و 

فشارخون دچارند اگر زیاد تشنگى

 کشند خونشان غلیظ و مقدار اوره‏شان زیاد خواهد شد. در این‏گونه افراد بهتر

 آنست که در تابستان روزه نگیرند و در عوض در فصل زمستان به این امر 

بپردازند که براى مزاجشان بسیار مفید خواهد بود.

بدنى را که نیاز به استفراغ بلغم داشته باشد بجاى استفراغ مى‏توان روزه

 و گرسنگى داد. زیرا گرسنگى خود طبیعت بلغم را مى‏پزاند و خون را رقیق

 نمودهو تحلیل مى‏برد. در اینجا باید غذاهاى «معتدل» متمایل به «گرمى» 

مورد استفاده قرار داد و از «سردى‏ها» دورى جست.

نگارنده شخص ثروتمندى را مى‏شناسم که ضعیف المزاج و لاغر

 و نسبتا ناتوان بود.

 او سالها در اروپا بسر برده و نزد متخصصان آنجا تحت معالجه قرار داشت. 

هیچ سودى از معالجات خود نبرد. در ایران بواسطه وقوع حادثه‏اى مدت سه روز

 غذائى نخورد نتیجه آن، رفع حالات قبلى او بود. بعدا بطور متناسبى افزایش وزن 

پیدا کرد و سلامت خود را بازیافت.

معلوم شد در این سه روز بدن فرصتى یافت تا پادزهرى ترشح نموده و آن سموم 

و موادى را که باعث ضعف و لاغرى او شده بودند خنثى و برطرف سازد. این اثر را

 پیشینیان از روى تجربه یافته بودند، 

ازاین‏رو بود که روزه را داروى بسیارى از بیماریها مى‏دانستند و دیانت اسلام نیز آن را واجب شمرده است. البته این دستور هم داده شده که در موارد خطرزا و زیان‏آور استفاده از روزه جایز نبوده بلکه حرام مى‏باشد.[1]

 


[1] احمدیه، عبد الله، راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، 3جلد، اقبال - تهران، چاپ: هشتم، 1386 ه.ش.



-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------



راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى) ؛ ج‏1 ؛ ص8

 

مطالعه کتاب راز درمان" و مصاحبه با بیماران و اطرافیان دکتر احمدیه نشان مى‏دهد که استاد بیماران خود را به سبک طبى جدید درمان مى‏نمود و در موارد لزوم همگام با استفاده از داروهاى جدید شیمیایى داروى گیاهى نیز بکار مى‏برد تا بهبود بیمار را تسریع نماید. ولى وقتى‏که مى‏دید بیمار از روش‏هاى جدید که توسط او و همکارانش بکار برده مى‏شد نتیجه‏اى نمى‏گیرد و داروهاى جدید عدم کارآئى خود را نشان مى‏دادند بطور کامل از طب قدیم استفاده مى‏نمود. بااین‏حال بدون اعمال هرگونه تعصبى ضمن درمان با گیاهان دارویى هروقت لازم مى‏شد داروهاى مدرن شیمیایى را در جریان بیمارى یا در دوران نقاهت و یا براى جلوگیرى از عود بیمارى بکار مى‏گرفت. استفاده از آزمایشگاهها به منظور آزمایشات پاراکلینیکى و مشاوره با پزشکان متخصص رشته‏هاى مختلف پزشکى همه جا در این کتاب بچشم مى‏خورد و نشان‏دهنده آنست که خواست دکتر احمدیه درمان بیماران و کاستن از درد و رنج آنان بود و در این راه، روش جدید یا سبک قدیم مطرح نبوده است. نکته جالب آنکه در بسیارى از موارد قبل از شروع به درمان به سبک قدما، همانند آخرین روشهاى طبى معمول بیماران را براى آزمایش خون، ادرار، مایع نخاع و غیره و یا رادیوگرافى از قسمتهاى مورد نظر به آزمایشگاه مى‏فرستاد و در جریان درمان با روش قدیم نیز با آزمایش‏هاى مکرر مسیر بیمارى و بهبودپذیرى یا عدم تاثیر دارو را مورد بررسى قرار مى‏داد. حتى پیش از بهبود با داروهاى گیاهى و روش قدما آزمایشات تکرار مى‏شد تا اطمینان کامل از بهبود بیمار حاصل‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 9

آید.

همکاران محترم بویژه پزشکان جوانى که این کتاب را مطالعه مى‏نمایند باید توجه داشته باشند که اغلب داروهاى شیمیایى این کتاب مربوط به سالهاى قبل از 1330 مى‏باشد و امروزه داروهاى جدیدترى جایگزین آن شده و داروهاى شیمیایى بکار رفته در آن زمان شاید امروزه مورد استفاده چندانى قرار نگیرد. ولى عین نوشته‏هاى دکتر احمدیه در این کتاب آورده شده تا هم اطباى امروز به مشکلات درمان در آن روزگار پى ببرند و هم رعایت امانت شده باشد. بدیهى است اگر همکاران گرامى روش‏هاى طبى موجود در این کتاب را مفید بدانند مى‏توانند در موارد لزوم آن را توام با داروهاى شیمیایى رایج کنونى مورد استفاده قرار دهند.

دکتر فرامرز گودرزى 1/ 4/ 62

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 10

در سال 1343، برنامه‏هائى هفتگى زیر عنوان" یادداشت‏هاى یک استاد" از رادیو ایران پخش مى‏شد. سرگذشت زیر بنویسندگى استاد محترم آقاى دکتر نجم‏آبادى و اجراى معظم له و دو تن از گویندگان رادیو، یکى از برنامه‏هاى مزبور است که در تاریخ 24/ 6/ 42 از رادیو ایران پخش گردیده است.[1]


 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------



     شایسته است معلمان

 و آزمایشگران این قوانین موضوعه و نظرات تجربى قدما

، به ویژه ابو على سینا را به هنگام پرسش و آزمایش از کودکان به خاطر آورند و

 متوجه این نکته باشند، زیرا بسیارى از کودکان و نوجوانان 

ساعى و کارى هستندمنتهى در موقع برگزارى امتحان و طرح سؤالات 

ناگهان دچار چنین عارضه‏ اى 

مى‏شوند. بنابراین حقا اینها را نباید افرادى تنبل و کم‏کار دانست، بلکه باید 

به سابقه آنها توجه نمود تا حقیقت روشن گردد. این‏گونه اطفال را نباید از 

حقشان محروم ساخت. مردود نمودن آنان منصفانه نیست. علم پزشکى 

این امر را معلول علتى مى‏داند که موقتا عارض شده و به زودى برطرف خواهد شد.

از سوى دیگر اولیاى اطفال نیز باید به طبیعت بچه‏هاى خود و اثرات اغذیه گوناگون 

در روحیه و حافظه آنان توجه داشته باشند. خود محصلین هم باید متوجه این

 امر گردیده‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 234

و بدانند که غذاهاى مختلف هریک اثر مخصوصى در ترشحات غدد درونى و 

اعمال بدنى دارند. پزشکان متقدّم طى هزاران سال با آزمایشها و تجربیات

 خود به این مهم پى برده و جاى تردیدى باقى نگذاشته ‏اند.

توصیه آنان به دارندگان طبائع مختلف به شرح زیر مى‏باشد:

1- اشخاصى که طبیعتى «سرد و تر» و مزاج بلغمى دارند باید از خوردن 

غذاهاى «سرد و رطوبى» خوددارى ورزند و به هنگام برگزارى امتحان

 یا سخنرانى و برنامه‏هاى مشابه دیگر، قبلا چند روزى به‏طور متوالى، 

روزانه یک تا دو مثقال اسطوخودوس را دم کرده و بنوشند. این جوشانده 

دماغ را گرم و بدن را به حال اعتدال درآورده، حزن و اندوه و کدورت را از مغز 

مى‏زداید و پاک مى‏کند. از همین رو است که آن را «جاروب دماغ» نوشته‏اند، 

زیرا رطوبت‏ مغز را زایل و کدورت را باطل ساخته سبب نشاط و گشادگى 

در شخص شده، قوه حافظه را افزایش داده، ذهن را روشن و دفع سودا مى‏نماید.

2- اشخاصى که طبیعتى «سرد و خشک» و مزاج سوداوى دارند زیاد خودخور، 

عصبى و بدبین هستند به اندک ناملایمتى افسرده و غمگین مى‏شوند. تاب 

و تحمل آنان کم است. ازاین‏رو مایل به گوشه‏گیرى و گریز از اجتماع مى‏باشند.

 علت این امر آن است که ماده سودا در اثر بروز پیش‏آمدهائى نامناسب 

که تحریک و هیجان را به دنبال داشته باشند متوجه مغز شده برخى از مراکز

 دماغى را همچون پرده‏اى مى‏پوشاند و روح را همانند روزى که به شب بدل 

شود تیره و تار مى‏سازد. این تاریکى موجب بروز تردید، حزن، اندوه، خیالات 

بد و انواع بیماریهاى عصبى مى‏گردد که شدت و ضعف داشته و حتى گاه سبب

 جنون و خودکشى مى‏شود. این‏گونه افراد در هنگام وقوع هر پیش‏آمدى تعادل 

خود را زود از دست مى‏دهند. دست‏پاچه مى‏شوند و دچار ترس، وحشت، 

لکنت زبان، لرزه، رعشه، هیجان و تپش قلب و عوارض دیگر مى‏گردند. 

در این موقع است که آنچه را مى‏دانند نمى‏توانند به درستى به یاد آورند.

 به علاوه مطلب را هم نمى‏توانند بدانگونه که مى‏دانند و شاید و باید ادا کنند.

 حتى در نوشتن هم دچار اشتباه شده، موقتا املاى لغات را از یاد برده 

و کلمات را غلط بر روى کاغذ مى‏آورند.

در چنین وضعیتى چنانچه والدین، معلمین و ممتحنین متوجه حال 

طفل شده،

 قدرى با او به ملایمت و روى گشاده صحبت کنند و قدرى او را بخندانند تعادل

 خود را بازیافته و از عهده امتحان به خوبى برخواهد آمد.

انجیر و کشمش 

به لحاظ اینکه طبعى گرم و تر داشته و مقوى مغز و اعصاب و دافع سودا 

و خشم مى‏باشند خوردنشان در طبائع سوداوى به‏ویژه در فصل زمستان

 بسیار سازگارى خواهند داشت. لازم است این‏گونه افراد گهگاهى نیز دمکرده

 سنبل الطیب، گل گاوزبان و لیموعمانى را مانند چاى بنوشند 

که بسیار برایشان مفید خواهد بود.

3- اشخاصى که طبیعتى «گرم و خشک» و مزاج صفراوى دارند غالبا صفرا، 

به‏طور نامحسوس، در بدنشان پراکنده شده و موجب خشکى، یبوست 

و اختلال بعضى از اعضاى بدن مى‏شود. گاهى پاره‏اى از نقاط بدن خشک‏تر 

و کم‏آب‏تر از نقاط دیگر بدن شده و یا آنکه تغییراتى در آن نقاط رخ مى‏دهد. مثلا 

پاشنه پا زبر و خشن شده و ایجاد پینه و ترک‏هائى مى‏نماید که به «شقاق» 

معروفست و یا آنکه در ناحیه سر تولید برجستگى‏هائى شاخ مانند مى‏کند که 

به نام «شاخ» شناخته مى‏شود و یا سبب بروز انواع اگزما مى‏گردد. برخى اوقات

 بخار صفرا سراسر بدن را فراگرفته، شخص را لاغر و نحیف مى‏سازد در این 

حالت عوارضى شبیه بیمارى سل بروز مى‏کند که با صرف مبرّدات مناسب 

رفع آن خواهد شد. همچنین این بخار مى‏تواند متوجه استخوان‏ها شده،

 آنها را پوک و شکننده سازد و یا اعضاى تناسل انسان را دچار ضعف و ناتوانى کند.

بخار صفرا در سر سبب سرگیجه، دوار، صداى گوش، جنون و ... مى‏شود 

و به‏طور کلى در هریک از اعضاء و احشاء بدن آثار و نشانه‏هائى برجاى مى‏گذارد.

غذاهائى که طبیعتى «گرم» دارند سبب تحریک کبد و کیسه صفرا شده در 

نتیجه موجب تبخیر مقدارى از صفرا مى‏گردند و آن را در بدن پراکنده ساخته،

 سبب عطش، خشکى دهان، احساس گرمى و کلافگى، اضطراب و هیجان 

و مانند آن در بدن مى‏شوند و تعادل بدن را با ایجاد اختلال به هم مى‏زنند. در این

 هنگام شخص تمایل زیادى به خوردن ترشى و غذاهاى خنک پیدا کرده 

و از خوردن این‏گونه غذاها احساس آسایش، راحتى و

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 236

نشاط در خود مى‏نماید.

اگر چنین افرادى در معرض تابش خورشید و یا در نقاط گرم مانند حمام گرم

 قرار گیرند احساس عطش، بى‏تابى و کلافگى به آنها دست مى‏دهد زیرا بدن 

آنان گرم شده و مقدارى از صفراى بدن تبخیر و در بدن پراکنده مى‏گردد و

 همان‏طور که گفته شد این امر باعث به هم‏خوردگى تعادل سلامت شخص مى‏شود.

وقوع ناملایمات و پیش‏آمدهاى نامناسب، ترس از امتحان و غیره باز سبب

 پخش بخار صفرا در بدن شده و فرد را دچار حالت خفگى و گیجى مى‏کند.

 گاه به همین علت شخص غضبناک و پرخاش‏جو مى‏گردد ولى این حالت زود فرومى‏نشیند. به عکس سوداوى مزاج‏ها که اگر خشمناک شوند دیرتر آرامش

 مى‏یابند.

دارندگان طبیعت صفراوى به هنگام محاوره و یا برگزارى امتحانات زود از جا در 

مى‏روند. زیرا اصولا فکر و خیال امتحان و طرح مطلب بدن آنها را گرم کرده و بخار 

صفرا را انتشار و مغز را تحریک و قوه حافظه را مختل مى‏سازد. گاه مرکز حافظه 

را به درجات خشک مى‏کند، که این امر موجب بروز فراموشى در شخص مى‏شود.

 در اینجا بینى خشک و سر سبک است. با خوردن غذاهاى «سرد و تر» 

مانند ماست، خیار، کاهو، آلو و امثال آن شخص بهبودى به دست خواهد آورد.

حالات این‏گونه کودکان و افراد به‏طور کلى باید پیش از برگزارى امتحانات و مصاحبات

 مورد بررسى قرار داده شده و با اغذیه مناسب و مبرّدات لازم وضعیت

 روحى آنان را به حال اعتدال درآورد.

یکى از داروهاى خوبى که در این مورد ابو على سینا سفارش کرده است 

دمکرده بنفشه 1 ل و لیموعمانى 2 دانه است.

4- اشخاصى که طبیعتى گرم و تر و مزاج دموى دارند کسانى هستند که خون 

در بدن آنها بیش از حد معمول تولید مى‏شود. این‏گونه افراد رنگى سرخ دارند.

 غالبا سرشان سنگین و خشک است. حواس کند و معمولا کسل مى‏باشند 

به همین علت خمیازه بسیار مى‏کشند. گاه از بن دندان‏ها یا نقاط دیگر بدن آنان 

خون جارى مى‏شود. اکثرا، در اثر

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 237

هیجان و پیش‏آمدهاى ناموافق توجه خون به مغزشان بیشتر مى‏گردد. 

ازاین‏رو کندى حواس و درک در آنان پدیدار گشته و گاهى این امر منجر به 

سکته مى‏شود.

این‏گونه افراد باید رعایت حفظ سلامت را نموده، در صرف خوراک امساک 

ورزند و لینت مزاج را مرتب کنند. بهترین دارو در اینجا خوردن صبر زرد به‏قدر 

یک حب در روز مى‏باشد که خون را از مغز رانده و به سمت اسافل بدن مى‏کشد. 

همچنین مبرّدات «سرد و خشک» همانند آب‏غوره، سماق و زرشک بسیار مفید

 در حال آنان خواهد بود.

یادآور مى‏گردد کبدهائى که به‏طور ارثى ضعیف بوده و یا به جهاتى ناتوان شوند

 نمى‏توانند همه مواد غذایى را تبدیل به اخلاط (خون، صفرا، سودا و بلغم) نمایند.

 در این شرایط است که مقدارى از این اخلاط به‏طور ناقص و ناتمام داخل 

در خون شده، ولى قابلیت جذب در بدن را نداشته، به صورت سم ایجاد 

بیماریهاى گوناگونى را مى‏نمایند.

اینجانب در کتاب «درمان روماتیسم، نقرس و سیاتیک» که تفسیرى است

 بر بخشى از قانون ابو على سینا یک دوره قواعد پزشکى دیرین و ترکیبات

 مختلف این چهار خلط و طرز شناسائى آنها و نیز راه درمان را عملا و به 

صورتى ساده و روشن براى مبتدیان علم طب و علاقه‏مندان به آشنائى 

با روش طب سنتى شرح داده‏ام که تصور مى‏کنم خوانندگان با مطالعه آن 

دیگر نیازى به مراجعه کتابهاى قدیمى و مطالب پیچیده آن نداشته باشند.

دکتر عبد ا ... احمّدیه‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 238

مجله اطلاعات هفتگى سلسله مقالات و گزارش‏هائى در زمینه «سحر و جادو»

 و نحوه معالجات سنتى در نقاط مختلف دنیا منتشر مى‏کرد. مرحوم 

دکتر احمّدیه توضیح و پیشنهادى در خصوص موضوع مورد اشاره داده بودند

 که با ذکر مقدمه‏اى در مجله مزبور به چاپ رسیده است.[1]


[1] احمدیه، عبد الله، راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)


، 3جلد، اقبال - تهران، چاپ: هشتم، 1386 ه.ش.



-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------



راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى) ؛ ج‏1 ؛ ص66

 

طبائع و اثر خوراک و دارو

اغذیه و ادویه در طبائع گوناگون اثر بسیار در لینت، یبوست، اخلاق و روحیات افراد دارد. چنانچه برخى اظهار مى‏دارند که از خوردن مواد غذائى" گرم" مانند توت، خرما، دارچین، زنجبیل و انجیر دچار خشکى دهان، خفگى و گاهى سوزش و خارش و ناراحتى و یا یبوست مى‏شوند و در عوض با خوردن شیرخشت، لیمو، اسفناج، خیار، کدو، خرفه و امثال آن بهبود مى‏یابند. برخى نیز از خوردن اغذیه" مرطوب" چون ماست، خیار، اسفناج، کاهو و مانند آن سست و بیحال مى‏شوند و آب از دهانشان جارى مى‏گردد. شکم نفخ کرده و دچار یبوست مى‏شوند. ولى از خوردن" گرمى‏ها" چون توت، خرما، انجیر، زیره، دارچین و زنجبیل و امثال آن رفع حالات مذکور در آنان مى‏گردد.

بدلایل فوق ملاحظه طبائع" گرم" و" سرد" در درمان و دستورهاى غذائى ضرورى مى‏باشد:

در طب سنتى قدما قائل به چهار طبع بودند:

" گرم و تر" (دموى)،" گرم و خشک (صفراوى)،" سرد و خشک" (سوداوى) و" سرد و تر" (بلغمى).

1- دموى مزاج‏ها مى‏باید از غذاهاى" سرد اندکى مایل به خشکى" چون غوره، شاه‏توت سنجد، تمر، گشنیز، نارنج، لیمو، پرتقال، نارنگى، گلابى و برنج استفاده نمایند.

2- صفراوى مزاج‏ها مى‏باید غذاهاى" سرد و تر" همچون آلو، زردآلو، هندوانه، اسفناج، کدو، خیار، انار، شفتالو، کاهو، دوغ و ماست را مورد استفاده قرار دهند.

3- سوداوى مزاج‏ها مى‏باید از غذاهائى که میل به" ترى و اندکى گرمى" دارند چون نخودآب، گوشت بره، گوشت مرغ فربه، تخم‏مرغ، گندم، لوبیا، بادام شیرین، کشمش، انجیر، خربزه، کنگر، آلوشیرین، چغندر، شیر، فندق، شلغم، ترب، آب نارگیل استفاده کنند.

4- بلغمى مزاج‏ها مى‏باید غذاهائى صرف نمایند که داراى طبعى" گرم و لطیف" باشد همچون نخود آب، آبگوشت، گوشت مرغ و کبوتر، پنیر، گردو، نارگیل، شنبلیله، سیر، دارچین، آویشن، رازیانج، مقل و بالنگو.[2]

 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------



راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)

 ؛ ج‏3 ؛ ص232

اثرات بلغم در مغز

همان گونه که گفته شد قدما معتقد بودند توجه رطوبت و اثر سردى در مغز باعث سستى و تنبلى دماغ، کندى ذهن و قوه تفکر و فهم و حواس شده شخص را کودن و ابله مى‏نماید. هر قدر این رطوبت و بلغم در سر بیشتر جمع شود به همان نسبت فراموشى افزایش و تیزهوشى و قوه ادراک کمتر مى‏شود، تا آنکه شخص کلا فاقد هرگونه فهم و شعور مى‏گردد. در اینجا فراموشى با سنگینى سر و ترشحات بینى همراه است.

علاوه بر اینها توجه رطوبت به سر سبب سرگیجه، تشنج، سکته و صرع و مانند آن مى‏گردد که با برطرف ساختن رطوبت، رفع آن مى‏شود. بعضى از غذاها هستند که خوردن آنها ایجاد رطوبت و بلغم در بدن مى‏نمایند، بدین جهت آنها را غذاهاى «سرد و تر» نامند. مانند ماست، خیار، هندوانه، کاهو، آلو، اسفناج، نارنج، پرتقال، برنج، گوشت گاو، گوشت بز، گوشت خروس ...

اشخاصى که طبیعت معتدل دارند، با خوردن این‏گونه خوراک‏ها، طبیعتشان متمایل به سردى و ترى شده و اگر چند روزى پیوسته از این قبیل غذاها میل کنند حالت سستى،

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 233

تنبلى بدنى و ضعف قوه تفکر و تذکر در آنها پدیدار و دچار فراموشى مى‏شوند. این فراموشى با سنگینى سر و ترشح بینى همراه است. گاهى نیز به جهاتى رطوبت بدن یکباره به مغز رفته فراموشى آنى را موجب مى‏گردد.

به یاد دارم زمانى یکى از جراحان معروف ایرانى که شهرت به‏سزائى دارد در یک کنفرانس پزشکى در زمینه رشته تخصصى خود سخنرانى مى‏کرد. او به علت کثرت عملیات تجربى و اطمینان به قوه حافظه خود لازم ندیده بود در مورد مطالب کنفرانس یادداشتى با خود داشته باشد. اتفاقا در میانه کنفرانس یکدفعه دچار فراموشى شد. اظهار تأسف کرد که ناگهان موضوع سخنرانى را از خاطر برده است و یادآور شد که امروز غذا ماست و برنج خورده است.

علت این حال آن بود که ماست و برنج در بدن او ایجاد رطوبت و سردى نموده و در هنگام سخنرانى به واسطه توجه و هیجان عصبى، رطوبت به مغز روى آورده و رابطه مراکز حافظه و تکلّم را کند و سپس قطع نموده است. همانند سکته دماغى، منتهى در اینجا رطوبت دور مراکز حافظه و تکلم را گرفته، مانع جریان ارتباطى بین آنها شده ولى خرابى ایجاد نکرده است.

شایسته است معلمان و آزمایشگران این قوانین موضوعه و نظرات تجربى قدما، به ویژه ابو على سینا را به هنگام پرسش و آزمایش از کودکان به خاطر آورند و متوجه این نکته باشند، زیرا بسیارى از کودکان و نوجوانان ساعى و کارى هستند منتهى در موقع برگزارى امتحان و طرح سؤالات ناگهان دچار چنین عارضه‏اى مى‏شوند. بنابراین حقا اینها را نباید افرادى تنبل و کم‏کار دانست، بلکه باید به سابقه آنها توجه نمود تا حقیقت روشن گردد. این‏گونه اطفال را نباید از حقشان محروم ساخت. مردود نمودن آنان منصفانه نیست. علم پزشکى این امر را معلول علتى مى‏داند که موقتا عارض شده و به زودى برطرف خواهد شد.

از سوى دیگر اولیاى اطفال نیز باید به طبیعت بچه‏هاى خود و اثرات اغذیه گوناگون در روحیه و حافظه آنان توجه داشته باشند. خود محصلین هم باید متوجه این امر گردیده‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 234

و بدانند که غذاهاى مختلف هریک اثر مخصوصى در ترشحات غدد درونى و اعمال بدنى دارند. پزشکان متقدّم طى هزاران سال با آزمایشها و تجربیات خود به این مهم پى برده و جاى تردیدى باقى نگذاشته‏اند.


   توصیه آنان به دارندگان طبائع مختلف

          به شرح زیر مى‏ باشد:


1- اشخاصى که طبیعتى «سرد و تر» و مزاج بلغمى دارند باید از خوردن غذاهاى «سرد و رطوبى» خوددارى ورزند و به هنگام برگزارى امتحان یا سخنرانى و برنامه‏هاى مشابه دیگر، قبلا چند روزى به‏طور متوالى، روزانه یک تا دو مثقال اسطوخودوس را دم کرده و بنوشند. این جوشانده دماغ را گرم و بدن را به حال اعتدال درآورده، حزن و اندوه و کدورت را از مغز مى‏زداید و پاک مى‏کند. از همین رو است که آن را «جاروب دماغ» نوشته‏اند، زیرا رطوبت‏ مغز را زایل و کدورت را باطل ساخته سبب نشاط و گشادگى در شخص شده، قوه حافظه را افزایش داده، ذهن را روشن و دفع سودا مى‏نماید.

2- اشخاصى که طبیعتى «سرد و خشک» و مزاج سوداوى دارند زیاد خودخور، عصبى و بدبین هستند به اندک ناملایمتى افسرده و غمگین مى‏شوند. تاب و تحمل آنان کم است. ازاین‏رو مایل به گوشه‏گیرى و گریز از اجتماع مى‏باشند. علت این امر آن است که ماده سودا در اثر بروز پیش‏آمدهائى نامناسب که تحریک و هیجان را به دنبال داشته باشند متوجه مغز شده برخى از مراکز دماغى را همچون پرده‏اى مى‏پوشاند و روح را همانند روزى که به شب بدل شود تیره و تار مى‏سازد. این تاریکى موجب بروز تردید، حزن، اندوه، خیالات بد و انواع بیماریهاى عصبى مى‏گردد که شدت و ضعف داشته و حتى گاه سبب جنون و خودکشى مى‏شود. این‏گونه افراد در هنگام وقوع هر پیش‏آمدى تعادل خود را زود از دست مى‏دهند. دست‏پاچه مى‏شوند و دچار ترس، وحشت، لکنت زبان، لرزه، رعشه، هیجان و تپش قلب و عوارض دیگر مى‏گردند. در این موقع است که آنچه را مى‏دانند نمى‏توانند به درستى به یاد آورند. به علاوه مطلب را هم نمى‏توانند بدانگونه که مى‏دانند و شاید و باید ادا کنند. حتى در نوشتن هم دچار اشتباه شده، موقتا املاى لغات را از یاد برده و کلمات را غلط بر روى کاغذ مى‏آورند.

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 235

در چنین وضعیتى چنانچه والدین، معلمین و ممتحنین متوجه حال طفل شده، قدرى با او به ملایمت و روى گشاده صحبت کنند و قدرى او را بخندانند تعادل خود را بازیافته و از عهده امتحان به خوبى برخواهد آمد. انجیر و کشمش به لحاظ اینکه طبعى گرم و تر داشته و مقوى مغز و اعصاب و دافع سودا و خشم مى‏باشند خوردنشان در طبائع سوداوى به‏ویژه در فصل زمستان بسیار سازگارى خواهند داشت. لازم است این‏گونه افراد گهگاهى نیز دمکرده سنبل الطیب، گل گاوزبان و لیموعمانى را مانند چاى بنوشند که بسیار برایشان مفید خواهد بود.

3- اشخاصى که طبیعتى «گرم و خشک» و مزاج صفراوى دارند غالبا صفرا، به‏طور نامحسوس، در بدنشان پراکنده شده و موجب خشکى، یبوست و اختلال بعضى از اعضاى بدن مى‏شود. گاهى پاره‏اى از نقاط بدن خشک‏تر و کم‏آب‏تر از نقاط دیگر بدن شده و یا آنکه تغییراتى در آن نقاط رخ مى‏دهد. مثلا پاشنه پا زبر و خشن شده و ایجاد پینه و ترک‏هائى مى‏نماید که به «شقاق» معروفست و یا آنکه در ناحیه سر تولید برجستگى‏هائى شاخ مانند مى‏کند که به نام «شاخ» شناخته مى‏شود و یا سبب بروز انواع اگزما مى‏گردد. برخى اوقات بخار صفرا سراسر بدن را فراگرفته، شخص را لاغر و نحیف مى‏سازد در این حالت عوارضى شبیه بیمارى سل بروز مى‏کند که با صرف مبرّدات مناسب رفع آن خواهد شد. همچنین این بخار مى‏تواند متوجه استخوان‏ها شده، آنها را پوک و شکننده سازد و یا اعضاى تناسل انسان را دچار ضعف و ناتوانى کند.

بخار صفرا در سر سبب سرگیجه، دوار، صداى گوش، جنون و ... مى‏شود و به‏طور کلى در هریک از اعضاء و احشاء بدن آثار و نشانه‏هائى برجاى مى‏گذارد.

غذاهائى که طبیعتى «گرم» دارند سبب تحریک کبد و کیسه صفرا شده در نتیجه موجب تبخیر مقدارى از صفرا مى‏گردند و آن را در بدن پراکنده ساخته، سبب عطش، خشکى دهان، احساس گرمى و کلافگى، اضطراب و هیجان و مانند آن در بدن مى‏شوند و تعادل بدن را با ایجاد اختلال به هم مى‏زنند. در این هنگام شخص تمایل زیادى به خوردن ترشى و غذاهاى خنک پیدا کرده و از خوردن این‏گونه غذاها احساس آسایش، راحتى و

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 236

نشاط در خود مى‏نماید.

اگر چنین افرادى در معرض تابش خورشید و یا در نقاط گرم مانند حمام گرم قرار گیرند احساس عطش، بى‏تابى و کلافگى به آنها دست مى‏دهد زیرا بدن آنان گرم شده و مقدارى از صفراى بدن تبخیر و در بدن پراکنده مى‏گردد و همان‏طور که گفته شد این امر باعث به هم‏خوردگى تعادل سلامت شخص مى‏شود.

وقوع ناملایمات و پیش‏آمدهاى نامناسب، ترس از امتحان و غیره باز سبب پخش بخار صفرا در بدن شده و فرد را دچار حالت خفگى و گیجى مى‏کند. گاه به همین علت شخص غضبناک و پرخاش‏جو مى‏گردد ولى این حالت زود فرومى‏نشیند. به عکس سوداوى مزاج‏ها که اگر خشمناک شوند دیرتر آرامش مى‏یابند.

دارندگان طبیعت صفراوى به هنگام محاوره و یا برگزارى امتحانات زود از جا در مى‏روند. زیرا اصولا فکر و خیال امتحان و طرح مطلب بدن آنها را گرم کرده و بخار صفرا را انتشار و مغز را تحریک و قوه حافظه را مختل مى‏سازد. گاه مرکز حافظه را به درجات خشک مى‏کند، که این امر موجب بروز فراموشى در شخص مى‏شود. در اینجا بینى خشک و سر سبک است. با خوردن غذاهاى «سرد و تر» مانند ماست، خیار، کاهو، آلو و امثال آن شخص بهبودى به دست خواهد آورد.

حالات این‏گونه کودکان و افراد به‏طور کلى باید پیش از برگزارى امتحانات و مصاحبات مورد بررسى قرار داده شده و با اغذیه مناسب و مبرّدات لازم وضعیت روحى آنان را به حال اعتدال درآورد.

یکى از داروهاى خوبى که در این مورد ابو على سینا سفارش کرده است دمکرده بنفشه 1 ل و لیموعمانى 2 دانه است.

4- اشخاصى که طبیعتى گرم و تر و مزاج دموى دارند کسانى هستند که خون در بدن آنها بیش از حد معمول تولید مى‏شود. این‏گونه افراد رنگى سرخ دارند. غالبا سرشان سنگین و خشک است. حواس کند و معمولا کسل مى‏باشند به همین علت خمیازه بسیار مى‏کشند. گاه از بن دندان‏ها یا نقاط دیگر بدن آنان خون جارى مى‏شود. اکثرا، در اثر

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 237

هیجان و پیش‏آمدهاى ناموافق توجه خون به مغزشان بیشتر مى‏گردد. ازاین‏رو کندى حواس و درک در آنان پدیدار گشته و گاهى این امر منجر به سکته مى‏شود.

این‏گونه افراد باید رعایت حفظ سلامت را نموده، در صرف خوراک امساک ورزند و لینت مزاج را مرتب کنند. بهترین دارو در اینجا خوردن صبر زرد به‏قدر یک حب در روز مى‏باشد که خون را از مغز رانده و به سمت اسافل بدن مى‏کشد. همچنین مبرّدات «سرد و خشک» همانند آب‏غوره، سماق و زرشک بسیار مفید در حال آنان خواهد بود.

یادآور مى‏گردد کبدهائى که به‏طور ارثى ضعیف بوده و یا به جهاتى ناتوان شوند نمى‏توانند همه مواد غذایى را تبدیل به اخلاط (خون، صفرا، سودا و بلغم) نمایند. در این شرایط است که مقدارى از این اخلاط به‏طور ناقص و ناتمام داخل در خون شده، ولى قابلیت جذب در بدن را نداشته، به صورت سم ایجاد بیماریهاى گوناگونى را مى‏نمایند.

اینجانب در کتاب «درمان روماتیسم، نقرس و سیاتیک» که تفسیرى است بر بخشى از قانون ابو على سینا یک دوره قواعد پزشکى دیرین و ترکیبات مختلف این چهار خلط و طرز شناسائى آنها و نیز راه درمان را عملا و به صورتى ساده و روشن براى مبتدیان علم طب و علاقه‏مندان به آشنائى با روش طب سنتى شرح داده‏ام که تصور مى‏کنم خوانندگان با مطالعه آن دیگر نیازى به مراجعه کتابهاى قدیمى و مطالب پیچیده آن نداشته باشند.

دکتر عبد ا ... احمّدیه‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 238

مجله اطلاعات هفتگى سلسله مقالات و گزارش‏هائى در زمینه «سحر و جادو» و نحوه معالجات سنتى در نقاط مختلف دنیا منتشر مى‏کرد. مرحوم دکتر احمّدیه توضیح و پیشنهادى در خصوص موضوع مورد اشاره داده بودند که با ذکر مقدمه‏اى در مجله مزبور به چاپ رسیده است.[1]


[1] احمدیه، عبد الله، راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، 3جلد، اقبال - تهران، چاپ: هشتم، 1386 ه.ش.

 

----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

 


راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى) ؛ ج‏3 ؛ ص296


نامه دوم (چگونه به مطب استاد راه یافتم)


پدر همسرم، شادروان سید محمد على ح، از کارمندان عالى‏رتبه

وزارت کشور بود و سالهاى زیادى در شهرهاى خوزستان و به‏ویژه آبادان پیشینه خدمت داشت. پس از بازنشستگى دچار بیمارى سستى پا و اندکى فراموشى گردیده بود. براى رفع ناراحتى‏هاى خود در آبادان، تبریز و تهران نزد اکثر پزشکان متخصص به درمان پرداخت ولى از تمام کوشش‏هایش نتیجه‏اى به دست نیاورد.

روزى به اتفاق براى ملاقات به منزل یکى از دوستانش (سرلشکر وقار) که سابقا ریاست شهربانى آبادان را به عهده داشت رفتیم. نامبرده پس از مشاهده وضعیت بیمارى پدر همسرم از سردرد شدیدى که در گذشته بدان مبتلاء شده بود یاد کرد و گفت:

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 297

«هنگامى که از خوزستان به تهران آمدم براى درمان سردردم نزد اکثر پزشکان رفتم ولى همه‏اش بى‏نتیجه ماند. به ناچار با هدایت یکى از دوستان به نزد آقاى دکتر عبد ا ... خان احمدیه که در خیابان برق و اول پامنار مطب داشت رفتم. روى نسخه خود مقدارى بابونه نوشت و سفارش کرد در همان نزدیکى از داروخانه‏ جوهرچى آن را بخرم و روزى دو تا سه بار دمکرده بابونه را بنوشم و پس از سه روز به نزدش بازگردم.

پس از پرداخت حق طبابت در بیرون مطب بسیار ناراحت شدم و مى‏خواستم نسخه را پاره کنم و دور بیاندازم. ولى از این کار خوددارى ورزیدم و با نارضایتى به داروخانه رفتم و بابونه را خریدم. پس از دو روز استفاده از دمکرده آن احساس کردم سرم دیگر درد نمى‏کند. روز چهارم قبل از رفتن به مطب دکتر به داروخانه رفتم و مقدار زیادى بابونه خریدم. در مطب، دکتر احمدیه به محض دیدن من پرسید تیمسار، سردرد چطور است؟

گفتم آقاى دکتر مثل اینکه دیگر درد نمى‏کند. در پاسخم گفت دیگر درد نخواهد کرد! با خرسندى از آقاى دکتر خداحافظى کردم. با استفاده از این داروى گیاهى، دیگر سردرد به سراغم نیامد.»

تیمسار وقار سفارشم کرد با همه معالجات انجام یافته، پدر همسرم را به نزد دکتر عبد ا ... خان احمدیه ببرم. ازاین‏رو در تاریخ 14/ 4/ 1336 به مطب او مراجعه کردیم. دکتر را مردى بلندقد، خوش‏برخورد و مهربان دیدم. پس از آنکه شرحى از بیمارى و پیشینه و محل خدمتى پدر همسرم بیان کردم دکتر معاینه بدنى از او کرد و اظهار داشت ایشان اکثر اوقات دچار یبوست بوده و درست کار نکردن دستگاه گوارش و ماندن مواد زائد در روده‏ها خود موجب نرسیدن درست خون به مغز و در نتیجه فرسودگى سلولهاى مغز گردیده است.

از تاریخ 14/ 4/ 36 تا 6/ 5/ 36 چهار بار به مطب دکتر رفتم. بیمار با داروهاى گیاهى و نیز اندکى داروهاى شیمیائى تحت درمان قرار گرفت. داروهاى گیاهى را خودم مى‏جوشاندم و به بیمار مى‏دادم و احساس مى‏کردم که حالش به تدریج اندکى بهتر مى‏شود. هربار که به مطب مى‏رفتیم با توجه به اینکه دکتر مردى خوش‏برخورد و مهربان‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 298

بود وقتى را نیز صرف گفتگو مى‏کردیم. از استاد پرسیدم «شما که طب جدید خوانده‏اید چرا با روش قدیم و با به‏کارگیرى گیاهان بیماران را درمان مى‏کنید؟» پاسخ داد: «آیا مى‏شود بیش از پنجاه هزار سال طب را به دور ریخت و فقط به روشى که پیشینه‏اى حدود صد تا صد و بیست سال دارد چسبید!؟».

او معتقد بود پزشکى امروز زائیده طب قدیم است و باید بر روى هر دوى آنها بررسى علمى شود تا بیمار نتیجه خوب بگیرد. از استاد پرسیدم «آیا کتابى که حاصل کوشش‏هاى شما باشد به رشته تحریر درآورده‏اید؟ پاسخ داد: «آرى کتابى به نام «راز درمان» و کتاب دیگرى تحت عنوان «درمان رماتیسم، نقرس و سیاتیک» نوشته‏ام و همچنین دو سخنرانى علمى در جلسات کنفرانس‏هاى پزشکى بیمارستان شوروى برگزار نموده‏ام.»

از آن روزها، زمان درازى مى‏گذرد و تأسفى همواره با من همراه است که ناگزیر به بازگو کردن آن مى‏باشم. همانطور که اشاره کردم داروهاى پدر همسرم را خودم آماده و به او مى‏خوراندم. متأسفانه با پایان یافتن دوران مرخصى و ضرورت بازگشت به محل خدمت مرا از ادامه این امر ناموفق ساخت. از طرفى به سفارش دیگران که ترجیح مى‏دادند بیمار به خارج از کشور اعزام شود با کمال تأسف روند معالجه نزد دکتر احمدیه نیمه تمام ماند و بیمار در همان سال 36 به شهر مونیخ منتقل و به مدت یک ماه در بیمارستان ویژه اعصاب و مغز بسترى گردید. در آنجا تشخیص داده شد که سلول‏هاى مغز دچارAtrophy گردیده و درمان ناممکن مى‏باشد. بیمار را به ایران بازگرداندیم و در سال 39 به علت همان بیمارى در سن 54 سالگى عمرش به سررسید.

چون از زبان آن استاد فقید نام دو اثر منتشر شده‏اش را شنیده بودم حدود ده سال قبل بر آن شدم که کتاب‏ها را به دست آورم. در این دو اثر گرانقدر بیمار قبل از هر چیز تحت تأثیر برخورد مهربانانه پزشک قرار مى‏گیرد. با صبر بسیار به سخنان بیماران گوش فرا مى‏داد، تا هرچه و از هرکس که مى‏خواهند درددل کنند و درون خود را خالى سازند. از آنها مى‏خواست تا شرح بیمارى و سرگذشت و سوابق بیمارى خانوادگى‏شان را خود به گونه‏اى که مى‏خواهند و مى‏توانند بنویسند و تحویل استاد دهند تا تحت بررسى و

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏3، ص: 299

نتیجه‏گیرى قرار داده شود. داروهایش ساده، طبیعى و بى‏عوارض بود. هیچ‏گاه بیمار را به عنوان اینکه در دم مرگ است ناامید رها نمى‏ساخت.

از فقدان این استاد بزرگوار و از اینکه جوّ نوپرداز زمان امکان پیگیرى و ادامه روش او را مقدور نساخت سخت متأسفم. روانش شاد و یادش گرامى باد.[3]

 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------


راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى) ؛ ج‏1 ؛ ص23

پیشینیان معتقد بودند مواد غذائى پس از تغییراتى در دستگاه گوارش در روده مانند کشکاب شده در این هنگام عروق ماساریقا مواد لازم آن را جذب مى‏کند و به کبد مى‏برد. کبد در اثر اعمال طبیعى خود آن را مى‏پزد و مستحیل به مواد دیگرى بنام" صفرا"،" خون"،" بلغم" و" سودا" مى‏کند.

" صفرا" طبعى" گرم و خشک" دارد (چون آتش)

" خون" طبى گرم و تر" دارد چون (هوا)

" بلغم" طبعى" سرد و تر" دارد (چون آب)

" سودا" طبعى" سرد و خشک" دارد (چون خاک)

آنان اعتقاد داشتند از اختلاط و امتزاج این خلطها طبیعت یا مزاج بوجود مى‏آید و صحت و سلامت بدن منوط به تعادل آنهاست.

در طب سنتى مزاج بر چهار نوع است: گرم، سرد، تر و خشک، گاه دوتاى از اینها غالب و دوتاى دیگر مغلوب مى‏گردد. از آمیزش و ترکیب کم یا زیادى اخلاط در بدن چهار نوع مزاج دیگر نیز پدیدار مى‏شود که عبارتند از:" گرم و خشک"" گرم و تر"،" سرد و خشک" و" سرد و تر" و یکى نیز" معتدل" که روى‏هم‏رفته 9 قسم مزاج بوجود مى‏آید.

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 24

هرگاه یکى از این اخلاط چهارگانه از حدود میزان خود بیشتر شود علائم و آثارى در شخص پدید مى‏آید که ناشى از اثر آن خلط مى‏باشد.

در غلبه صفرا، مزاج، را" صفراوى" در غلبه خون" دموى"، در غلبه بلغم" بلغمى" و در غلبه سودا" سوداوى" نامند.

اگر سبب از زیادى" بلغم" باشد نشانه آن سفیدى و نرمى و سستى پوست، ضعف هضم، آروغ ترش، زیادى خواب، کندى حواس، برآمدن لعاب دهان و آب بینى رقیق و غیر سوزان است.

اگر سبب از زیادى" سودا" باشد نشانه آن لاغرى و سیاهى بدن، سیاهى و غلظت خون، سوزش سر معده، اشتهاى کاذب و تفکر زیاد مى‏باشد.

" رطوبت" ترى و سستى عضو است." باد" بخاریست که از اخلاط مستولى مى‏شود. بر حسب تاثیرى که مواد خوراکى یا داروئى در بدن مى‏گذارند. آنها را به" گرمى" و" سردى" تقسیم نموده‏اند:

1- داروهائى که هیچ تاثیرى در بدن نمى‏گذارند، معتدل‏

2- داروهائى که اثر کمى ظاهر مى‏سازند، درجه اول‏

3- داروهائى که اثر زیاد ظاهر مى‏سازند، درجه دوم‏

4- داروهائى که اثر زیادتر ظاهر مى‏سازند، درجه سوم (که اسباب زحمت مى‏گردند)

5- داروهائى که اثر بسیار ظاهر مى‏سازند (خطرناک تلقى مى‏شوند)[4]

 

----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------


راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى) ؛ ج‏1 ؛ ص24

الف- مشاهدات در «دموى مزاجها»

1- مردى که تنها" دموى مزاج" بود دچار عارضه تب شد. بدون آنکه داروى منضج با و داده شده و به اصلاح روده‏اش بپردازند برخلاف طبیعتش باو" کنین" داده شد. در نتیجه بر مسمومیت او افزوده و تیرگى و خفگى زیاد در رنگ رخساره‏اش عارض گردید. زبان او خشک و زرد (ناشى از صفرا) و بدنش همانند چهره‏اش بسیار تار و خفه و متمایل به سیاهى شد. تعدادى لکه‏هاى درشت باندازه ده سانتیمتر در بدن بویژه در ساق‏ها و همچنین تورمى در قوزک پا پدیدار گشت. فشار خون بیمار هم زیاد بود و بیم سکته مى‏رفت. گرچه جاى کم کردن خون بود. ولى بستگان بیمار در چنین موقعیتى از اخراج خون واهمه داشتند. (زیرا در پانزده سال پیش مادرش نیز بهمین حال دچار شده بود. با گرفتن خون بیمارى‏اش شدت پیدا کرده بود در مدت شش ماه بیش از صد بار از او خون گرفته بودند و سرانجام نیز بعلت بزرگ شدن کبد و ابتلا به اورمى در گذشته بود).

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 25

این بیمار روزى نزدیک غروب به من رجوع نمود. دستور تنقیه فلوس و جوشانده از شیر خشت، نیلوفر، عناب، سپستان، ریشه کاسنى و تخم کاسنى دادم و تجویز نوشیدن آب لیمو و آلو نمودم.

روز دیگر فلوس ترش مفصل‏تر (فلوس، ترنجبین، آلو بخارا، تمبر هندى، نیلوفر و نظایر آن) دادم، تب قطع شد.

روز سوم، آلو بخارا 40 دانه، گل سرخ 4 ل‏[5]، پوست هلیله زرد 4 ل تجویز شد که آنها را جوشانیده صاف نموده و با 20 مثقال ترنجبین، بخورد. در نتیجه پیروى از این دستور مزاج بیمار بیست بار عمل کرد. دفع صفرا و سودا شده خون از غلیان افتاد، رنگ رخسار از سیاهى به سپیدى گرائید، فشار خون خیلى پائین آمد و بطور کلى رفع تمام عوارض مذکور در بالا شد.

در این‏گونه بیمارى‏ها اگر مزمن شوند با استفاده از مسهل‏ها و منضج‏هاى موافق خون تصفیه مى‏گردد. سپس با تجویز چوب چینى و ریشه باباآدم و در صورت افتضا شیر بریده کم کم فشار خون حتى از حد طبیعى هم کمتر مى‏شود.

2- در تاریخ 25/ 11/ 25 آقاى م. ح. پ. 65 ساله که جنب بیمارستان سینا مغازه عطارى دارد اظهار داشت:" مدت دو ماه خوراکهاى گرم مقوى از قبیل کباب، خربزه، سیب و امثال آن مى‏خوردم. پس از آن یک مثقال" سنا" دم کردم و خوردم. بعد از دو ساعت سوزش در مجراى ادرار پیدا شد. ادرار بسختى و چکه‏چکه مى‏آمد. بعقیده قدما (گاه گرمى به یک عضو و یا چند عضو اثر مى‏کند). سه چهار روز خنکى‏هائى از قبیل شیرخشت، هندوانه، لیمو- شیرین و شیره خنک‏ها خوردم. بعد از آن سستى در مجراى ادرار پیدا شد. شبها بى‏اختیار و ناخواسته ادرار مى‏چکید. هر شب سه چهار بار شلوارم خیس مى‏شد که نیاز به تعویض پى‏درپى آن پیدا مى‏کردم. براى درمان بخوردن گرمى از قبیل کلم قمرى پرداختم. این اقدام بسیار مفید واقع شد و به مزاج لینت داد.

اینک به توصیه دوستان بشما رجوع نموده‏ام."

بیمار سوزش و درد زیاد داشت بگونه‏اى که نمى‏توانست بنشیند. بخود مى‏پیچید. و راه مى‏رفت. ادرار چکه‏چکه مى‏آمد. حالت عمومى و روحى بیمار هم متناسب با بیمارى‏اش بود. پروستات بزرگ و متورم مى‏نمود.

براى درمان تخم خیار 3 ل، تخم خربزه 3 ل، تخم کدو شیرین 3 ل، خشخاش 3 ل، مرهم ضد ورم پروستات و حب ارمنى مرکب و داروهاى دیگر دادم. بهبودى زیادى حاصل شد. در عرض چند روز درد و عوارض دیگر بیمارى، برطرف گردید. غیر از چکیدن ادرار در شب، مثانه و عضله مضیقه جلوى آن در نتیجه خوردن سردى زیاد ناتوان، سست و سرد شده‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 26

بود. لذا احتیاج به" گرمى" بود. ازاین‏رو ریشه ایرسا، رازیانه، و بابونه دادم. چکیدن ادرار در هنگام خواب برطرف شد و ظرف مدت 22 روز درمان گردید. فقط شبها چند قطره مى‏چکید بنحوى که اندکى پنبه سر آلت مى‏گذاشت ولى شلوار بهیچ وجه خیس نمى‏شد. این بار مرزنجوش را هم بر جوشانده‏هاى قبلى افزودم. بکلى بهبودى یافت.

یادآور مى‏شوم براساس قواعد پزشکى سنتى هر بیمارى را مطابق" طبیعتش" باید درمان کرد.

مشاهدات در «صفراوى مزاجها»

1- شخصى میان‏قد که وضع جسمانى‏اش نشانه اختلال غدد فوق کلیوى او بود مدتها احساس کسالت‏هاى گوناگونى مى‏نمود. رنگ او گندمى و برافروخته بود. صفراوى مزاج و از دودمان سوء مزاج (دیاتزیک) بشمار مى‏آمد. این بیمار گاهى دچار دوار، زمانى کمردرد و پاره‏اى اوقات زانو درد مى‏شد. گاهى گرفته و غمگین مى‏گردید و به فکر فرو مى‏رفت. از کار زود خسته مى‏شد. فشار خون نیز پیدا کرده بود که مزاحمت بسیارى برایش فراهم مى‏کرد.

گاهى بهنگام راه رفتن پاهایش درد مى‏گرفتند. چند قدمى مى‏لنگید و باز خوب مى‏شد.

میزان فشار خون او برخى اوقات از 20 تجاوز مى‏کرد. اعصاب او شوریده و قواى بدنى و فکرى و جنسى‏اش بشدت ضعیف شده بود. بیمار معالجات زیادى کرده و همه نوع داروئى را بکار برده و خون نیز گرفته بود ولى نتیجه‏اى حاصل نگردیده بود. همه معالجات موقتى و بى‏دوام بودند. زیرا بیمارى او با خوردن پاره‏اى از غذاها یا داروهاى" گرم" شدت مى‏گرفت.

سرانجام براى درمان به اینجانب مراجعه نمود.

معاینه دقیق و پرسش‏هاى بسیار از او کردم. علت را از تنبلى کبد و کاهلى بعضى از غدد درونى، مسمومیت خون، زیادى اورات‏ها و سموم دیگر که در اعقاب نقرسیها و روماتیسمى‏ها پیدا مى‏شود دانستم. جریان صفراى او نیز غلیظ و طبیعتش" گرم" بود.

براى درمان این بیمار پیروى از دستورى نمودم که رازى در" صداع گرم" داده است.

بدین‏ترتیب که روزى 2 مثقال تخم گشنیز را کوبیده در 5 سیر آب غوره آمیخته، شب آن را در ایاز گذاشته و روز بعد شیره کشیده بخورد. با اجراى این دستور پس از چند روز تمام عوارض بیمار برطرف و فشار خون او پائین آمد. گاهى مقدار زیادى نیز از اورات‏ها با ادرار دفع مى‏شدند و بدین‏سان حال بیمار بهبود یافت.

این روش درمان را اغلب در مورد دیاتزیک‏هاى صفراوى و دموى مزاج بکار مى‏برم و همواره نتیجه خوبى بدست مى‏آورم. خیلى بندرت تجویز فصد یا حجامت مى‏نمایم. زیرا این دارو خود بتدریج کار خونگیرى را مى‏نماید.

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 27

در این‏گونه بیماران بهترین مسهل" پوست هلیله زرد" است که باید چهار تا ده مثقال آن را بر حسب تحمل و سن بیمار سائیده، نرم کرده و در سه تا پنج سیر آب نموده شب هنگام خیسانیده و صبح میل کنند.

این دارو" صفرا" و" سودا" یعنى اورات‏ها و سموم دیگر را از بدن بیرون رانده و در همان روز مصرف رنگ تار و تیره پوست بیمار روشن خواهد گردید. دردهاى مفاصل، سیاتیک سخت و عاصى العلاج او آرامش یافته و فشار خون نیز کاهش خواهد یافت. بیمار احساس سبکى و راحتى در خود نموده و سردرد او تخفیف کلى مى‏یابد.

اگر حالت سودا، وحشت، وسواس و مالیخولیا نیز در این‏گونه بیماران باشد یکى دو مثقال" افتیمون شامى" بدان خواهیم افزود. (این دارو باید در پارچه کتانى بسته شود).

بدین‏ترتیب رفع عوارض یاد شده خواهد گردید.

چنانچه با حالت صفراوى، بزرگى کبد و فشار خون نیز همراه باشد در صورت لزوم باید از بیمار خون گرفت و شیره خنک مرکب از تخم کاسنى، تخم خیار، تخم خرفه باو خورانید همچنین باید ریشه کاسنى، اصل السوس، عناب سپستان، نیلوفر و شاهتره خشک را جوشانیده همراه با بید خشت به بیمار داد. چنانچه دسترسى به بید خشت فراهم نباشد مى‏توان شیر خشت جایگزین آن نمود.

روز بعد باید مسهلى مرکب از مغز فلوس، ترنجبین، نیلوفر و هلیله زرد، گل سرخ، آلو بخارا، آلو سیاه، تمبر هندى، بنفشه، عناب، سپستان و روغن بادام شیرین تجویز کرد در صورت امکان سه تا چهار روز پیوسته شیره خنک‏خنک و جوشانده را به بیمار داده و بعد مسهل فلوس را بکار برند. بدیهى است لزوما مى‏توان این دستور را چند بار تکرار نمود.

چنانچه بیمار از خوردن فلوس اکراه دارد مى‏توان آلو بخارا یا آلو سیاه 40 تا 50 دانه، پوست هلیله زرد 5 ل، تمر هندى 7 ل، گل سرخ 3 ل و ترنجبین 20 ل را جوشانیده و صاف نمود. سپس آن را همراه با ترنجبین به بیمار نوشانید. این دارو مسهلى سبک و بى‏آزار است.

پس از پاک شدن کامل بدن لازمست چندى نیز در صورت امکان شیر بریده به بیمار داده شود. همچنین همه روزه دو مثقال تخم گشنیز و یک تا دو مثقال تخم خرفه را شیره کشیده به او دهند. این دارو علاوه بر تصفیه بدن، مسکن اعصاب و مخرج اورات‏ها و سموم دیگر مى‏باشد. بویژه در ضربان قلب و هیجان زیاد آن بسیار مفید بوده و رفع فشار خون مى‏نماید.

2- خانم ر. پ. که بیش از هفتاد سال داشت به ورم کبد و تپش قلب دچار شده و نزد برجسته‏ترین پزشکان تهران به معالجه پرداخته بود. معالجات لازم با تجویز داروهاى‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 28

قلبى و کلیوى مانند" دیژیتال"" سیلازن"،" تئوبرومین"، و" دیورتین" و سرم قند و غیره در مورد او صورت گرفت ولى بیمارى او روز بروز بدتر مى‏شد. بتدریج از میزان ادرار بیمار کاسته گردید تا اینکه به چند مثقال در روز رسید. در پاها و بدن خیز پدیدار و کم‏کم زیادتر گشت. بیمار بحال اضطراب و تقلا افتاد. مزاج او نیز یبس گردیده بود. مرا به عیادتش بردند. درماندگى کلیه و کبد و عوارض اورمى شدید در او مشهود و دل‏به‏هم‏خوردگى، استفراغ و مسمومیت در او پدیدار بود. فشار خون به بیش از 18 مى‏رسید خلاصه آنکه تجویز داروهاى جدید در او بى‏اثر مانده بود. در چنین وضعیتى داروئى لازم بود که کلیه و کبد را مداوا نموده و سموم را دفع و کلیه‏ها را بکار وادارد.

بهترین دارو در چنین وضعى در اورمى که روش ناشى از تجارب اینجانب است اینست که ترب را با کارد ورقه ورقه کرده، کارد را به عسل آغشته و به ورقه‏هاى ترب بمالند. سپس آنها را در آبکشى ریخته و آبکش را روى کاسه‏اى قرار دهند، تا بتدریج آب زلالى از آن تراوش کند. آنگاه آب بدست آمده را به بیمار بنوشانند.

در مورد بیمار مذکور نیز چنین کردند و حوله بسیار داغى را طبق دستور در ناحیه کلیه‏ها گذاشتند تا در اثر گرمى زیاد و عمل انعکاس، اعصاب کلیه بحال عادى بازگردند.

یادآور مى‏شوم که گاه در اثر سموم بدن و یا در نتیجه تحریک پاره‏اى از داروها در برخى از مزاج‏ها بعلت عدم سازگارى اعمال کلیه مختل مى‏گردد. چه ممکن است داروئى که مختص بیماریهاى کلیه است در بعضى اشخاص بعلت عدم سازش اثر نامناسبى برجاى گذارد. در این حال باید از داروهاى شیمیایى دست کشیده و داروهاى گیاهى را تجویز نمود. زیرا این داروها علاوه بر دارا بودن ویتامین‏هاى آشکار و نهان و مواد کانى و آلى باید خواص دیگرى نیز داشته باشند که بسرعت سموم را دفع و حالات خاص روحى و عوارض اورمى را برطرف مى‏کنند. بویژه این خاصیت در شیره خنک‏ها بیش از انواع دیگر است.

بارى به بیمار دستوراتى دیگر نیز داده شد که انجیر را در شیر پخته تا طبع را نرم و تعفن روده‏ها را کم کند و تنقیه هم از شکر سرخ، تاجریزى، بنفشه و گل خطمى بنماید.

چون این خانم اظهار داشت طبیعتم" گرم" است. لذا سپردم بیش از یک سیر آلبالو را در یک گیلاس آب جوش ریخته و چند مثقال عسل بر آن بیافزاید تا صبح خیس بخورد. و بامداد آن را مورد استفاده قرار دهد. طبق دستور رفتار شد ادرار و صفرا بجریان افتاد.

آنگاه مسهلى مرکب از ریوندچینى، گل قند و شکر سرخ داده شد. روده‏ها پاک و طبع روان گردید. بهمین دستورات رفتار نمود تا روز پنجم که دوباره به عیادتش رفتم. خیز برطرف و فشار خون به 14 رسید ادرار بحال عادى و یا حتى بیش از حالت طبیعى درآمد. بعد از دو ماه در تاریخ 16/ 2/ 24 خانم ر. پ را نزدم آوردند. با رنگى پریده کهربائى، قلب مضطرب،

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 29

تنفس نامنظم، کبد و دستگاه گوارش مختل و آثار مسمومیت و بدن پف کرده.

همراهان اظهار داشتند بعد از بهبودى و رفع خیز بدن، به اصرار جوانان" متجدد" خانواده، بیمار را نزد همان پزشک اول بردیم. ایشان هم داروهاى گوناگونى دادند که هیچیک به او سازگار نبوده و در نتیجه حالش را خراب کرده است. خلاصه دوباره پس از یأس و ناامیدى بنزدم مراجعه کرده بودند.

در معاینه، کبد خیلى بزرگتر شده بود و بیشتر شکم را فراگرفته بود. دستور خوردن آب شلغم، آب هویج، و جوشانده‏هاى لازم را دادم.

در تاریخ 30/ 2/ 24 خانم مزبور باز به مطب آمد. حالش بسیار خوب و کبدش کوچکتر شده بود. رنگ رخسار بیمار از پریدگى و پلاسیدگى درآمده و توان تکلم را بدست آورده بود. از مداوا بسیار راضى بود. براى یبوست او" نمک کالاسباد" مى‏دادند. بجاى آن بنفشه، ریشه کاسنى و اصل السوس، ترنجبین و ریوند دادم.

در تاریخ 5/ 3/ 24 مقدار اوره در خون 56 سانتى‏گرم گردیده و کبد نسبتا کوچک و حال عمومى بیمار خیلى بهتر شده بود. آب ترب و شیره خنک مرکب از تخم گشنیز، تخم شبت و تخم خیار تجویز گردید. ضمنا جوشانده، از قبیل کاسنى، شاهتره و اصل السوس نیز داده شد.

در تاریخ 8/ 7/ 24 خانم مزبور بار دیگر به مطب آمد. حالش بسیار خوب شده بود پیاده از منزل تا مطب را به تنهائى آمده بود. طبق دستور رفتار کرده بود کبدش تقریبا بجال طبیعى درآمده و کسالتش نیز بسیار کاهش یافته بود.

مشاهدات در «بلغمى مزاجها»

1- آقاى حاج شیخ م. ل. ساکن رشت که بیش از 60 سال داشت بهنگام اقامه نماز جماعت در یکى از شبهاى زمستان در مسجد دچار سرماخوردگى شد. در بازگشت به منزل مصادف با هواى بارانى گردید. شام هم ماست و اسفناج صرف کرده صبح که از خواب برخاست متوجه شد نیمه‏اى از بدنش سنگین و تنبل گشته بطورى که درست تحت فرمان او قرار ندارد و در واقع به فلج ناقص دچار گردیده است. ادرارش بى‏اختیار و ناآگاه کمى بصورت چکه مى‏آمد.

پزشکان ایرانى و روسى در رشت مدت سه ماه به درمانش پرداخته و مداواى سکته نمودند. سودى نبخشید. لذا به تهران آمد. محترمین گیلانى هریک طبیبى حاذق و متخصص برایش بردند. باز همان تشخیص و دستورات داده شد. روشها با جزئى اختلاف همگى یکسان بودند و فرقى در حال بیمار حاصل نشد.

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 30

سرانجام در اوائل اسفندماه 1323 پس از 14 ماه مرا به عیادتش بردند. در معاینه و آزمایش نیمى از بدنش را کمى سست و نافرمان دیدم. ضمنا دردهاى مفصلى نیز در نقاط بدن مشاهده کردم که همه را نتیجه گریب، تورم مفاصل و سستى اعصاب فهمیده و بدرمان پرداختم.

چون سنش زیاد، طبیعتش" سرد" و دچار سرماخوردگى و باران‏زدگى در شب بیمارى خود گردیده و ماست و اسفناج نیز صرف کرده بود که همگى اثر سردى دارند پس باید گفت که بنابه عقیده پیشینیان" سردیش" کرده بود و نیاز به خوردن" گرمى" داشت. ازاین‏رو برگ اکالیپتوس و مرزنجوش و بوزیدان دادم که همه آنها گرم بوده و در روماتیسم اثر خوبى دارند. پس از سه روز بهبودى زیادى در حال بیمار حاصل گردید. این‏بار اسطوخودوس، ریشه ایرسا، بوزیدان و مرزنجوش و نیز قرص بتاکسین و واسپرمین دادم.

بار سوم که دستور برایش فرستادم معجون گوگردى ساده (گوگرد و عسل) داده شد.

روز دهم به مطب آمد. این‏بار معجون گوگردى مرکب (گوگرد، قند رون و عسل) تجویز گردید. با پیروى از دستورات قطرات ادرار بکلى برطرف و جریان آن طبیعى شد. بعلاوه نیروى جوانى که قبلا از کار افتاده و معالجات در این مورد بى‏اثر مانده بود دوباره عود نمود. بیمار پس از 18 روز با کمال سلامتى و بدون هیچ عیبى به رشت بازگشت.

این توضیح نیز لازمست که در طبائع" بلغمى" مزاج، هرگاه بیمار دچار سرگیجه و خفگى گردیده و با دردهاى گوناگونى در نقاط مختلف بدن روبرو شود هرچند فشار خون خیلى کمتر از حد طبیعى باشد باز هم کاهش چند مثقال خون رفع عوارض یاد شده را خواهد نمود.

2- آقاى ج. ت. کودکى ده ساله ساکن گلپایگان است. پدر و مادر او داراى یک پسر و چهار دختر مى‏باشند که همگى سالم هستند. آنها خود نیز هیچ بیمارى ندارند. طبق اظهار، کودک یاد شده در پنج سالگى مقعدش بیرون مى‏آمده که بتدریج این عارضه برطرف گردیده است. در دو سال پیش یاد آورده. پزشکان گلپایگان به مداوا پرداخته و او را درمان نموده‏اند. در عوض کودک دچار بیمارى شده که با ترش مى‏گفته" سردى آمد، سردى آمد"، در واقع احساس بالا آمدن چیزى از معده به دهان مى‏نمود. رنگش پریده و لعابى کمتر از میزان یک استکان از دهانش به زمین مى‏ریخته آنگاه حالش خوب مى‏شد. پس از چندى حمله‏وار عطسه‏هاى پى‏درپى همراه با سرفه بروز کرد و آب‏ریزش بینى پیدا شد. در این موقع بیمار مى‏گفت" گرفتم، گرفتم" بعد یکدفعه دستهایش جمع مى‏شد و بحال تشنج و غش مى‏افتاد که به تفاوت از ده دقیقه تا یک ربع طول مى‏کشید. گاهى ادرار مى‏کرد سرش درد مى‏گرفت و بعد مى‏خوابید.

در گلپایگان داروى ضد کرم به او داده و معالجاتى کردند که مفید واقع نشدند.

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 31

تشخیص صرع داده شد.

در تهران نیز چندى به درمان پرداختند. بنا به اظهار پدر بیمار، داروهاى تجویز شده در تهران بر شدت بیمارى افزود، بنحوى که حالات یاد شده روزى شش بار بروز مى‏کرد داروهاى او عبارت بودند از برومورلومینال و مسکنات دیگر. با توجه به مراتب بالا بفکر" سردى مزاج" بیمار افتادم. طبیعت او" سرد" (بلغمى و سوداوى مزاج) بود. لذا جوشانده بابونه و اسطوخودوس تجویز کردم. بعد از دو روز حملات متوقف شد. بیمار در مورد بروز حمله بنا به عادت مى‏گفت" مى‏خواهد بیاید اما نمى‏آید" و در واقع دیگر نیامد!

چون پدر این کودک فردى کم‏بضاعت بود و امکانات کافى نداشت لذا پس از چند روز که به عدم بازگشت بیمارى یقین حاصل شد با گرفتن دستورات لازم به شهر خود مراجعت نمود و قرار شد اگر حمله عود کرد برایم بنویسد، تا دستورات دیگرى برایش بدهم.

مشاهدات در «سوداوى» مزاج‏ها

1- در 13 یا 14 سال پیش جوانى 18 ساله در همدان از شاگردان مدرسه آمریکایى براى گردش علمى و صحرانوردى همراه با همکلاسان و معلمان مدرسه از شهر خارج شده بود پس از چند روز که مراجعت کرد جمع زیادى را نزدیک خانه خود مشاهده نمود که حلقه‏وار ایستاده بودند وقتى داخل جمع شد تا علت تجمع را بداند با جسد پدرش که روى تخته‏اى نهاده شده و برسم آن زمان در همان محل شستشو داده مى‏شد روبرو گردید. ناگهان فریادى کشید و به حالت صرع و تشنج زیاد بر زمین افتاد. این حمله بسیار دوام کرد و آرامش نمى‏یافت کلیه پزشکان همدان اعم از ایرانى، اروپائى و امریکائى بدرمانش پرداختند ولى معالجات مفید واقع نمى‏شد. بنابه اظهار بستگان بیمار، در 24 ساعت 20 ساعت را او در حمله مى‏گذرانید. داروهاى متعدد مانند کلرال هیدراته، لومینال و گاردنال و امثال آن همه بى‏اثر مانده بودند. بالاخره به مرحوم حاج میرزا حسین کوثر که یکى از اطباى قدیم همدان و معتکف در مشهد بود تلگرافى مراتب را اطلاع دادند. مشارالیه دستوراتى داد که خیلى مفید واقع شد و در نتیجه آن حمله در روز منحصر به چهار بار گردید.

براى حفظ جوان، چهار مرد قوى‏هیکل گمارده بودند تا بهنگام حمله او را از خطر محفوظ دارند. بعد از چند ماه بناچار او را به تهران آوردند. مدتى نزد بهترین پزشکان تهران به درمان او پرداختند. دارو در وجود بیمار هیچ اثرى نداشت. حمله مرتب روزى چهار بار مى‏آمد.

سرانجام او را نزد اینجانب آوردند. با بیش از سه کیلو نسخه و صورت تجزیه از بهترین و تازه‏ترین دستورات! پس از مطالعه تمام نسخه‏ها و آزمایش‏ها گفتم در واقع چیزى‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 32

بهتر از این دستورات نمى‏دانم. در کتب و مجلات پزشکى بهتر از این‏ها ندیده‏ام. شما به دیگرى رجوع کنید. بدین‏ترتیب بیمار را رد کردم. بستگان بیمار به التماس و تضرع افتاده و زیاده از حد نالیدند که آخرین امید ما اینجاست. داروى فرنگى دیگر اثرى ندارد.

ناچار پذیرفتم و مهلت خواستم. بعد بفکر افتادم که بعقیده پیشینیان بروز این بیمارى از" سودا" است و در اینجا" بلغم" نیز افزون گردیده و همین امر موجب صرع در بیمار شده است. چون" سودا" بعلت هیجان آنى یکدفعه متوجه مغز گردیده مانند اگزماى حاد و یا ماده نقرس، پس باید داروئى داد که مخرج" بلغم" و دافع" سودا" باشد. از این رو پس از کاوش بسیار در کتب متعدد قدیم یکى از نسخ محمد زکریاى رازى را برگزیدم. این نسخه عبارت بود از اسطوخودوس، عاقرقرحا، بسفایج، افتیمون شامى و مویز که باید سرشته شده روزى 6 مثقال خورده شود.

با پیروى از این دستور بیمارى تخفیف یافت و تا روز سوم بکلى خوب شد. از داروى مزبور کمتر از یک ماه بقدر یک فندق به بیمار داده شد و دیگر بیمارى عود نکرد. پس از آن مصرف دارو را ترک نمود و به همدان رفت.

بواسطه ثروت زیادى که به میراث برده بود، به عیاشى و مشروب‏خوارى پرداخت.

شب و روز مست بود. بعد از چند ماه بار دیگر حمله مختصرى بروز کرد. دوباره بنزدم آمد با تجویز معجون عارضه برطرف شده و دیگر بازگشت ننمود.

2- در تاریخ 25/ 8/ 26 یعنى حدود 14 سال پیش بازرگانى ایرانى در شهر بمبئى دچار تصادف شدید با اتومبیل گردید که بناچار پاى شکسته او را قطع کردند. پس از آن به داء الرقص و مالیخولیا مبتلا گشت به‏طورى‏که پیوسته سر و گردن او همانند پاندول ساعت بسمت جلو و عقب تکان مى‏خورد. براى درمان به دیگر شهرهاى هندوستان و بالاخره به چین، ژاپن، امریکا، انگلستان، آلمان، فرانسه و ایتالیا و هرجا که متخصص بزرگى در رشته اعصاب بود رفت. ولى نتیجه‏اى بدست نیاورد. جز آنکه تمام هستى و دارائى خود را نیز سر این کار گذاشت. عاقبت به تهران آمد و در محله" سرقبرآقا" بیارى دوستان در خانه محقرى سکنى گزید در این هنگام خواهان آن شد که به او داروى ایرانى داده شود بلکه از این راه نتیجه‏اى بدست آورد. مرا به عیادتش بردند.

بیمارى او را از وجود" سودا" و" بلغم" تشخیص دادم و این نسخه را که از خود اینجانب مى‏باشد برایش نوشتم: اسطوخودوس، بابونه، بادرنجوبه و ریشه ایرسا، که آنها را جوشانیده و طبق دستور بخورد.

بیمار با پیروى از همین دستور پس از چندى بکلى مداوا گردید و بهبود یافت. دختر همین بازرگان نیز دچار بیمارى حصبه شده بود که در اواخر بیمارى، مانند پدر خود گرفتار

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 33

بیمارى عصبى و تکان خوردن سر و گردن گردید. بدیهى است با همین دارو او نیز بهبودى پذیرفت.

3- در تاریخ 30/ 8/ 26 آقاى م. الف. چهل و دو ساله ساکن همدان مورد معاینه قرار گرفت. طبق اظهار، داراى پدر عصبى و دو برادر است که یکى از آنان نیز عصبانى مى‏باشد. یک خواهر دارد که سالم است.

در کودکى دچار بیمارى حصبه و تب شده و در آزمایش‏هائى که نموده مورد غیر طبیعى مشاهده نگردیده است.

بیمار در توضیح پیشینه بیمارى خود ادامه داد که کار فکرى زیاد داشته و در نتیجه مبتلا به گرفتگى قلبى شده است. در اواخر بهار دچار چنین حالتى شده بود. در همدان معالجاتى کرده که نتیجه نبخشیده است. در تهران نیز نزد پزشکان سرشناس چندى به مداوا پرداخته که هیچ سودى نگرفته است. بیمار شکایت داشت که ناحیه قلب داغ و ضربان قلب زیاد مى‏شود. گاهى ضعفى به او دست مى‏دهد که نمى‏تواند حتى چند مترى هم راه برود زیرا خسته و درمانده مى‏شود. حالت ترس و وحشت به او عارض مى‏گردد. قلبش همانند اینکه مى‏خواهد بایستد. میل زیاد به غذا ندارد. استخوان‏هاى سینه غفلتا درد مى‏گیرند. وقتى که از خواب برمیخیزد حالت سستى و سرگیجه به او دست مى‏دهد. دستها و دو ساعد چون بخواب مى‏روند نتیجتا بى‏حسند. صبح‏ها خسته است و سرگیجه دارد.

چنانچه سروصدایى شود سرگیجه او شدت مى‏یابد بنحوى که بر زمین مى‏افتد. وضع شکم او مرتب نیست. سابقا روزى دو بار عمل مى‏نموده. حال روزى یک بار آنهم بسختى کار مى‏کند. قواى جنسى بستگى به وضع عصبى‏اش دارد. طبق اظهار طبیعتش در گذشته" گرم" بوده ولى در حال حاضر از قرار" سرد" شده باشد. سابقا زیاد دچار زکام مى‏شده درصورتى‏که در شش هفت ماه اخیر بینى‏اش هیچ ترشحى نکرده و همیشه خشک است.

در معاینه آثار خستگى و اندوه و تألم در چشمان و چهره او نمایان بود. ضربان قلب نامنظم بود و گاه وقفه داشت و سریع بوده. در ملامسه احساس در فم معده مى‏نمود. شکم کمى نفخ داشت. شکایت او از ضربان قلب و درد استخوان جناق بود. مى‏گفت گاهى درد مخصوص و شدیدى در این استخوان حس مى‏کنم که داغ مى‏شود. طحال اندکى بزرگ بود.

انعکاس کرماسترین وجود نداشت و این خود دلیل بر منتهاى ضعف اعصاب مى‏باشد.

به تشخیص من" سودا" و" سرد شدن" طبیعت بیمار را خشکى بینى مزید بر علت شده بود. و وجود و سبب پیدایش عوارض عصبى نیز ناشى از خشکى بینى بود. بنابراین نخست داروى ضد کرم مرکب از کلمل سنطونین و فلوس دادم. چند کرم دفع شد. ضمنا روغن" احمدیه" نیز به او داده بودم که همه روزه در بینى بچکاند.

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 34

روز دیگر شکایت از درد معده داشت. گردى مرکب از منیزى، بى‏کربنات دوسود و عصاره کندور انگو تجویز نمودم.

روز سوم اظهار رضایت کرد. این‏بار پوست بیدو بابونه دادم. بعد از دو روز مجددا مسهل با داروى ضد کرم خورد ولى کرمى دفع نشد. در عوض حالت ترس و وحشت او برطرف و میزان خواب خوب گردید.

در تاریخ 3/ 9/ 26 درد استخوان سینه او متوقف شد. ولى حالت داغى و کمى ضربان قلب باقى بود. فقط بعضى شبها از بابت خواب ناراحتى داشت. ضمنا دیگر مى‏توانست تا حدود پانصد متر راه را بدون احساس خستگى یک نفس برود. باید گفت که تقریبا خوب شد. در تاریخ 4/ 9/ 26 بیمار مبتلا به گریپ گردید. دست و پا و مفاصل او درد گرفتند. آمپول ویتامین قوى تزریق شد. همچنین معالجات" سوداوى" یعنى جوشانده‏ها پیگیرى شدند.

در تاریخ 10/ 9/ 26 درمان او پایان پذیرفت. و دیگر هیچ شکایتى نداشت. گواهى ضرورت استراحت و معذوریت از کار ادارى برایش صادر کردم.

پس از اتمام کنفرانس جناب پروفسور میشینین ریاست پزشکان شوروى بیانات مبسوطى ایراد نمودند و یادآور شدند در تاریخ طب دیده‏ام که در زمان خلفا، پزشکان عالى‏مقامى بودند و برخى معالجات حیرت‏آور مى‏کردند که ما امروزه از چگونگى آن بى‏خبریم. بویژه زکریاى رازى و ابو على سینا که ایرانى و سرآمد اطباى آن عصر بشمار مى‏آمدند.

بنابراین ما اظهارات آقاى دکتر احمدیه را مى‏پذیریم زیرا پیروى از روش آنان مى‏کند. اما از آنجایى که شرط کاربرد داروهاى قدیم دانستن طبائع بوده و در غیر آن صورت ممکن است نتیجه‏اى معکوس ببار آید بنابراین پیگیرى این رشته از درمان‏ها تخصص لازم دارد.[6]


----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------



راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى) ؛ ج‏1 ؛ ص74

در کتب پزشکى قدیم این نسخه‏ها نیز تجویز شده است:

- یک مثقال میعه سائله با آب گرم مسهل" بلغم" است.

- مغز گردو با انجیر لینت مزاج داده و رفع تخمه مى‏نماید.

- اگر سبب قلنج از باد غلیظى باشد که در امعاء حبس مى‏شود مى‏توان همان درمان بلغمى را معمول داشت و داروهاى زداینده" باد" چون رازیانه، تخم کرفس و آویشن را نیز اضافه نمود.

- حبى که قولنج را مى‏گشاید و براى درد معده سودمند بوده و خوردن آن پس از غذا در هضم و نرم‏سازى طبع کمک مى‏نماید مرکب است از مصطکى، سقمونیا، قرنفل، سنبل الطیب که مى‏باید این اجزاء را کوبیده و آمیخته و حب‏هاى یک نخودى از آن بسازند و روزانه چهار عدد پیش یا پس از غذا میل نمایند.

- کشمش شکم را مى‏راند و بدن را فربه مى‏نماید و در دفع اسهال غسالى مفید است.

ابو على سینا آن را آزموده و نتیجه‏اى خوب گرفته است. شیخ مى‏فرماید:

" قد جریته فرایت منفعته" (در رفع خشم و تشنج دماغى مفید است).

- اسفناج ملین طبع است. بورانى آن با آمیخته سیر در ورم قولون داروئى بس سودمند مى‏باشد.

- آب هویج در رفع ورم قولون مزمن و دفع عفونت روده و اصلاح آن بسیار مفید است.

(قند آن در قولون تبدیل به الکل مى‏شود.) آب هویج ورمهاى کبد و کلیه را نیز فرو مى‏نشاند.

انجیر هم‏چنین اثرى دارد.

- کاهو ملین طبع براى بیمارى‏هاى حار، یبوست، سودا، صفرا، تب‏هاى حار و زکام بوده و مدر نیز مى‏باشد.

- چنانچه بمیزان 2 مثقال نمک طعام کوبیده را پیش از غذا بصورت پودر میل کنند بشرط مداومت، در ملین ساختن مزاج و بویژه در قلنج خیلى مفید افتد. اگر مقدارى آب نمک و شکر سرخ را آمیخته و میل نمایند همچون سولفات دوسود عمل خواهد نمود.

- این معجون که در زیر بدان اشاره خواهد شد و مشهور به" شایسته" است بر کلیه بیماریهاى بلغمى، سوداوى، و صفراوى (صرع، سکات، یا از بین رفتن قدرت تکلم، رعشه، فلج، لقوه، برص، بهق، یا لک و پیس و انواع صداع شقیقه و بواسیر) مسهلى مورد تجربه و

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 75

آزموده است. بویژه مبتلایان به سوء مزاج ارثى (نقرس، روماتیسم، بواسیر، دوالى و غیره) از این دارو خیلى بیشتر و بهتر از" نمک کروشن" و" سالویته" و مانند آن فایده خواهند برد.

این دارو مخصوصا خون را تصفیه نموده و براى قولنج مفید بوده، سموم مختلف را دفع نموده و بهترین داروى سوء مزاج مى‏باشد. ترکیب دارو عبارتست از:

هلیله سیاه 10 ل، پوست هلیله زرد 10 ل، بلیله 10 ل، آمله مقشر 10 ل، پوست هلیله کابلى 10 ل، گل سرخ 5 ل، حب سلاطین (کرچک هندى) 2 ل. اجزاء را باید سائیده و بسیار نرم نموده و با سه برابر عسل کف گرفته معجون تهیه کرد. (در میان کرچک هندى پرده‏ایست که چنانچه بردارند مدبر مى‏شود). معجون مزبور و معجون‏هاى دیگر هلیله در سوء مزاجى‏ها اثراتى بشرح زیر دارد:

1- در افرادى که بعلت سوء مزاج چاق و فربه مى‏شوند دفع سموم کرده و اعمال و افعال غدد بدن را بکار وا مى‏دارد. ازاین‏روى وزن بدن را مى‏کاهد.

2- در افرادى که بسبب سوء مزاج، فشار خون، بواسیر، مفاصل، نقرس، قند، دوالى، ناراحتى‏هاى جلدى و دماغى لاغر و ضعیف شده باشند بعکس بدن را فربه نموده و رفع لاغرى کرده و بسیارى از عوارض سوء مزاجى را مرتفع مى‏سازد.

- زنجبیل ملین طبع بوده و در رفع بلغم معده و روده بسیار مفید مى‏باشد.

- تربد با پوست هلیله کابلى جهت مالیخولیا، جنون و صرع مفید است. همچنین یک مثقال تربد و 4 مثقال پوست هلیله کابلى براى رفع ناراحتى مفاصل تجویز مى‏شود.

- تربد 10 ل، مصطکى 5 ل، قند 20 ل با خوراکى بمقدار 2 مثقال مسهلى بدون عارضه و ناراحتى است. حتى به کودکان نیز مى‏توان از آن داد. این ترکیب براى رفع نوبه هم مفید و موثر است.

- یک مثقال از میعه سائله با آب گرم مسهل" بلغم" مى‏باشد.

حب‏هاى مشروحه زیر در دفع تشنجاتى که در اعضاء مختلف بدن بروز مى‏کند بویژه در یبوست سوء مزاج عصبى‏Neuro -Artheritique و نیز در دیگر بیماریهاى عصبى بارد چون فلج و لقوه و نظایر آن بسیار مفید مى‏باشد:

1- انغوزه 1 ل، مقل ازرق 3 ل، افتیمون شامى 3 ل.

مقل ازرق را در آب تره حل نموده داروها را ممزوج و حب‏هائى باندازه نخود تهیه و روزى 6 تا 12 دانه از آن میل نمایند. سازگار با طبائع" سرد" مى‏باشد.

2- انزروت 1 ل، جاوشیر 1 ل، سکنبیج 2 ل، تربد مجوف 3 ل، ایارج فیقرا 3 ل، شیطرج 1 ل، بسفایج 2 ل، شلحم حنظل 1 ل، قاقله (هل) 1 ل. از این ترکیب مانند نسخه اول حب‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 76

ساخته و روزى 6 تا 12 دانه میل نمایند. بهتر است چند روز از حب اول و چند روز از حب دوم میل کنند تا مزاج خو نگیرد.

- هرگاه ورم قولون با خراش، زور، پیچ و اسهال همراه باشد در این حال باید منضج و مسهل بشرح زیر داده شود:

تخم خطمى 5 ل، تخم خبازى 5 ل، نشاسته 2 ل، صمغ عربى 2 ل، گل ارمنى 1 ل. این اجزاء را باید کوبیده و آمیخته و تا سه مثقال از آن را در روز میل کنند. این منضج خراش روده‏ها را مرمت و ضد عفونى نموده و مانع خونریزى و اسهال مى‏گردد و از التهاب مى‏کاهد.

توضیح آنکه اگر ورم قولون علیا باشد با التهاب و عطش همراه بوده و مدفوع بسیار عفن مى‏شود.

- منضج مورد تجویز دیگر بشرح زیر است:

بهدانه 2 ل، ریشه خطمى 4 ل، تخم خطمى 2 ل، تاجریزى 3 ل، سپستان 10 دانه.

اجزاء را جوشانده و صاف نموده، یک مثقال بارهنگ بر آن افزوده دو بار آن را مى‏جوشانند سپس با 2 مثقال روغن بادام شیرین میل مى‏کنند.

- اگر لازم شد که مسهل داده شود بر این منضج ده مثقال مغز فلوس و ده مثقال ترنجبین افزوده و میل خواهند نمود.

- تنقیه از تاجریزى 4 ل، گل خطمى 2 ل، گل پنیرک 2 ل، ریشه خطمى 4 ل، بنفشه 2 ل، برزک سفید 2 ل، شکر سرخ 8 ل، مغز فلوس 8 ل، روغن بادام شیرین 2 ل تجویز مى‏شود.

- چه‏بسا پس از انجام دستورات و خروج مدفوع احساس زور پیچ باقى ماند. در این حال براى دفع آن و اصلاح روده به روش زیر عمل خواهد شد:

تخم مرو 1 ل، اسپرزه 2 ل، بارهنگ 2 ل، تخم ریحان 2 ل، را جوشانیده و لعاب آن را بدون صاف کردن میل کنند. چنانچه یک مثقال صمغ عربى بدان افزایند براى درمان زخم‏هاى موجود سودمند است. و اگر قدرى گل ارمنى اضافه نمایند مفید خواهد بود. هریک از این داروها را باید بمدت سه روز میل کنند.

براى رفع عفونت و ورم و جلوگیرى از خونریزى سفوف مغرى، نشاسته، صمغ عربى، تخم خطمى، تخم خبازى از هریک، یک مثقال، گل ارمنى 5 مثقال بارهنگ 3 مثقال مجموع اجزاء را بو داده و نرم مى‏کوبند (جز بارهنگ که نیازى به بو دادن و کوبیدن ندارد و مغز آن نیز سمى است) از ترکیب بدست آمده دو مثقال باید میل شود.

- تخم کتان گرم و خشک و ملین طبع است. مداومت در مصرف هرروزه آن از نیم تا یک مثقال جهت رفع درد امعاء، ادرار، قرحه مثانه و گرده بسیار مفید مى‏باشد.

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 77

در یبوست سستى- در این مورد داروهاى محرک و ضد تشنج باید بکار برد.

1- معجون کچوله- این معجون در لینت مزاج پیران و یبوست سستى کمک زیاد مى‏کند و قوت هضم بسیار به معده و روده مى‏دهد. استسقاء و تهبج صورت را از بین برده، ترش کردن غذا را رفع و موجب تقویت اشتها مى‏گردد. رفع سستى کمر و درد مفاصل، فلج و سلسله البول و احتلام زیاد و اسهال دائمى (دفع غذاى هضم‏نشده و آبکى) را مى‏نماید و در حفظ قواى جوانى بى‏نظیر است.

طرز تهیه کچوله- یک سیر کچوله را در 5 سیر شیر بتدریج مى‏جوشانند تا شیر خشک شود، بعد آن را شسته دوباره بروى آن شیر مى‏ریزند و این جوشش را هفت بار ادامه مى‏دهند.

آنگاه پوست کچوله را کنده وسط آن را شکافته و پرده کوچکى را که بنام" ناخنه" خوانده مى‏شود از آن جدا و دور مى‏اندازند. بعد چند بار دیگر بطریق یاد شده آن را با شیر طبخ و در سایه خشکش مى‏نمایند (برخى با آب آن را مى‏جوشانند) و در آخر با سوهان آن را براده مى‏کنند. پس از آن 7 مثقال براده کچوله را با 4 مثقال رال سفید (صمغ درخت هندى شبیه سند روس) 1 و 2 مثقال مصطکى با هم مخلوط نموده و با عسل مى‏آمیزند و حب‏هاى یک نخودى مى‏سازند. یک تا دو حب دو ساعت بعد از غذا میل مى‏کنند. چنانچه رال هندى یافت نشود بجاى آن از قندرون استفاده مى‏توان کرد. داروى مزبور در تقویت روده و مزاج و بهبود ضعف اعصاب همتا ندارد.

2- حب باریجه یا انغوزه و یا سکبینج را مى‏توان روزانه مصرف نمود و گاه جوشانده‏اى از بسفایج، سنبل الطیب، رازیانه، بابونه، جنطیانا که رفع تشنج نموده و موجب تحریک و ازدیاد ترشح هضمى مى‏گردد میل کرد.

3- ضمادى که در زیر از آن یاد مى‏شود از اسرار اطبا است. کودکان و پیران و کسانى که طاقت مسهل را نداشته باشند با این ضماد درمان مى‏گردند: مشتى باقلاى مصرى (ترمس) را کوبیده در ظرفى مى‏ریزند و روى آن مقدارى شیر که سطح آن را بپوشاند اضافه مى‏کنند و سپس آن را مى‏جوشانند تا ترمس شیر را جذب نماید. پس از آن بهمان اندازه روغن گاو افزوده و مجددا آن را مى‏جوشانند تا قوام آید و آماده استعمال گردد. چنانچه آن را روى پارچه‏اى کشیده و بر روى معده اندازند اسهال" سودا" کند و بعبارتى دیگر هیجان و اضطراب را کم نماید. چون به زیر بغل ضماد شود اسهال" صفرا" خواهد نمود و اگر بین ورکین ضماد گردد" بلغم" را خواهد راند و چنانچه بر مثانه ضماد شود بول را خواهد راند. این ضماد همچنین براى لقوه، فلج، صداع و درد چشم و شقیقه و اعضا باطنیه سودمند مى‏باشد.

4- هرگاه تخم شبت را کوبیده و با عسل آن را بپزند تا غلیظ گردد و بر مقعد کودکان ضماد کنند روده باز و تفتیح خواهد شد.

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 78

5- بادیان لینت مزاج مى‏دهد، نفخ را مرتفع و گاز را دفع نموده، از تشنج مى‏کاهد و گاه مانند مسهل عمل مى‏نماید.

6- استفاده از معجون کچوله (ازاراقى) هر صبح و باریجه هر شب مفید در رفع سوء هاضمه و سستى و نفخ معده و روده مى‏باشد.

7- در نفخ معده قراقر و اتساع آنکه سخت بوده و غذا تحلیل نرود و تخمه حاصل شود مى‏توان هر صبح از معجون بلادر بقدر یک فندق خورده و عصرها هم دو تا سه دانه از حب زیر میل نمایند:

مرمکى، صبر زرد، انغوزه، مقل ازرق، مصطکى، ریوند چینى، به میزان یک نخود، این ترکیب در علل عصبى، سوا مزاج، عوارض بواسیر و دفع یبوست اثرى نیکو دارد.

8- در اقساع معده، روده، تعفین جنطیانا را مى‏توان یک تا دو قاشق چایخورى پیش از غذا در آب حل کرده و میل نمود. صرف ترکیب کوبیده و مساوى سیاهدانه و زنیان بمقدار یک قاشق سوپخورى در آغاز و بین و آخر غذا بسیار سودمند است.

9- در سوزش معده ناشى از زیادى ترشى آن و نیز زخم و یبوست عاصى العلاج مى‏توان هر صبح یک نخود آهک آب‏ندیده در یک فنجان آب حل نموده و میل نمایند و بتدریج مقدار آن را تا 6 نخود برسانند. (توضیح آنکه با این روش چندین نفر را که نیاز به عمل جراحى زخم معده داشته‏اند درمان نموده‏ام.)

10- معجون علک در ضعف معده رطوبى و ورم روده‏Atonie بشرط مداومت بسیار مجرب است و در دفع سنگ گرده کمک مى‏نماید.

11- براى رفع نفخ شکم مى‏توان یک تا دو قاشق گل پر را نرم سائیده با نبات بهمان میزان آمیخته و همراه با عرق بهارنارنج میل نمود.

12- در دل دردهاى شدید مى‏توان 10 مثقال آویشن شیرازى را در یک‏صد مثقال سرکه جوشانید و روزى یک فنجان قهوه‏خورى از آن نوشید.

این نوشیدنى در رفع اسهال‏هاى سخت و ورم روده مزمن بسیار موثر مى‏باشد.

13- گل قند آفتابى 4 مثقال، فلفل یک مثقال، مصطکى 2 مثقال، زنجبیل یک مثقال، صمغ عربى 2 مثقال را با هم آمیخته و حب مى‏سازند. از این حب 8 دانه صبح و 8 دانه عصر چنانچه میل شود در برخى از سوء هاضمه‏ها بویژه در سستى معده و نفخ روده که نوبه نیز در آن دخیل باشد بسیار مؤثر مى‏باشد.

14- در دردهائى که پس از صرف غذا در ناف پیدا مى‏شود و منجر به قى زیاد مى‏گردد از حبى مرکب از انغوزه، مصطکى و تریاک باندازه مساوى مى‏توان استفاده نمود.

15- سیر در رفع باد تهیگاه و قولنج ریحى و ناراحتى‏هاى مفاصل و روده و ریه و بسیارى‏

راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، ج‏1، ص: 79

از بیماریهاى عصبى، نسیان، دوار، پریشانى حواس و جلوگیرى از زکام خیلى موثر مى‏باشد.

(نگارنده درRamollissement مغز از آن استفاده کردم و نتیجه خوب گرفتم).

16- در سستى و نفخ روده، بویژه در اختلال قولون که در کودکان شکم بزرگ شده و موجب لاغرى و سوء القنیه مى‏گردد غالبا با دستور زیر ناراحتى رفع مى‏شود:

سیاهدانه، مصطکى و رازیانه را کوبیده با خاک قند یا شکر سفید مى‏آمیزند و یک قاشق چایخورى از آن را در ابتداى غذا یکى‏درمیان و یکى را نیز در پایان غذا میل مى‏نمایند.

چنانچه آب هویج خام را به مقدار یک استکان یک ساعت بعد از آن بنوشند بهتر است و موجب رفع ورم قولون و بسیارى از بیماریهاى دیگر مى‏گردد. خوردن سیر هم در این مورد مفید است.[7]


[1] احمدیه، عبد الله، راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، 3جلد، اقبال - تهران، چاپ: هشتم، 1386 ه.ش.

[2] احمدیه، عبد الله، راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، 3جلد، اقبال - تهران، چاپ: هشتم، 1386 ه.ش.

[3] احمدیه، عبد الله، راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، 3جلد، اقبال - تهران، چاپ: هشتم، 1386 ه.ش.

[4] احمدیه، عبد الله، راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، 3جلد، اقبال - تهران، چاپ: هشتم، 1386 ه.ش.

[5] ( 1)- یک مثقال( ل)- 5 گرم یک سیر- 16 مثقال- 75 گرم

[6] احمدیه، عبد الله، راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، 3جلد، اقبال - تهران، چاپ: هشتم، 1386 ه.ش.

[7] احمدیه، عبد الله، راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)، 3جلد، اقبال - تهران، چاپ: هشتم، 1386 ه.ش. 


----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

   
 

دانشنامه طب اهل بیت علیهم السلام ؛ ص814


همچنین براى سنگ کلیه یا مثانه و درد خاصره نقل شده است که یکى از اصحاب امام صادق علیه السّلام مى‏گوید: بر امام صادق علیه السّلام وارد شدم و بر ایشان سلام نموده و از ایشان خواستم که براى برادرم که به سنگ مثانه دچار گشته به‏طورى که نمى‏خوابید، به درگاه خداوند دعا فرماید امام علیه السّلام فرمود: باز گرد و براى او مقدارى هلیله‏ى سیاه، بلیله، آمله و ظرفى شیشه‏اى، فلفل، دارفلفل (فلفل دراز)، دارچین، زنجبیل، شقایق، بادیان رومى و قسط تلخ را به اجزاء مساوى تقسیم کن، آن را کوبیده و صاف نما و روغن تازه گاو را با آن بکوب، سپس تمام آنها را به قدر دو برابر وزنش با عسلى که کف آن گرفته شده یا با شکرپنیر مرغوب مخلوط کن و هر مرتبه به اندازه‏ى فندقى از آن بنوش.

از محمد بن نصر مؤدب، فرزند ابى جعفر محمد بن على بن موسى علیه السّلام نقل کرده که:

به ایشان از سنگ مثانه که بدان دچار شده بودم شکایت کردم.

امام‏ فرمود: عجب! تو چرا از داروى جامع که داروى خاص پدرم بود غافلى؟ عرض کردم:

اى آقاى من! آن را براى من توصیف کن. امام علیه السّلام فرمودند: آن دارو نزد ماست. ایشان به‏

دانشنامه طب اهل بیت علیهم السلام، ص: 815

مقدار یک حبّه از آن خارج نموده فرمود: این حبّه را با آب سداب یا آب تره پخته شده بخور که تو از این دارو عافیت یابى. او گفت: من آن را با آب سداب خوردم و به خدا سوگند تا به امروز دیگر آن درد را احساس نکرده‏ام و نسخه‏ى آن دارو چنین است:

زعفران، عاقرقرحا، هل، سنبل، شاهدانه، خربق سفید، فلفل سفید به صورت اجزاء مساوى و فرفیون به مقدار دو جزء تهیه نموده و همه‏ى آنها را به نرمى مى‏کوبى و از حریر عبور داده و صاف مى‏کنى و عسلى را که کف آن گرفته شده به اندازه‏ى دو برابر وزنش با آن مخلوط مى‏نمایى.[1]


[1] دریایى، محمد، دانشنامه طب اهل بیت علیهم السلام بر اساس طب الأئمه علیهم السلام، 1جلد، پیام کتاب - تهران، چاپ: اول، 1388 ه.ش.


  

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------



دانشنامه طب اهل بیت علیهم السلام ؛ ص782

از امام صادق علیه السّلام براى سختى زایمان نقل شده که: بعد از بسم اللّه بنویسند:

مریم ولدت عیسى هو الّذی خلقکم من تراب ثمّ من علقة ثمّ یخرجکم طفلا ثمّ لتبلغوا أشدّکم ثمّ لتکونوا شیوخا فإنّ مع العسر یسرا و صلّى اللّه على محمّد و آله و سلّم تسلیما

از جابر نقل است که گفت: مردى نزد امام باقر علیه السّلام آمد و عرض کرد: اى پسر رسول خدا به فریادم رس! امام‏ فرمود: چه شده است؟ گفت: زنم از شدت درد و سختى زایمان رو به مرگ است امام‏ فرمود: برو و بر او این آیات را بخوان:

فَأَجاءَهَا الْمَخاضُ إِلى‏ جِذْعِ النَّخْلَةِ قالَتْ: یا لَیْتَنِی مِتُّ قَبْلَ هذا وَ کُنْتُ نَسْیاً مَنْسِیًّا فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلَّا تَحْزَنِی قَدْ جَعَلَ رَبُّکِ تَحْتَکِ سَرِیًّا وَ هُزِّی إِلَیْکِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُساقِطْ عَلَیْکِ رُطَباً جَنِیًّا [سوره‏ى مبارکه مریم آیات 25- 23]

و بعد این آیه را به آواز بلند بخوان: وَ اللَّهُ أَخْرَجَکُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِکُمْ لا تَعْلَمُونَ شَیْئاً وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ‏ این‏چنین بوده است که طفل به اذن خداوند خارج گشت و زن به یارى خداوند متعال در همان ساعت رهایى یافته و فارغ شد.[1]


[1] دریایى، محمد، دانشنامه طب اهل بیت علیهم السلام بر اساس طب الأئمه علیهم السلام، 1جلد، پیام کتاب - تهران، چاپ: اول، 1388 ه.ش.



----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------


کتابنامه : 

نام کتاب: راز درمان

( رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)

پدیدآور: احمدیه، عبد الله‏

تاریخ وفات پدیدآور: 1338 ه. ش‏

موضوع: بیمارى ها

زبان: فارسى‏

تعداد جلد: 3

ناشر: اقبال‏

مکان چاپ: تهران‏

سال چاپ: 1386 ه. ش‏

نوبت چاپ: هشتم‏




----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------




راز درمان (رساله اى در پزشکى سنتى و گیاه درمانى)


فهرست مطالب:  


جلد اول
پیشگفتار ..... ص : 3
دکتر احمدیه و روش او ..... ص : 5
از یادداشتهاى یک استاد ..... ص : 10
شرح‏حالى از دکتر عبد الله احمدیه ..... ص : 14
اینک قسمت اول یعنى شرح‏حال مرحوم دکتر احمدیه ..... ص : 15
حال برویم بر سر قسمت دوم یعنى اثر مرحوم دکتر احمدیه ..... ص : 16
پیشگفتار چاپ اول ..... ص : 20
سخنرانى شماره یک - 7 دى 1326 برابر 26 دسامبر 1947 ..... ص : 22
موارد بهره‏گیرى از داروهاى گیاهى در طبائع گوناگون ..... ص : 22
الف - مشاهدات در«دموى مزاجها» ..... ص : 24
مشاهدات در«صفراوى مزاجها» ..... ص : 26
مشاهدات در«بلغمى مزاجها» ..... ص : 29
مشاهدات در«سوداوى» مزاج‏ها ..... ص : 31
سخنرانى شماره 2، 24 اردیبهشت 1327 درمان سیفیلیس بروش قدیم ..... ص : 35
خلاصه‏اى از کار دستگاه گوارش ..... ص : 50
یبوست ..... ص : 53
علت ابتلاء به یبوست ..... ص : 53
1 - یبوست تشنجى ..... ص : 58
2 - یبوست از سستى روده 
einotA ..... ص : 58
یبوست تشنجى ..... ص : 59
آزمایش‏هاى لابراتورى ..... ص : 60
آزمایش مدفوع‏شناسى ..... ص : 61
درمان یبوست ..... ص : 61
روش زندگى ..... ص : 61
طبائع و اثر خوراک و دارو ..... ص : 66
درمان یبوست ..... ص : 67
استعمال ملین‏ها و مسهل‏ها بروش گذشتگان ..... ص : 67
اندر تدبیر پیران ..... ص : 68
ورم قولون ..... ص : 70
قولنج ..... ص : 73
در کتب پزشکى قدیم این نسخه‏ها نیز تجویز شده است: ..... ص : 74
یبوست و ورم سیگموئید و راست روده و بواسیر ..... ص : 79
حبس خون بواسیر ..... ص : 83
خروج مقعد ..... ص : 85
تأثیر محیط و اثرات غذاها و داروها در بدن ..... ص : 87
زخم و تعفن روده ..... ص : 95
یبوست و باردارى ..... ص : 96
اورمى و کلرورمى ..... ص : 99
درمان: ..... ص : 99
اورمى - دیفترى ..... ص : 103
دستورات ..... ص : 114
آزوتومى ..... ص : 118
آنورى فقدان بول eirunA ..... ص : 121
درمان ..... ص : 123
بیمارى‏هاى کلیوى ..... ص : 125
فشار خون ..... ص : 133
فشار خون با عوارض قلبى ..... ص : 141
فساد خون ..... ص : 145
آسم ..... ص : 151
درمان: ..... ص : 152
آسم برونشیک ..... ص : 154
درمان: ..... ص : 154
بیماریهاى عصبى و روانى و ورم قولون ..... ص : 158
بیماریهاى سودایى(دیاتزیک) ..... ص : 164
روماتیسم، سیاتیک ..... ص : 174
درمان ..... ص : 175
روماتیسم و نقرس ..... ص : 179
درمان ..... ص : 179
ورم مفاصل و نقرس ..... ص : 182
علائم و تشخیص ..... ص : 182
درمان ..... ص : 183
سیاتیک(عرق النساء) و لمباگو(دردهاى ناحیه کمر و سرین) ..... ص : 187
در بیماریهاى روانى ..... ص : 188
صرع ..... ص : 191
دردهاى صعب العلاج ..... ص : 193
پیچ‏خوردگى روده ..... ص : 195
دفع سموم از راه ادرار ..... ص : 197
زکام ..... ص : 199
درمان زکام ..... ص : 199
معاینه و درمان ..... ص : 201
معاینه ..... ص : 206
درمان ..... ص : 206
درمان ..... ص : 207
خشکى بینى ..... ص : 209
درمان ..... ص : 210
درمان ..... ص : 212
درمان ..... ص : 213
درمان ..... ص : 214
سردرد و عوارض بواسیر ..... ص : 216
درمان ..... ص : 217
معاینه ..... ص : 218
تشخیص ..... ص : 219
درمان ..... ص : 219
تشنج ..... ص : 222
درمان ..... ص : 224
درمان ..... ص : 225
بیماریهاى پروستات ..... ص : 227
درمان ..... ص : 228
درمان ..... ص : 229
درمان ..... ص : 230
درمان ..... ص : 233
بیماریهاى عفونى ..... ص : 237
معاینه ..... ص : 245
تشخیص ..... ص : 245
درمان ..... ص : 246
معاینه ..... ص : 247
درمان ..... ص : 247
سیلان منى ..... ص : 249
درمان ..... ص : 251
سرعت انزال و ناتوانى(عنن) ..... ص : 252
درمان ..... ص : 255
معاینه ..... ص : 256
درمان ..... ص : 257
معاینه ..... ص : 259
درمان ..... ص : 262
درمان ..... ص : 262
استمناء ..... ص : 264
درمان ..... ص : 265
عوارض غدد درونى ..... ص : 267
عوارض قلبى ..... ص : 270
عوارض کبدى ناشى از یبوست ..... ص : 272
نام برخى از داروهاى طب قدیم اقتباس از کتاب دکتر شلیمر ..... ص : 277
الف ..... ص : 277
ب ..... ص : 278
(پ) ..... ص : 278
(ت) ..... ص : 279
(ج) ..... ص : 279
(چ) ..... ص : 279
(ح) ..... ص : 279
(خ) ..... ص : 280
(د) ..... ص : 280
(ر) ..... ص : 280
(ز) ..... ص : 281
(س) ..... ص : 281
(ش) ..... ص : 281
(ص) ..... ص : 282
(ض) ..... ص : 282
(ط) ..... ص : 282
(ع) ..... ص : 282
(غ) ..... ص : 283
(ف) ..... ص : 283
(ق) ..... ص : 283
(ک) ..... ص : 283
(گ) ..... ص : 284
(ل) ..... ص : 284
(م) ..... ص : 284
(ن) ..... ص : 285
(و) ..... ص : 285
(ه) ..... ص : 285
فهرست ..... ص : 286
جلد دوم
پیشگفتار ..... ص : 1
یادداشتى بر این رساله ..... ص : 1
آشنائى با شخصیت‏هاى برجسته علمى ..... ص : 3
اندر دل من هزار خورشید بتافت ..... ص : 3
خانواده‏اى که دکتر عبد الله خان در آن بزرگ شد ..... ص : 3
طبیب خادم طبیعت است ..... ص : 7
فصل اول بیماریهاى دیاتزیک سوء مزاج ارثى -«باد باسور» ..... ص : 15
1 - در ضعف معده ناشى از«سوء مزاج سرد»(سودا) ..... ص : 20
2 - در یبوست سوداوى یا عصبى روده ..... ص : 20
3 - در یبوست پیران ..... ص : 20
4 - در یبوست کودکان ..... ص : 21
5 - در تورم لوزه‏ها ..... ص : 21
6 - در ضعف قوه باء ..... ص : 21
7 - در اسهال ..... ص : 21
8 - در خون‏ریزى بواسیر ..... ص : 21
مرض قند(دیابت) ..... ص : 34
لوسمى ..... ص : 38
نمونه‏هائى از بیماران(بر بالین بیمار) ..... ص : 42
* بیمار اول ..... ص : 42
* بیمار دوم ..... ص : 43
تشخیص ..... ص : 44
* بیمار سوم ..... ص : 49
درمان ..... ص : 50
* بیمار چهارم ..... ص : 50
معاینه ..... ص : 50
درمان ..... ص : 51
* بیمار پنجم ..... ص : 51
* بیمار ششم ..... ص : 53
معاینه ..... ص : 53
درمان ..... ص : 53
* بیمار هفتم ..... ص : 55
درمان ..... ص : 56
* بیمار هشتم ..... ص : 56
درمان ..... ص : 57
* بیمار نهم ..... ص : 58
فصل دوم بیماریهاى عفونى ..... ص : 59
حصبه و تب‏هاى عفونى ..... ص : 59
1 - نسخه روز اول ..... ص : 60
2 - نسخه روز دوم ..... ص : 60
3 - نسخه روز سوم ..... ص : 60
4 - نسخه روز چهارم ..... ص : 60
نمونه‏هایى از بیماران ..... ص : 77
* بیمار اول ..... ص : 77
* بیمار دوم ..... ص : 82
* بیمار سوم ..... ص : 85
* بیمار چهارم ..... ص : 88
* بیمار پنجم ..... ص : 91
* بیمار ششم ..... ص : 92
معاینه ..... ص : 93
درمان ..... ص : 93
* بیمار هفتم ..... ص : 95
فصل سوم بیماریهاى دستگاه گوارش نسخى براى بیماریهاى معدى ..... ص : 96
ضعف معده ..... ص : 96
ورم معده و نشانه‏هاى آن ..... ص : 97
درد معده ..... ص : 98
سوء مزاج کبدى ..... ص : 109
1 - گرمى جگر ..... ص : 109
2 - سردى جگر ..... ص : 109
3 - خشکى جگر ..... ص : 110
4 - ترى جگر ..... ص : 110
درمان ..... ص : 110
کبدهاى کوچک ..... ص : 111
استسقاء ..... ص : 111
درمان ..... ص : 112
درمان ..... ص : 113
درمان ..... ص : 114
نکاتى پیرامون بیماریهاى گوارشى ..... ص : 117
در اصلاح دستگاه گوارش باید: ..... ص : 117
بیمارى‏هاى معدى ..... ص : 119
در چگونگى حالات معده ..... ص : 123
نمونه‏اى از بیماران(بر بالین بیمار) * بیمار اول ..... ص : 126
* بیمار دوم ..... ص : 126
تشخیص ..... ص : 127
درمان ..... ص : 127
* بیمار سوم ..... ص : 127
معاینه ..... ص : 127
درمان ..... ص : 128
* بیمار چهارم ..... ص : 129
معاینه ..... ص : 130
درمان ..... ص : 130
* بیمار پنجم ..... ص : 131
* بیمار ششم ..... ص : 132
معاینه ..... ص : 133
درمان ..... ص : 133
* بیمار هفتم ..... ص : 135
معاینه ..... ص : 137
درمان ..... ص : 138
* بیمار هشتم ..... ص : 141
* بیمار نهم ..... ص : 146
درمان ..... ص : 147
* بیمار دهم ..... ص : 152
* بیمار یازدهم ..... ص : 153
درمان ..... ص : 153
* بیمار دوازدهم ..... ص : 155
درمان ..... ص : 156
* بیمار سیزدهم ..... ص : 158
معاینه ..... ص : 159
درمان ..... ص : 159
* بیمار چهاردهم ..... ص : 161
* بیمار پانزدهم ..... ص : 165
* بیمار شانزدهم ..... ص : 167
درمان ..... ص : 169
* بیمار هفدهم ..... ص : 171
* بیمار هیجدهم ..... ص : 171
* بیمار نوزدهم ..... ص : 173
معاینه ..... ص : 173
تشخیص ..... ص : 174
درمان ..... ص : 174
* بیمار بیستم ..... ص : 175
معاینه ..... ص : 176
تشخیص ..... ص : 176
درمان ..... ص : 176
* بیمار بیست و یکم ..... ص : 180
معاینه ..... ص : 180
تشخیص ..... ص : 180
* بیمار بیست و دوم ..... ص : 183
درمان ..... ص : 184
* بیمار بیست و سوم ..... ص : 184
* بیمار بیست و چهارم ..... ص : 185
درمان ..... ص : 185
* بیمار بیست و پنجم ..... ص : 185
تشخیص ..... ص : 186
درمان ..... ص : 187
فصل چهارم بیماریهاى دستگاه ادرارى - تناسلى ..... ص : 189
تقطیر البول(airugilO) و تکرر ادرار(ycneuqerF) ..... ص : 189
عسر البول(airusyD) ..... ص : 190
* بول الدم(airutameH) ..... ص : 193
قرحه مجارى ادرار ..... ص : 194
اگزالمى ..... ص : 194
سنگ کلیه و مثانه ..... ص : 196
ورم کلیه ..... ص : 203
درمان ورم کلیه به روش اینجانب ..... ص : 204
ورم پروستات ..... ص : 205
نشانه‏هاى بیمارى ..... ص : 205
بیماران کلیوى ..... ص : 207
بر بالین بیمار ..... ص : 208
بیمار اول ..... ص : 208
بیمار دوم ..... ص : 208
بیمار سوم ..... ص : 209
بیمار چهارم ..... ص : 210
بیمار پنجم ..... ص : 212
بیمار ششم ..... ص : 213
بیمار هفتم ..... ص : 214
بیمار هشتم ..... ص : 216
بیمار نهم ..... ص : 216
بیمار دهم ..... ص : 217
بیمار یازدهم ..... ص : 218
بیمار دوازدهم ..... ص : 220
بیمار سیزدهم ..... ص : 220
معاینه ..... ص : 221
درمان ..... ص : 221
بیمار چهاردهم ..... ص : 222
معاینه ..... ص : 223
درمان ..... ص : 224
بیمار پانزدهم ..... ص : 226
و اما بازگردیم به معاینه بیمار ..... ص : 228
درمان ..... ص : 229
بیمار شانزدهم ..... ص : 232
معاینه ..... ص : 233
درمان ..... ص : 233
بیمار هفدهم ..... ص : 233
معاینه ..... ص : 234
بیمار هیجدهم ..... ص : 236
درمان ..... ص : 236
بیمار نوزدهم ..... ص : 237
معاینه ..... ص : 237
درمان ..... ص : 238
درمان ..... ص : 240
معاینه ..... ص : 240
درمان ..... ص : 241
بیمار بیستم ..... ص : 242
درمان ..... ص : 242
بیمار بیست و یکم ..... ص : 251
درمان ..... ص : 252
بیمار بیست و دوم ..... ص : 254
بیمار بیست و سوم ..... ص : 255
بیمار بیست و چهارم ..... ص : 257
بیمار بیست و پنجم ..... ص : 259
بیمار بیست و ششم ..... ص : 259
بیمار بیست و هفتم ..... ص : 261
بیمار بیست و هشتم ..... ص : 263
بیمار بیست و نهم ..... ص : 264
بیمار سى‏ام ..... ص : 265
فهرست ..... ص : 267
جلد سوم
فهرست ..... ص : 4
پیشگفتار ..... ص : 7
یادداشتى بر آخرین جلد ..... ص : 7
یادآورى ..... ص : 9
گیاهان داروئى به علم پزشکى بازمى‏گردند ..... ص : 11
تاریخ کوتاه پزشکى ..... ص : 13
فصل اول برخى بیمارى‏هاى عصبى - روانى ..... ص : 17
صداع ..... ص : 17
صداع حار(گرم) ..... ص : 18
صداع ناشى از دفع خلط ..... ص : 19
صداع ناشى از غلبه خون ..... ص : 20
صداع صفراوى ..... ص : 21
صداع همراه با ناراحتى معده ..... ص : 22
صداع بلغمى ..... ص : 22
صداع سوداوى ..... ص : 24
صداع مزمن ..... ص : 25
صداع ناشى از ضعف دماغ ..... ص : 25
صداع ریحى ..... ص : 27
صداع ناشى از خشکى ..... ص : 28
صداع ناشى از گرسنگى ..... ص : 29
صداع ناشى از فزونى حس دماغ ..... ص : 29
صداع پس از خواب ..... ص : 30
صداع پس از آمیزش ..... ص : 30
صداع ناشى از بوها و بخارهاى خارجى ..... ص : 31
صداع ناشى از باد و هواى گرم و سرد ..... ص : 31
صداع سدى ..... ص : 32
صداع ناشى از زخم و جراحت ..... ص : 32
صداع شرابى ..... ص : 32
صداع ضربانى ..... ص : 33
صداع مزمن ..... ص : 34
صداع ناشى از تب ..... ص : 34
صداع شمسى(خورشیدى) ..... ص : 35
صداع شقى(نیمه سرى) ..... ص : 35
صداع بیضى ..... ص : 37
صداع مشترک ..... ص : 38
صداعى که با مشارکت معده روى مى‏دهد. ..... ص : 38
صداعى که با مشارکت رحم، کلیه‏ها و... باشد ..... ص : 40
تشنج ..... ص : 41
حمام شن ..... ص : 45
تشنج کودکان ..... ص : 47
هراس کودکان در خواب ..... ص : 47
صرع EISPELIPE ..... ص : 48
نشانه‏هاى بیمارى صرع ..... ص : 50
درمان صرع به روش گذشتگان ..... ص : 51
سکته مغزى ..... ص : 57
نشانه‏هاى بروز سکته ..... ص : 59
فلج ..... ص : 62
استرخاء(فروهشتگى) SISERAP ..... ص : 70
احتلاج یا پرش عصبى ..... ص : 74
بیمارى‏هاى دماغى(مالیخولیا) AILOCNALEM ..... ص : 75
کابوس ..... ص : 81
فصل دوم بر بالین بیمار ..... ص : 85
بیمار اول(اعصاب) ..... ص : 85
بیمار دوم(اعصاب) ..... ص : 87
بیمار سوم(اعصاب) ..... ص : 89
بیمار چهارم(اعصاب) ..... ص : 91
بیمار پنجم اعصاب ..... ص : 93
بیمار ششم(اعصاب) ..... ص : 95
بیمار هفتم(اعصاب) ..... ص : 98
بیمار هشتم(اعصاب) ..... ص : 103
دستور: ..... ص : 105
بیمار نهم(اعصاب) ..... ص : 105
بیمار دهم(اعصاب) ..... ص : 109
بیمار یازدهم(اعصاب) ..... ص : 115
بیمار دوازدهم(اعصاب) ..... ص : 115
بیمار سیزدهم(اعصاب) ..... ص : 118
بیمار چهاردهم(اعصاب) ..... ص : 121
بیمار پانزدهم(اعصاب) ..... ص : 123
بیمار شانزدهم(اعصاب) ..... ص : 124
دستور: ..... ص : 125
بیمار هفدهم(اعصاب) ..... ص : 126
بیمار هجدهم(چاقى) ..... ص : 126
بیمار نوزدهم(پوست - داءالصدف) ..... ص : 131
بیماریهاى خانوادگى ..... ص : 132
بیمار بیستم(سرطان پوست) ..... ص : 136
بیمار بیست و یکم(پوست - حساسیت) ..... ص : 137
درمان: ..... ص : 138
بیمار بیست و دوم(پوست) ..... ص : 140
بیمار بیست و سوم(پوست) ..... ص : 141
بیمار بیست و چهارم(پوست - زنان) ..... ص : 146
بیمار بیست و پنجم(پوست - زنان) ..... ص : 149
بیمار بیست و ششم(زنان) ..... ص : 152
بیمار بیست و هفتم(زنان) ..... ص : 157
بیمار بیست و هشتم(زنان) ..... ص : 157
بیمار بیست و نهم(چربى خون) ..... ص : 160
بیمار سى‏ام(فشار خون) ..... ص : 161
بیمار سى و یکم(فشار خون) ..... ص : 162
بیمار سى و دوم(فشار خون) ..... ص : 163
بیمار سى و سوم(فشار خون) ..... ص : 164
بیمار سى و چهارم(فشار خون) ..... ص : 169
بیمار سى و پنجم(فشار خون) ..... ص : 174
بیمار سى و ششم(فشار خون) ..... ص : 177
درمان ..... ص : 177
بیمار سى و هفتم(فشار خون) ..... ص : 178
بیمار سى و هشتم(فشار خون) ..... ص : 180
بیمار سى و نهم(فشار خون) ..... ص : 183
بیمار چهلم(لارنژیت) ..... ص : 185
بیمار چهل و یکم(آسم) ..... ص : 187
بیمار چهل و دوم(آسم) ..... ص : 190
فصل سوم یادداشت‏ها و شیوه اخلاقى پزشک ..... ص : 193
فهرست ..... ص : 195
بخش اول یادداشت‏ها ..... ص : 199
مکتب پزشکى ابن سینا ..... ص : 201
به افتخار جشن هزاره ابو على سینا ..... ص : 202
یادداشت ..... ص : 203
روش درمانى ابن سینا و سرانجام آن ..... ص : 203
راه علاج سنگ کلیه ..... ص : 209
آب‏هاى معدنى لاریجان ..... ص : 211
گیاه اشترخار و سرطان ..... ص : 212
سرطان خون ..... ص : 214
یادداشت خونریزى ..... ص : 216
سرمازدگى ..... ص : 220
خواص برخى از داروهاى گیاهى ..... ص : 222
معجزات گیاهان داروئى مدیریت محترم مجله تهران مصور ..... ص : 224
پژوهش در طب قدیم ریاست محترم انجمن فرهنگى ایران و آمریکا ..... ص : 227
فراموشى و خودباختگى ..... ص : 230
اثرات بلغم در مغز ..... ص : 232
استفاده از داروهاى قدیمى در ایران ..... ص : 238
سردبیر محترم مجله اطلاعات هفتگى ..... ص : 238
نعمتان مجهولتان... ..... ص : 240
خدمت مدیریت محترم روزنامه اقدام‏[آقاى عباس خلیلى‏] ..... ص : 242
قابل توجه اطباى محترم ..... ص : 242
گیاهان طبى ..... ص : 243
یادداشت زایمان دشوار ..... ص : 244
یادداشت دوالى eciraV ..... ص : 246
یادداشت نخستین تجربه ..... ص : 250
یادداشت موردى دیگر ..... ص : 251
یادداشت اختلال روان ..... ص : 252
یادداشت بلوط جنگلى ..... ص : 253
یادداشت بیمارى چاقى ..... ص : 254
روش درمانى دکتر? ENER ..... ص : 255
یادداشت روش تقویت بدن ..... ص : 257
یادداشت تغییر طبائع ..... ص : 259
یادداشت شموم(بوئیدنى‏ها) ..... ص : 261
یادداشت ضمادها ..... ص : 263
داروهاى مالشى ..... ص : 264
یادداشت یک توصیه ..... ص : 265
نمونه نسخه‏هاى داروئى ترکیبى ..... ص : 265
بخش دوم شیوه اخلاقى پزشک ..... ص : 267
یادها، گفته‏ها و نوشته‏ها ..... ص : 269
نخستین دیدار ..... ص : 269
در میان انبوه کتابها ..... ص : 270
عیادت در کوهستان ..... ص : 270
نوبت در مطب ..... ص : 271
پس از هزاره ابن سینا ..... ص : 271
تجلیل عملى ..... ص : 272
انکار سرقت ..... ص : 272
گران‏ترین حق العلاج ..... ص : 274
صرف ناهار در حضور دیگران ..... ص : 280
طبیب مردمى ..... ص : 281
دو نمونه درمان با استفاده از داروهاى جدید ..... ص : 282
* خاطره اول ..... ص : 283
* خاطره دوم ..... ص : 284
یک پزشک به تمام معنا ..... ص : 285
هنوز صداى او در گوشم است ..... ص : 286
اگر فقط یک روز دیرتر به بالین من آمده بود ..... ص : 287
مطب دکان بقالى نیست ..... ص : 289
تواضع در صرف شام ..... ص : 290
با تمام وجود در خدمت بیمار ..... ص : 291
وظیفه پدرى ..... ص : 292
بیمار تعطیل و غیر تعطیل نمى‏شناسد ..... ص : 293
زندگى ساده و بهداشتى ..... ص : 293
حقشناسى بیمار ..... ص : 295
نامه اول(قدردانى) ..... ص : 295
نامه دوم(چگونه به مطب استاد راه یافتم) ..... ص : 296
رؤیاى کاسه ماست ..... ص : 300
تلفن بانوى دل‏رحم ..... ص : 301
تشخیص با نخستین نگاه ..... ص : 301
تشریفات ظاهرى ..... ص : 302
گریه قمر ..... ص : 303
نمایش بیمار عرب ..... ص : 303
داستان رنده زنگ‏زده ..... ص : 305
داستان رادیوى قلابى ..... ص : 306
داستان کفگیر به ته دیگ ..... ص : 307
فرشته‏اى در بستر مرگ ..... ص : 307
اگر وقت کافى مى‏داشت ..... ص : 308
مرگ پزشک ..... ص : 309
سپاس بر مزار ..... ص : 309
خاکسپارى ..... ص : 310
زندگینامه شادروان استاد دکتر عبد ا... احمدیه ..... ص : 311
تقدیر: ..... ص : 311

        


دسته ها :
X