سردرد :
متن کامل مطالب کتاب(در باره سردرد) :
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران ؛ ص147
کپی مطالب ازبخش : نمایش کتاب نرم افزار
با فوند و سایز:توهاما10/ 36 صفحه
در ادامه مطلب ........................................
سردرد :
متن کامل مطالب کتاب(در باره سردرد) :
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران ؛ ص147
کپی مطالب ازبخش : نمایش کتاب نرم افزار
با فوند و سایز:توهاما10/ 36 صفحه
-------------------------------------------------------------------
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران ؛ ص147
سردرد و انواع آن
سردرد
انواع مختلف دارد. اکثر سردردها فقط به مدت چند ساعت طول مىکشند اما بعضى از آنها
تا چندین هفته نیز باقى مىمانند. درد ممکن است فقط در یک قسمت از سر ایجاد شود
(مثلا در بالاى چشمها) و یا اینکه ممکن است در قسمتى از سر یا در
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 148
تمام قسمتهاى سر گسترش
داشته باشد. نوع درد نیز در انواع سردردها متفاوت مىباشد. درد ممکن است به صورت
ناگهانى و تیر کشنده ایجاد شود و یا اینکه به صورت مبهم و دایمى بروز نماید. گاهى
اوقات در هنگام سردرد ممکن است علایم دیگرى نیز مثل تهوع در فرد ایجاد شود.
علل
بروز سردردها: علل مختلف و بسیارى براى بروز انواع سردردها وجود دارد که محل درد و
شدت آن، در آنها متفاوت مىباشد. از هر چهار سردردى که در افراد ایجاد مىشود سه
سردرد به علت فشارها و کشیدگىهایى است که در عضلات گردن و جمجمه به وجود مىآید.
به این نوع سردردها اصطلاحا سردردهاى تنشى[1] گفته مىشود. این سردردها
بهطور مکرر در افراد رخ مىدهند و به صورت درد متوسطى در هر دو طرف سر ایجاد
مىشوند. سایر انواع سردردها مثل سردرد میگرن و سردردهاى خوشهاى داراى علل مختلف
دیگرى هستند. تعداد اندکى از سردردها داراى یک علت زمینهاى وخیم و جدى مىباشند
که نیاز به توجهات فورى پزشکى دارند. براى مثال بروز یک سردرد شدید ممکن است
نشانهاى از مبتلا شدن به بیمارى مننژیت باشد.
در
بیمارى مننژیت غشاء پوشاننده مغز و نخاع دچار التهاب مىشود. همچنین ممکن است علت
بروز یک سردرد شدید خونریزى سابآراکنوئید[2] باشد که در این وضعیت خونریزى
در بین غشاهایى که مغز را پوشاندهاند ایجاد مىگردد. در یک فرد سالخورده، سردردى
که همراه با درد یا حساس شدن پوست سر و یا گیجگاه باشد ممکن است به خاطر بیمارى
التهاب شریان تمپورال (گیجگاهى) ایجاد شده باشد. گاهى اوقات سردردها به خاطر مصرف
طولانى مدت داروهاى مسکن قوى نیز ممکن است رخ دهند. اگر شما دچار سردرد شدیدى
شدهاید که بیش از 24 ساعت طول کشیده است و یا اینکه همراه با علایم دیگرى مثل
اختلالات بینایى یا استفراغ مىباشد. شما باید بدون معطلى به پزشک مراجعه کنید و
طبق دستور و تجویز او به درمان بپردازید.
نحوهى
درمان سردرد: پزشک بیمار مبتلا به سردرد را باید بهطور کامل معاینه کند. اگر به
نظر رسد که علت سردرد شما به خاطر مشکلات و بیمارىهاى زمینهاى مىباشد ممکن است
نیاز باشد که بررسىها و آزمایشهایى مثل انجام سى تى اسکن و یا ام آر آى از مغز
انجام دهید. درمان براساس نوع درد و علت ایجاد کنندهى آن، انجام مىشود. سردردهاى
تنشى معمولا با استراحت کردن و مصرف داروهاى مسکن برطرف مىشوند. سردردهاى میگرنى
و سردردهاى خوشهاى را مىتوان با تجویز داروهاى خاصى مثل داروهاى تریپتان یا
ارگوتامین یا داروهاى گیاهى مؤثر دیگر، درمان کرد.
سردردهاى
تنشى و نحوهى درمان آن: سردردهاى تنشى اغلب بر اثر استرس و یا قرار گرفتن در یک
وضعیت بد که باعث سفت شدن عضلات سر و گردن مىشوند ایجاد مىگردند. سردردهاى تنشى
معمولا فقط چند ساعت طول مىکشند، اما بعضى از افراد ممکن است دچار سردردهاى تنشى
شوند که چند روز و یا چند هفته باقى بماند. سردردهاى تنشى عودکننده، اغلب در
افرادى که دچار افسردگى هستند و یا به خاطر مشکلاتى که در محل کار یا منزل دارند
دچار استرسهاى دایمى هستند بیشتر بروز مىکند.
سردردهاى
تنشى اغلب در محیطهاى پر سروصدا، گرم و شلوغ شدت مىیابد. این نوع از سردردها ممکن
است در هر شخصى رخ دهد ولى بیشتر در خانمهاى بالاى 20 سال رخ خواهد داد.
علایم
و نشانههاى سردردهاى تنشى اغلب در ساعات نزدیک به ظهر و یا اوایل بعد از ظهر
ایجاد
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 149
مىشود و ممکن است چندین
ساعت باقى بماند. این علایم عبارتند از:
-
دردى که معمولا به صورت ثابت بوده یا ممکن است به صورت ضربانى باشد. این درد در
بالاى چشمها و یا عموما در بالاى سر احساس مىشود.
-
احساس وجود فشار در پشت چشمها.
-
سفت شدن عضلات گردن.
-
احساس سفتى دور سر.
افرادى
که به سردردهاى تنشى مداوم مبتلا هستند اغلب دچار بدخوابى مىشوند. این افراد ممکن
است به خاطر این مشکل دچار افسردگى شوند و احساس نمایند که انرژىشان از دست رفته
است.
مصرف
داروهاى مسکن مثل استامینوفن ممکن است به تسکین سردردهاى تنشى کمک کند.
بااینحال
مصرف طولانى مدت داروهاى مسکن ممکن است خودش در نهایت باعث بروز سردرد شود. اگر
شما دچار سردرد شدیدى شدهاید که بیش از 24 ساعت طول کشیده است و با اقداماتى که
خودتان در منزل براى درمانتان انجام دادهاید تسکین پیدا نکرده و یا اینکه
سردردتان همراه با علایم و مشکلاتى مثل استفراغ و یا تار شدن چشمهایتان مىباشد
سریعا به پزشک مراجعه کنید. پزشک در مورد شدت و میزان عود سردردهایتان از شما
سؤالاتى خواهد پرسید و ممکن است به دنبال پیدا کردن علایم استرس و یا افسردگى در شما
باشد. سردردهاى تنشى اغلب با مشاهدهى علایم آن تشخیص داده مىشود، اما در بعضى
مواقع ممکن است نیاز به انجام بررسىهاى دیگرى مثل گرفتن سى تى اسکن یا ام آر آى
از مغز باشد تا علل زمینهاى احتمالى بروز این سردردها بررسى شود.
پزشک
شما ممکن است براى برطرف کردن یا کم کردن استرستان توصیه به انجام روشهایى مثل
تمرینات آرامشسازى (ریلکسیشن) و یا یوگا نماید.
اگر
شما دچار افسردگى هستید پزشک ممکن است داروهاى ضد افسردگى برایتان تجویز کند. به
محض اینکه افسردگى یا استرس شما از بین رفت، سردردهاى تنشى نیز معمولا تسکین مىیابند،
اما ممکن است این سردردها در آینده دوباره عود نمایند.
سردرد
سرد مزاجان: دارچین، میخک، دارفلفل، اسارون، اگیر ترکى، قرفه، زنجبیل و هیل قرابى
از هر کدام 5 گرم. سنبل، رب اصل سوس و سنبل الطیب از هر کدام 10 گرم. همه را نرم
بکوبید بعد با 250 گرم عسل مخلوط کنید. هر روز صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق
شربتخورى از آن را میل کنید.
سردردهاى
خوشهاى و علایم آن: سردردهاى خوشهاى کلاستر[3] سردردهاى شدید اما کوتاه مدتى
هستند که در یک قسمت سر ایجاد مىشوند. این سردردها از نظر عود کردن، داراى الگوى
خاصى هستند؛ معمولا در مواقعى که ایجاد مىگردند روزى یک تا چهار بار رخ مىدهند.
ممکن است تا مجموعه سردردهاى بعدى چند ماه یا چند سال فاصله پیدا شود.
بااینحال،
افرادى داراى سردردهاى خوشهاى هستند که فواصل بین این مجموعه از دردها کوتاه
باشند.
مانند
میگرن، در سردردهاى خوشهاى نیز، افزایش جریان خون به خاطر گشاد شدن رگهاى مغزى
دیده مىشود. سردردهاى خوشهاى در مردان بسیار شایعتر از زنان مىباشد. سیگار
کشیدن و نوشیدن مشروبات
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 150
الکلى، احتمال خطر ابتلاء به
این وضعیت را افزایش مىدهد.
سردردهاى
خوشهاى اغلب از هنگام صبح شروع مىشود. علایم اصلى این نوع سردردها که بهطور
ناگهانى ظاهر شده و یک طرف سر یا صورت را گرفتار مىسازد عبارتند از:
-
درد شدید در اطراف یک چشم یا گیجگاه.
-
افتادن پلک چشم.
-
پر بودن و گرفتگى بینى و گاهى اوقات آبریزش از یک سوراخ بینى.
-
گر گرفتگى و قرمز شدن یک طرف صورت.
هر
مرحلهاى از این دردها ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. زمان میانگین
هر حملهى سردرد 15 تا 30 دقیقه طول مىکشد. اگر شما دچار یک سردرد شدید و ناگهانى
براى اولینبار شدهاید و یا اینکه علایم آن با سردردهایى که قبلا داشتهاید
متفاوت بود باید سریعا به پزشک مراجعه کنید، تا احتمال وجود علل زمینهاى وخیم،
بررسى و درمان شود.
نحوهى
درمان سردردهاى خوشهاى: پزشک ممکن است براى کم کردن مدت و شدت سردردهاى خوشهاى
داروى ضد میگرن تجویز کند. استنشاق اکسیژن از طریق ماسک مىتواند در تسکین یک
حملهى سردرد شدید و ناگهانى کمککننده باشد. اگر مدت سردردهاى خوشهاى طولانىتر
شوند تجویز یک دورهى کوتاهمدت کورتون (کورتیکواستروئید) مىتواند به پیشگیرى از
عود سردردها کمک کند. در صورت استفاده از داروهاى کورتوندار، این نوع داروها به
تدریج باید مصرفشان کم شود و هیچگاه نباید بهطور ناگهانى مصرف آنها را قطع کرد.
اگر شما مستعد ابتلاء به سردردهاى خوشهاى هستید نباید از دخانیات استفاده کنید و
از نوشیدن مشروبات الکلى حتى به مقدار کم نیز باید خوددارى شود. زیرا هر دوى آنها
باعث افزایش خطر حملات سردردهاى خوشهاى مىشوند.
سردردهاى
خوشهاى ممکن است تا آخر عمر با شما باقى بمانند اما ممکن است فواصل زمانى وقوع
بین حملات این سردردها بسیار طولانى باشند.
اگر
درد زیر چادرینه مخچه باشد از راه دومین عصب گردنى به دستگاه مرکزى اعصاب وارد
مىشود. و از طرف دیگر چون پوست سر، در ناحیهى پشت گوش، در محدودهى این عصب است
لذا درد در پشت سر ایجاد مىگردد.
ضربه
به سر
بسیارى
از افراد در طول زندگیشان سابقهى ضربه به سرشان را داشتهاند، اما اکثر این
ضربهها خفیف بوده و هیچگونه عوارض طولانى مدتى از خود به جاى نمىگذارند. مثلا
براى اکثر کودکان بسیار این اتفاق مىافتد که از جایى بیفتند و سرشان به جایى
اصابت کند، بااینحال ضربات وارده به سر مىتوانند بسیار شدید باشند و به عنوان
علت اصلى مرگ در جوانان، مطرح باشند. بیشترین آسیب وارده بر سر در تصادفات جادهاى
رخ مىدهد. میزان شدت یک ضربه به سر را نباید به سادگى فقط با مشاهدهى ظاهر فرد
تشخیص داد، زیرا صدمات شدید مغزى مىتوانند بدون اینکه هیچگونه نشانهاى از صدمه
به پوست سر و یا جمجمه دیده شود اتفاق بیفتند.
انواع
صدمات وارده به سر: شدت صدمات وارده به سر متفاوت مىباشند و مىتوانند باعث آسیب
به پوست سر، جمجمه یا مغز و یا ترکیبى از هر سه آنها باشد. در بعضى از ضربات، سر و
چشمها نیز ممکن است دچار آسیب شوند. صدمات وارده به پوست سر به تنهایى معمولا
صدمات خفیفى بوده و هیچگونه عوارض خطرناک طولانى مدت، نخواهد داشت.
بااینحال
یک بریدگى در پوست سر ممکن است باعث
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 151
ایجاد خونریزى زیادى شود
زیرا بسیارى از رگهاى خونى در نزدیکى پوست سر قرار دارند. در نتیجه ظاهر این
صدمات خیلى بدتر و ترسناکتر از آن چیزى است که واقعا رخ داده است.
شکستگىهاى
جمجمه ممکن است بر اثر وارد آمدن ضربه به سر ایجاد شوند. در این موارد ممکن است
هیچگونه خونریزى از پوست سر ایجاد نشود، اما گاهى اوقات این شکستگىها همراه با
خونریزى به داخل جمجمه و یا آسیب دیدن مغز مىباشد. مغز مىتواند بهطور مستقیم یا
غیر مستقیم آسیب ببیند.
آسیب
مستقیم معمولا در هنگام شکستگى جمجمه و یا بعد از فرو رفتن شىء به داخل مغز (مثل
چاقو) روى مىدهد. آسیب غیر مستقیم به مغز، هنگامى رخ مىدهد که ضربهاى شدید به
سر وارد شود. اما جمجمه صدمهاى نمىبیند. براى مثال اگر به یک سمت سر ضربهاى
وارد شود، از آنجایى که مغز در داخل جمجمه تکان شدیدى مىخورد احتمال صدمه دیدن آن
زیاد است. همچنین بر اثر جمع شدن و افزایش مایعات در جمجمه در اثر ضربه نیز، به
خاطر فشارى که از سوى این مایعات به مغز وارد مىشود ممکن است مغز دچار آسیب شود.
خونریزى در بین غشاهایى که روى مغز را مىپوشانند نیز ممکن است به خاطر فشارهایى
که به بافت مغز وارد مىآورد باعث بروز صدمات فشارى شدیدى شود.
علایم
و نشانههاى ضربه به سر: علایم اولیه اغلب خیلى زود خود را نشان مىدهند که در
ضربههاى خفیف این علایم معمولا شامل سردرد، کبودشدگى، برآمدگى و یا پارگى پوست سر
مىباشند. بااینحال شخصى که دچار ضربهاى بر سر شده است ممکن است در ابتدا به نظر
سالم بیاید و هیچ مشکل ظاهرى نداشته باشد، اما چند ساعت و یا چند روز بعد علایمى
که نشاندهنده یک صدمه جدى به مغز مىباشد را بروز دهد. این علایم عبارتند از:
-
تارى دید و یا دوتایى دیدن اشیاء
-
از دست دادن هوشیارى
-
سردرد همراه با تهوع
-
گیجى یا خوابآلودگى
-
اشکال در صحبت کردن یا بریدهبریده صحبت کردن
-
استفراغ
-
نشت خون یا یک مایع شفاف از بینى یا گوشها
در
موارد شدید ضربه به سر فرد ممکن است کاملا هوشیارى خود را از دست داده و به کما
برود. گاهى اوقات ضربه به قدرى شدید است که فورا باعث مرگ مىشود. اگر بعد از وارد
آمدن ضربه به سرتان دچار یک سردرد شدید و یا پارگى پوست سر شدید که نیاز به بخیه
زدن داشت، باید فورا به بیمارستان مراجعه کنید.
کودکان
که هنوز نمىتوانند علایم و مشکلات خود را بیان کنند را باید بعد از وارد آمدن
ضربه به سرشان دقیقا تحت نظر داشت. اگر کودک استفراغ کرد و یا اینکه ناراحت یا
خوابآلوده بود شما باید سریعا او را به بیمارستان برسانید. ضربه به سر در صورتى
که باعث از دست دادن هوشیارى شود حتما باید در بیمارستان مورد ارزیابى و درمان
قرار گیرد.
بعضى
از افراد بعد از اینکه ضربهاى به سرشان وارد شد دچار مشکلات طولانى مدتى مىشوند
که چند ماه و یا بیشتر ممکن است طول بکشد. این مشکلات شامل بروز سردردهاى مکرر،
سرگیجه، عدم تمرکز حواس، و از دست دادن تعادل مىباشد. همچنین ممکن است گوش آنها
بهطور دایم زنگ بزند. افرادى مثل بوکسورها (مشت زنها) که دایما سرشان تحت ضربات
شدید قرار مىگیرد ممکن است در نهایت دچار پارکینسون شوند. اگر بر اثر وارد آمدن
ضربه به سر، زخم بازى بر روى پوست سر ایجاد شود باکترىها مىتوانند از طریق آن
وارد جمجمه شده و باعث ایجاد عفونت شوند. به ندرت، صدمات مغزى ممکن است بر روى
صحبت کردن، حرکت کردن و قدرت ذهنى فرد
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 152
تأثیر بدى بگذارند. بعضى از
آسیبهاى مغزى ممکن است باعث بروز تشنجهاى مکرر شود.
نحوهى
درمان ضربههاى سر: اگر ضربهاى به شما وارد آمده اما هوشیاریتان را از دست
ندادهاید و فقط کمى سردرد دارید مىتوانید براى تسکین این درد از قرص استامینوفن
یا جوشاندهاى که حالت مسکن داشته باشد استفاده کنید. بااینحال در چنین مواردى
نباید از آسپرین یا سایر داروهاى ضد التهاب غیر استروئیدى مثل بروفن یا دیکلوفناک
استفاده کرد.
زیرا
این داروها ممکن است باعث شدّت خونریزى شوند. اگر شما همراه کسى هستید که دچار
ضربه به سر شده است باید کمکهاى اولیه را براى او انجام دهید.
اگر
هوشیارى او از دست رفته است (حتى براى یک مدت کوتاه) و یا اگر نگران هستید که شدت
صدمه او ممکن است زیاد باشد او را سریعا به بیمارستان برسانید.
در
بیمارستان پزشک معاینات کاملى را انجام خواهد داد و براى اینکه ببیند که آیا
شکستگى جمجمه هم رخ داده است یا نه، اقدام به گرفتن عکس رادیوگرافى خواهد کرد.
همچنین براى بررسى تورم یا خونریزى مغزى، ممکن است سى تى اسکن یا ام آر آى نیز
درخواست شود. در بعضى موارد ممکن است براى اطمینان بیشتر فرد را یک شب در
بیمارستان بسترى نمایند. اگر صدمه خفیف باشد پزشک ممکن است توصیه کند. که شخص در
خانه استراحت کند بااینحال اگر در هنگام استراحت مجددا علایم و مشکلاتى بروز کند،
فرد دوباره باید خود را به بیمارستان برساند.
فردى
که دچار یک آسیب شدید به سر شده است معمولا در بخش مراقبتهاى ویژه (آى سى یو)
بسترى مىشود تا بهطور کامل تحت نظر قرار داشته باشد. اگر تورمى در مغز وجود
داشته باشد داروهاى کورتوندار (کورتیکو استروئیدها) ممکن است تجویز شوند. اگر خطر
بروز عفونت نیز وجود داشته باشد داروهاى آنتى بیوتیک نیز به فرد داده مىشود. در
مواردى که بر اثر تجمع مایع در مغز و یا وارد آمدن فشار از سمت جمجمه، مغز تحت
فشار قرار گرفته باشد، انجام عمل جراحى مىتواند به برطرف شدن این فشار کمک کند.
همچنین
براى برداشتن لختههاى خون نیز ممکن است نیاز به انجام عمل جراحى باشد.
اگر
صدمات مغزى باعث پیدایش اختلال در صحبت کردن و یا حرکت کردن فرد شود ممکن است نیاز
به گفتار درمانى، فیزیوتراپى و کاردرمانى باشد.
اکثر
افرادى که دچار ضربه خفیف به سر مىشوند بعد از چند روز بهطور کامل بهبود
مىیابند، اما پیشبینى عاقبت ضربههاى شدیدى که به مغز وارد مىآید اغلب دشوار
مىباشد. در موارد شدید حدود 50 درصد این افراد زنده مىمانند گرچه بهبودى آنها
ممکن است تا دو سال نیز طول بکشد و بعضى از مشکلات مثل اختلال در صحبت کردن ممکن
است تا آخر عمر براى آنها باقى بماند. بهطور کلى باید دانست که در موارد شدید
صدمات مغزى ممکن است فلج شدن، کما، از دست رفتن دایم هوشیارى و یا مرگ نیز اتفاق
بیفتد.
تومورها
نیز که به مغز فشار وارد مىکنند، موجب سردرد شدید مىگردند. این نوع سردردها
معمولا مربوط به منطقه خود تومور هستند. یعنى در هرکجا که تومور یا غده قرار گرفته
باشد در همان قسمت نیز درد ایجاد مىگردد و این درد موقعى مربوط به تحت فشار قرار
گرفتن ناحیهاى از مغز است که تومور یا غده در مجاورت آن قرار گرفته باشد. اگر به
خاطر داشته باشید که تومور یا غدههاى بالاى چادرینه مخچه دردى به طرف جلوى سر و
تومورهاى زیر چادرینه مخچه دردى به طرف عقب سر ایجاد مىکند، لذا به آسانى جاى هر
تومور یا غده داخل مغز را تشخیص خواهیم داد.
ممکن
است سردرد از مننژیت باشد. در صورتى که
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 153
سردرد مربوط به مننژیت باشد،
شدیدترین سردرد را ایجاد مىکند. این بیمارى موجب التهاب تمام قسمتهاى مننژ یا
پرده مغز از جمله، مناطق حساس سخت شامه و نواحى حساس اطراف جیبهاى وریدى مىشود.
در این هنگام درد آن تمام کاسه سر را فرا مىگیرد.
ممکن
است سردرد به علت کم شدن مایع نخاع باشد. اگر حتى 20 سىسى از مایع نخاع گرفته شود
درد شدیدى در سر ایجاد خواهد شد. مخصوصا اگر بیمار ایستاده باشد. این درد به علت
فشار منفى است که در مغز به وجود مىآید. زیرا فشار مایع نخاع در ازاء هر 20 سىسى
مایع کشیده شده حدود 200 میلى لیتر آب تنزل مىنماید. این کاهش، باعث کشیده شدن سطوح
مختلف سخت شامه مىشود و در سر ایجاد درد مىکند.
مغز،
در مایعى که درون جمجمه وجود دارد جاى گرفته است. (مانند یک عدد سیبى که در ظرفى
پرآب قرار گرفته باشد و هنگامى که آب ظرف را کم کنند سیب به جدار یا ته ظرف برخورد
خواهد نمود). به همین طریق چون مایع اطراف مغز کم شود، ایجاد سردرد خواهد کرد.
یکى
از موحبات و معیارهاى تناسب آفرینش همین وجود مایع درون جمجمه است. وگرنه با هر
ضربه یا تکان اتفاقى که براى انسان پیش مىآمد در اثر اصطکاک مغز با استخوان جمجمه
درد شدیدى به وجود مىآمد.
سردردها
اغلب اوقات در اثر نامنظم بودن چهار خلط مسلط شده در بدن که به نام اخلاط اربعه[4] مشهور هستند ایجاد مىشوند، که
مانند چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش مىباشند. که عنایت و حکمت حضرت بارىتعالى
این چهار خلط را مادهى خلق اعضاء رئیسه قرار داده است. حکماى قدیم و فلاسفه و
اطباء یونان و بطلمیوس و شیخ الرئیس بو على سینا و سایر اساتید طب، مأخذ حیات و
بقاى انسانى را همین چهار خلط مىدانستهاند. لذا همه بیمارىهاى داخلى، خارجى و
جلدى مستولى شده و یا ارثى را، بر مبناى تنظیم و مرتب کردن این اخلاط معالجه
مىکردند و نتایج خوبى هم بدست مىآوردند. لذا اصول درمان نباید از این چارچوب
خارج شود. امراض گوناگونى که در وجود انسان هویدا مىشود اغلب در اثر غلبه کردن
یکى از آن چهار خلط مىباشد. یعنى هرکدام از اخلاط، تعادل خود را از دست دهند و یا
یکى از آنها بر دیگرى غالب گردد، انسان را دچار کسالت و بیمارى خواهد کرد.
لذا
در صورت بروز هر بیمارى بهتر است ابتدا انسان مبدأ و منشأ کسالتها را در وجود خود
جستجو و کشف کند و بداند کدام اخلاط کم یا زیاد شدهاند، سپس به دفع و رفع آن
بپردازد، تا بیمارى برطرف گردد و انسان سلامت خود را بدست آورد. پس با این توصیف
به این نتیجه مىرسیم که در اثر به هم خوردن تعادل یکى از اخلاط، قسمتى یا اعضایى
از بدن به بیمارى مبتلا شده و انسان دچار سردرد مىگردد. آن سردرد زنگ خطرى است
براى اینکه انسان توسط آن، به بیمارى خود پى برده و به معالجه آن بپردازد. همان
گونه که از این مطالب برداشت مىشود، باید با مصرف دارو یا غذاهاى مناسب اخلاط را
تنظیم کرد تا به بهبودى دست یابیم.
(براى
تنظیم نمودن آن باید به قسمت اخلاط اربعه در همین کتاب مراجعه شود.) پس از تنظیم
اخلاط اربعه، در صورتى که بهبودى حاصل نشد باید علت دیگرى را که باعث سردرد شده در
وجود خود یافته و به درمان آن بپردازیم.
سردرد
علتهاى مختلفى خواهد داشت که به ترتیب در ادامه مطالب این کتاب، دربارهى هریک از
آنها و طرز درمانشان شرح خواهیم داد. اما لازم دانستم که قبل از شرح کامل به چند
نکته اشاره کنم که اگر درد در وسط و جلوى سر باشد احتمالا از بیمارىهاى رحمى و
کمبود خون حیض یا سینوزیت و اگر درد در پشت سر[5]
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران ؛ ص154
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 154
باشد احتمالا از ناراحتى
کلیه، و اگر درد در وسط سر مایل به جلو باشد احتمالا از حجاب حاجز (دیافراگم)، و
اگر درد در قدام نزدیک پیشانى باشد احتمالا از سینوزیت یا بیمارى رودهها و دستگاه
گوارش خواهد بود.
سردرد
ناشى از اخلاط اربعه
سردرد
از غلبهى بلغم: اگر عقب سر به تنهایى درد گرفت و فشار درد در پشت سر باشد از
غلبهى رطوبت است و بلغم زیاد شده. علامت زیاد شدن بلغم نیز سنگینى سر، جمع شدن
بزاق دهان، آمدن آب از دهان، مختصرى دلآشوبى، ترش بودن بوى غذاهاى خورده شده و
سفید بودن رنگ مدفوع مىباشد. لذا براى رفع غلبه بلغم (به قسمت اخلاط اربعه مراجعه
شود).
باید
نان با مغز گردو، ماهیچهى گوسفند با زیره سیاه، گوشت کبوتر، موز، گوشت بلدرچین،
گوشت گنجشک، کره و عسل، چغندر، خربزه و خرما بیشتر میل کنید.
*
براى معالجهى اینگونه سردردها باید زیره سبز، زیره سیاه، زنیان و رازیانه از
هرکدام 5 گرم، نبات 100 گرم همه را باهم بسیار نرم بسایید. هر صبح، ظهر و شب بعد
از غذا یک قاشق غذاخورى از آن را در دهان بریزید و بخورید.
*
صد و پنجاه گرم سیاهدانه کوبیدهشده را با 500 گرم عسل مخلوط کرده، و هر صبح و شب
هربار یک قاشق غذاخورى میل شود.
*
هر صبح، ظهر و شب قهوه را با دارچین مثل چاى دم کنید و بنوشید.
*
هر صبح و عصر هربار مرزنجوش، بادرنجبویه و استوخدوس هندى از هرکدام 5 گرم، مخلوط
کرده، و آن را دم کنید. آب آن را صاف و با عسل یا نبات شیرین کرده، بنوشید.
ضمنا
مىتوان براى تسکین آن سر را با گلاب بشویید و آب دمکردهى مرزنجوش را روزى سه
مرتبه در بینى بچکانید. یا برگ سداب را بسیار نرم بسایید، با سرکه مخلوط کرده روزى
سه بار در بینى بچکانید.
سردرد
از غلبه بلغم و سودا: در صورتى که سودا و بلغم هر دو غلبه کرده و ایجاد سردرد کرده
باشند، ابتدا اقدام به برطرف کردن خلط سودا و بلغم کنید (به قسمت اخلاط اربعه
مراجعه شود) و پس از آن گل بنفشه فرنگى و گل نیلوفر آبى و گل بابونهى شیرازى و
مغز ناخنک را، هر روز صبح و عصر و از هرکدام 3 گرم مخلوط کرده، و بجوشانید، آب
صافکردهى آن را شیرین کرده و بنوشید. و نیز زیرهى سبز و ماش را مخلوط کرده، نرم
بسایید بعد با گلاب مخلوط کنید و به محل دردناک بمالید.
*
آرد جو و گل ختمى ساییده شده را با روغن گل و سرکه مخلوط کرده و به محل درد
بمالید. ضمنا از خردل و چغندر هم در خوراکىهاى روزانه استفاده کنید.
سردرد
از غلبه سودا: در صورتى که سردرد به علت غلبه سودا باشد این علامات ممکن است همگى
یا چندتایى در نتیجهى آن خودنمایى کند. مانند سنگینى و درد پیشانى، سفت و سخت عمل
نمودن مزاج، تیرگى رنگ مدفوع، سفیدى ادرار، تیرگى رنگ چهره، احساس صدا در گوش یا
در سر، تنگى چشم، خستگى چشم، بىخوابى، چرت زدن، کندى نبض، کمحرفى، از شنیدن حرف
و صدا ناراحت شدن، بىحوصلگى، بىحالى، وسواس و افکار نامنظم.
در
صورتى که سردرد از غلبه سودا تشخیص داده شد، ابتدا خلط سودا را برطرف کنید (به
قسمت اخلاط اربعه مراجعه شود). ضمنا اگر با ماهیچه گوسفند نخود آب درست کرده و یا
آش شلغم، آش قمرى، چغندر یا آش چغندر، شیر، خردل و آب دمکردهى افتیمون میل کنید،
مفید است.
*
همچنین مىتوانید هر صبح ناشتا یک قاشق غذاخورى شربت افتیمون را در یک استکان آب
حل کرده و بنوشید و نیز افتیمون را بجوشانید و آبش را صاف
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 155
کرده در بینى بچکانید بعد از
آن هم 60 گرم گل قند بخورید.
*
مرزنجوش را بجوشانید و با آن بخور دهید بعد آب آن را صاف و شیرین کرده، بنوشید سپس
تفالهى آن را هم بر سر ببندید. هم اینکه شکر قرمز و خاکشیر و ترنجبین و گز علفى را
از هرکدام به مقدار مساوى بجوشانید و با آب صافکردهى آن تنقیه کنید.
*
صبر زرد را در کمى شیر مادرى که طفل او دختر باشد مخلوط کرده و بر پیشانى بمالید و
روى آن را ببندید و از خوردن حبوبات و میوههاى هستهدار از قبیل هلو و آلو و
زردآلو و غیره نیز پرهیز شود.
سردرد
از غلبه صفرا: درصورتىکه سردرد به علت غلبه صفرا باشد، داراى علاماتى است از قبیل
شدت حرارت بدن، خشکى لبها، تلخى دهان، سرعت نبض، عفونت مدفوع (قازوره)، رنگ ادرار
کدر و ثقیل مىشود. خروج ادرار همراه با سوزش است و مجرا را ناراحت مىکند. در این
صورت باید ابتدا خلط غالب را برطرف کرده (به قسمت اخلاط اربعه مراجعه شود) و آش جو
با عدس، آش کشک، آش آبغوره، آش چغندر با گشنیز، آش آب نارنج، آش تمر هندى، آب
انار، آب زرشک، آب غوره، آب پرتقال، آب آلو، آب عناب، شربت نارنج، ترشى خیار،
کاهو، گشنیز با عدس پخته بیشتر استفاده شود. تا خون صاف شده و درجه حرارت بدن کم
شود و رنگ ادرار صاف و شفاف گردد.
همچنین
مىتوانید هربار تباشیر صدفى و صندل سفید را به نسبت مساوى بسیار نرم بسایید.
گهگاه مقدارى از آن را در یک فنجان عرق بیدمشک مخلوط کرده، و بنوشید.
*
هر روز عناب، زرشک، آلوى بخارا، آلوچه براقانى، سهپستان، تمر هندى و گل بنفشه از
هرکدام 10 گرم را با 3 گرم شاهتره مخلوط کرده و بجوشانید و صبح ناشتا آب
صافکردهى آن را با مقدارى ترنجبین مخلوط کرده، میل کنید.
*
مقدارى آلبالو را بجوشانید و آب آن را صاف کنید، بعد مقدارى شربت تمشک و مقدارى
سکنجبین را با آن مخلوط کرده و بخورید.
*
چهار ترشى که شامل: تمر کحجرات، تمر هندى، زرشک و لیموعمانى سیاه است، همه را به
مقدار مساوى باهم دم کنید سپس آب آن را صاف و شیرین کرده، بنوشید. درصورتىکه بخور
سرکه به سر و مغز داده شود آن نیز مؤثر خواهد بود.
سردرد
از غلبه خون و صفرا: درصورتىکه خون و صفرا هر دو غلبه کرده باشد و ایجاد سردرد
کند، ابتدا (به قسمت اخلاط اربعه در همین کتاب مراجعه کنید) و خلط غالب را برطرف
سازید. بعد براى درمان آن هر صبح ناشتا، عناب و زرشک را مخلوط کرده، بجوشانید بعد
آب آن را صاف و شیرین کرده، بنوشید. از شربت آبغوره، آش آبغوره، آش سرکه و آش
تمر هندى نیز استفاده کنید.
سردرد
از غلبه خون: درصورتىکه سردرد در اثر غلبه خون و حرارت باشد، علامات آن گل
انداختن و قرمز شدن رنگ لبها، برافروختگى چهره، ضربان نبض، یبوست مزاج و سفت و
سخت بودن مدفوع و سنگینى سر خواهد بود. در این صورت باید ابتدا (به قسمت اخلاط
اربعه مراجعه شود) اقدام به رفع خلط غالب کنید. سپس از آش آلوچه براقانى، آش تمر
هندى، آش آبغوره، آب عناب و آب دمکردهى شاهتره بیشتر استفاده کنید.
ضمنا
هر روز 4 مثقال عناب، 1 مثقال گل پنیرک، 2 مثقال گل ختمى و همچنین گل بنفشه و
شاهتره از هر کدام 1 مثقال را باهم مخلوط کرده و بجوشانید بعد آب آن را صاف و
شیرین کرده، بنوشید.
*
یک لیوان آب پرتقال بنوشید و 2 ساعت بعد یک فنجان آب نارنج و 2 ساعت بعد 2 قاشق
غذاخورى آبلیمو را با شربت قند مخلوط کرده و میل کنید.
*
تخم گشنیز را نرم بکوبید بعد با کمى سرکه خمیر کنید، بر سر بمالید.
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 156
* روزى سه مرتبه هربار 2
قطره روغن بنفشه بادام را در هر سوراخ بینى بچکانید. یا آب گشنیز را با سرکه مخلوط
کرده و در بینى بچکانید.
*
گل خطمى کوبیده را با سرکه خمیر کرده، و بر سر ببندید.
*
گرد غوره را با آب خمیر و بر سر ضماد کنید.
ضمنا
عمل حجامت یا رگ زدن که باعث مىشود مقدار خون کاهش یابد، لذا در مورد سردردى که
از غلبه خون و حرارت بالا باشد بسیار مفید است.
سردردهاى
خارج از جمجمه
در
اکثر سردردها از جمله سردرد هیستامینى، سردرد توکسیک (سردرد سمى) و سردرد میگرنى
همزمان با اتساع سرخرگهاى درون جمجمه، سرخرگهاى بیرون جمجمه نیز متسع مىشود،
اما مواردى نیز مشاهده مىگردد که با وجود اینکه فقط سرخرگهاى خارج جمجمه متسع
شدهاند سردرد وجود دارد. در این موارد اگر سر را ببندند و بدین جهت فشارى بر
قاعده رگ متسع شده وارد گردد سردرد تسکین مىیابد. گرچه وجود اتساع عروقى را در
اینگونه موارد به علت وجود هیستامین مىدانند اما هنوز عامل اصلى اینگونه
سردردها شناخته شده نیست.
سردرد
پس از خواب: درصورتىکه پس از خوابیدن یعنى هنگام بیدار شدن سردرد مىگیرید، باید
اول تشخیص داده شود که از چهار خلط اربعه کدام یک غلبه کرده است. (به قسمت اخلاط
اربعه در همین کتاب مراجعه شود) و پس از مشخص شدن به درمان و تنظیم اخلاط
بپردازید. پس از تنظیم اخلاط خاکستر چوب سوخته درخت انجیر را با سرکه خمیر کنید و
بر سر گذارید و چند شب این عمل را تکرار کنید.
سردرد
از خستگى: درصورتىکه به واسطهى خستگى و در اثر فشار کار، سردرد ایجاد شود،
بهترین درمان خوابیدن و استراحت کردن است. ولى اگر امکان خواب کامل و استراحت مطلق
را ندارید و در حین انجام کار روزانه در اثر شدت فشار کارى احساس سردرد کردید،
بهتر است پس از هر ساعت کارى حدود 10 تا 15 دقیقه چشمهاى خود را بر روى هم گذاشته
و با هیچکس صحبت نکنید و بهطور کامل آرام و ساکت بنشینید و بعد دو دست را از
رانها به سمت زانوى خود بکشید بعد قدرى پیشانى و سر و گوش خود را مالش دهید و در
حین این اعمال نفسهاى عمیق بکشید.
چون
اگر ریه با تنفس عمیق از هواى تازه پر شود سردرد مرتفع خواهد شد.
*
هنگام سردرد انگشت سبابهى خود را با آب معمولى خیس کرده و پشت گوشهاى خود را تر
کنید بعد گوشها را ماساژ دهید، سردرد مرتفع خواهد شد.
ضمنا
مىتوانید به اندازهى یک قاشق سوپخورى گل بابونه شیرازى را در یک لیوان آب جوش
دم کنید بعد آب آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید.
*
یک قاشق قهوه دم کنید بعد با شکر شیرین کرده و بنوشید.
*
یک فنجان کاکائوى حل شده در آب یا کاکائوى مخلوط شده با شیر را شیرین کرده و
بنوشید.
سردرد
از ضعف دماغى: سردردى که با مبدأ ضعف دماغى باشد، علایم آن کدورت حواس، ظهور آفت
در اعمال و رفتار دماغى، اختلال در تخیل و افکار، وجود هیجان و ناآرامى، پیدایش
سردرد به هنگام تحریک و تهیّج براى صاحب آن، تحریک و تهیّج مانند شنیدن صداهاى
بلند یا بوییدن بودارهاى مختلف و غیره.
*
براى درمان اینگونه سردرد بهتر است گوشت پرندگان را با نخود، کمى زعفران و کمى
دارچین بپزید و موقع برداشتن از آتش مقدارى گلاب در آن بریزید و بخورید. همچنین از
کمپوت میوهها و شربت صندل استفاده کنید. بوییدن سیب سرخ و یا عنبر و یا گلاب هم
مؤثر خواهد بود. مالیدن مخلوط روغن گل و گلاب و
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 157
سرکه بر سر نیز مفید است.
*
مىتوانید تخم خشخاش و شاهدانه از هرکدام 10 گرم، گل محمدى 20 گرم، مغز بادام خام
100 گرم، نبات 500 گرم، همه را بسیار نرم بسایید و بعد از هر غذاى روزانه، یک قاشق
غذاخورى از آن را در دهان بریزید و بخورید.
*
گل محمدى، گل بنفشه فرنگى، گل گاوزبان و تخم گشنیز از هرکدام 10 گرم، مغز فندق خام
40 گرم، مغز بادام، مغز گردو و مغز پسته از هرکدام 100 گرم، همه را مخلوط کرده، با
500 گرم شکر بسایید و هر صبح، ظهر و شب بعد از هر غذا یک قاشق غذاخورى از آن را در
دهان بریزید و بخورید.
سردرد
که از ضعف بدن باشد: اگر سردرد از ضعف بدن و بىقوگى باشد مىتوانید در موقع پختن
نان، شنبلیلهى خشک و سیاهدانه را فراوان روى نان بپاشید و بخورید.
*
سیترات دوفر (جوهر آهن) و برادهى آهن نرم و قهوه را ساییده و به اندازهى هر سه
دارو، حنا مخلوط کنید و شب موقع خواب مقدارى از آن را با گلاب خمیر کرده و بر سر
بمالید و صبح بشویید.
*
رنگ برگ، رناس نرم و گل محمدى ساییده شده را مخلوط کنید و شب هنگام خواب با گلاب
خمیر کرده و بر سر بمالید و صبح بشویید. پس از خشک کردن سر، پوست سر را با روغن
زیتون مالش دهید.
*
مورد نرم، آرد نخود و زردهى تخممرغ و کمى عسل را مخلوط کرده، و شب هنگام خواب بر
پوست سر بمالید، سر را پیچیده و صبح در حمام بشویید.
*
مقدارى نشاستهى گندم را با آب خمیر کرده و شب بر پیشانى بسته و بخوابید.
*
مقدارى گندم را بو دهید و تا گرم است با کمى نمک مخلوط و در کیسهاى ریخته و روى
قسمت وسط سر قرار دهید و پس از سرد شدن بردارید و این کار را چند بار تکرار کنید.
*
تخم شربتى، تخم بالنگو و فرنجمشک را با 2 لیوان گلاب و 2 لیوان عرق بیدمشک مخلوط
کرده، و آن را چهار مرتبه در روز میل کنید و بر سر هم، حنا ببندید.
سردرد
بعد از حمام: اگر پس از خروج از حمام دچار سردرد مىشوید، باید هر روز 5 گرم تخم
شربتى را با نصف لیوان گلاب و نصف لیوان عرق گل گاوزبان مخلوط کنید و با عسل شیرین
ساخته، میل کنید و روزى چند بار مشک یا عنبر را بو کنید و در حمامها هم با آب
جوشاندهى بابونهى شیرازى سر را بشویید.
سردرد
از گرمازدگى: درصورتىکه در هواى گرم و در مکانهاى بسیار گرم دچار سردرد شدید (سردرد
ناشى از گرما) به عنوان درمان، 4 مثقال گل بنفشه فرنگى کوبیده شده و مقدارى خاکشیر
را در ظرفى ریخته و یک تکه یخ را خوب روى آنها مالش دهید.
بعد
75 گرم شکر سرخ را جداگانه در آب گرم حل کرده سپس هر دو را مخلوط کرده و بخورید.
*
برگ تازهى درخت بید را نرم بکوبید بعد با آب سرد خمیر کنید و بر سر ضماد گذارید و
پاها را نیز در آب سرد قرار دهید. همچنین تخم شربتى و خاکشیر را با شربت سکنجبین و
یخ مخلوط کنید و بخورید.
سردرد
از آفتابزدگى: درصورتىکه سردرد ناشى از آفتابزدگى باشد، براى تسکین آن
مىتوانید گل خطمى را نرم بکوبید بعد با لعاب اسپرزه مخلوط کرده و بر سر بمالید.
*
صندل کوبیده را با کافور و گلاب مخلوط کرده و بر سر بمالید.
*
روغن گل و آب خیار و سرکه را مخلوط کرده و بر سر بمالید.
*
دستمالى را در سرکه گرم بگذارید و روى پیشانى نگهدارید.
سردرد
از سرماخوردگى: راه رفتن در برف و ماندن در هواى سرد و خوردن نوشیدنىهاى سرد شده
و خوراکىهاى یخى و خوردن یخ یا برف و غیره گاهى
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 158
باعث سردردهاى بسیار شدیدى
مىشود در این صورت باید کمى فرفیون را با روغن یاسمن یا روغن سداب یا روغن
مرزنجوش مخلوط کرده و به صورت نیمگرم بر سر بمالید.
*
گل خطمى و پوست خشخاش را در آب ریخته و آنقدر بجوشانید تا آبش تمام شود بعد آنها
را بر پیشانى گذاشته و روى آن را ببندید.
*
در هر سوراخ بینى مقدار بسیار کمى انفیه استنشاق کنید تا ایجاد عطسه کند. پس از
اتمام عطسه روغن بنفشه بادام در بینى بچکانید و استراحت کنید.
*
برگ سداب را بسیار نرم بسایید و با سرکه مخلوط کرده و در بینى بچکانید.
*
چند قطره بخور اکالیپتوس را در آب در حال جوشیدن بچکانید و خوب بخور دهید. سپس با
شال یا کلاه کرکى یا پشمى سر و مخصوصا پیشانى را بپوشانید.
*
کاه گندم و کاه جو را مخلوط کرده، بجوشانید و در زیر پارچهاى ضخیم رفته، خوب بخور
دهید. بعد سر و مخصوصا پیشانى را با شال یا کلاه کرکى یا پشمى بپوشانید تا کاملا
عرق کند.
*
قهوهى خام و پوست خشخاش و گل بابونه را مخلوط کرده، بجوشانید و سر و مغز را خوب
بخور دهید.
*
پرکلردوفر یک قطره و سالیسیلات دوسود، 10 گرم هر دو را جوشانده و بخور دهید بعد
آبش را هم بنوشید.
*
یک تکه آهن تخته مانند را در کورهى آهنگران گذاشته تا گداخته شود. بعد یک پارچه
ضخیم بر سر کشیده و آهن سرخ شده را یکباره در ظرف آب سرد فرو برید تا بخار ایجاد
کند و آن بخار را استنشاق کنید.
*
تخم گشنیز، گل بابونهى شیرازى، برگ تیول و برگ اکالیپتوس همه را به اندازهى
مساوى مخلوط کرده، بجوشانید و بخور دهید و روزى سه بار تکرار کنید.
*
تخم گشنیز، قهوهى خام، پوست خشخاش، کاه جو، کاه گندم، برگ اکالیپتوس و گل
بابونهى شیرازى از هرکدام 5 گرم سیاهدانه، اسطوخدوس هندى و مرزنجوش از هرکدام 2
گرم، همه را باهم مخلوط کرده، بجوشانید و روزى سه بار با جوشاندهى آن بخور دهید.
سردرد
از مننژیت: درصورتىکه سردرد ناشى از مننژیت باشد، باید بیمار را بلافاصله به
بیمارستان منتقل کرد تا آب نخاع وى را بگیرند. و مدتى در هواى معمولى استراحت
نماید تا بهبود یابد. اگر دیر متوجه شوند یا دیر این عمل (کشیدن آب نخاع) انجام
شود بیمار گردنش خشک مىشود یا فلج مىگردد.
سردرد
جلوى سر: درد جلوى سر سه عامل مىتواند داشته باشد. در اثر تنبلى کبد و کلیه، در
اثر سرماخوردگى و در اثر رطوبات و غلبهى بلغم و سرد شدن معده مىباشد.
بدین
جهت باید ابتدا قدرى نمک طعام را با آب خمیر کرده و در گودى کف دو دست و دو پا
بگذارید. اگر مختصرى آثار بهبودى حاصل شد مقدارى سیاهدانهى کوبیده را با عسل
مخلوط کرده و بخورید.
به
عنوان ناهار همان روز آش گل سرخ میل کنید.
اگر
با گذاشتن نمکها سردرد شدت یافت، آنگاه آنها را از دست و پاها پاک کرده و بشویید.
بعد قدرى آبغوره به پیشانى بمالید و حدود 2 لیوان آب انار بنوشید.
سپس
50 گرم عناب نیمکوبشده یا زخمىشده را بجوشانید، بعد در پارچهاى تمیز ریخته و با
فشار آب آن را صاف کرده و میل کنید. مقدار کمى هم گرد غوره را با آب خمیر کنید و
بر پیشانى ببندید فورا درد تخفیف مىیابد.
در
صورت تخفیف سردرد باید چند روز، روزى سه بار، هر مرتبه مقدار کمى گشنیز تازه را
بکوبید و یا چرخ کنید بعد آب آن را با کمى سرکه مخلوط کرده، صبح، ظهر و شب هربار دو
قطره در بینى بچکانید و کمى استراحت کنید.
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 159
* هر روز تخم گشنیز و
تاجریزى از هرکدام 10 گرم را بجوشانید. بعد آب آن را صاف کرده با شکر شیرین ساخته
و بنوشید، این عمل را هر صبح و شب تکرار کنید.
*
تخم خبازى و تاجریزى را مخلوط کرده و در آتش بریزید تا بسوزد و دود آن را استنشاق
کنید. بعد سر را با شال یا کلاه یا وسیلهاى گرمکنندهى دیگر بپیچید.
سردرد
شقیقه: اگر طرفین شقیقه درد مىگیرد، یا به قولى تیر مىکشید، باید پوست نارنج را
بسایید و با کمى سرکه خمیر کرده بر پیشانى و شقیقه ضماد گذارید.
*
آب پیاز قرمز را بگیرید و در دو سوراخ بینى بچکانید.
*
بابونهى شیرازى، مغز ناخنک، گل بنفشهى فرنگى و شوید خشک را مخلوط و بسیار نرم
بسایید، بعد با آب یا کمى سرکه خمیر کرده، بر پیشانى و شقیقه ضماد گذارید.
*
چوب چینى را با گل بنفشه بکوبید بعد با کمى سرکه خمیر کرده و بر پیشانى و شقیقه
ضماد گذارید.
*
زعفران را نرم بسایید، با کمى گلاب مخلوط کرده و گهگاهى بر موضع درد بمالید.
*
گل بابونه، پونه و نعناع را مخلوط و باهم بپزید.
آب
آن را صاف و تفالههاى آن را بر سر ضماد کنید پس از دو تا سه ساعت به حمام رفته و
با آب صافکردهى آن نیز سر را بشویید. مدتى صبر کنید، سپس سر را آبکشى کرده خارج
شوید.
*
مغز فندق تلخ را بسیار نرم بسایید، بعد با کمى آب مخلوط کرده و در حمام آنقدر روى
شقیقه و سر بمالید تا کف کند.
*
آب شوید پخته را با نمک مخلوط کرده و در حمام بر سر بمالید و مدتى صبر کنید بعد
دوش بگیرید.
*
اکلیل الملک را در آب خیسانده بعد آن را بجوشانید و آب آن را در حمام بر سر بمالید
و مدتى صبر کنید و بعد دوش بگیرید.
ضمنا
مىتوانید 50 گرم آمله مقشر را به مدت هفت روز ابتدا در شیر و بعد در گلاب
بخیسانید و سپس نرم بکوبید. گل گاوزبان و تخم خرفه از هرکدام 50 گرم صندل سرخ،
صندل سفید، بادیان و سنبل الطیب از هر کدام 20 گرم، تخم گشنیز، بهمن سرخ، بهمن
سفید، دارچین، طباشیر هندى، خلال نارنج، ابریشم مقرص و کهربا از هرکدام 10 گرم،
مروارید سفته و بسد یا ریشه مرجان از هرکدام 5 گرم، همه را بسیار نرم بسایید بعد
با آملههاى کوبیده شده و 200 گرم شربت سیب یا شربت به و یا مخلوط هر دو شربت و یک
کیلو عسل مخلوط و صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق غذاخورى از آن را میل کنید.
*
زعفران 5/ 2 گرم، مرمکى 2 گرم، قسط شیرین و زرآوند از هرکدام 5 گرم، ریوند چینى،
دارچین و اذخر مکى از هرکدام 10 گرم، انیسون 20 گرم، تخم کرفس 30 گرم، همه را
مخلوط و نرم بسایید بعد با 250 گرم عسل نیز مخلوط کرده و صبح و ظهر و شب هر مرتبه
یک قاشق شربتخورى از آن را قبل از غذا میل کنید.
سردرد
به علت خشکى بینى: درصورتىکه سردرد به علت خشکى بینى باشد، با علائمى مانند حالت
گرسنگى، دل ضعفه، احساس غم و اندوه، لاغرى، و خشکى پوست همراه است.
*
به عنوان برطرف کردن اینگونه سردردها هر صبح و شب هربار تخم خرفه، اسپرزه و به
دانه از هر کدام 5 گرم، را حدود 1 تا 2 ساعت در یک لیوان آب جوش بخیسانید. آب صاف
کرده (یعنى لعاب آنها) را با شکر شیرین و میل کنید. شبها هم آرد جو و آرد گندم را
مخلوط و با روغن بادام خمیر کرده، بر سر ببندید. صبح به حمام رفته با آب گرم سر را
بشویید و پس از حمام و خشک کردن سر روغن کدو یا روغن
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 160
بنفشه بادام یا روغن بادام
را در هر سوراخ بینى بچکانید. مقدارى از آن روغن را نیز کف پاها بمالید.
سردرد
به علت تب: اینگونه سردرد هنگام تب شدید شروع مىشود و همزمان با قطع تب بهبود
مىیابد.
در
این مواقع یک قاشق سوپخورى گل بابونهى شیرازى و یک قاشق شربتخورى پوست شاخههاى
جوان بید که خشک و کوبیده شده باشد و یا به اندازهى یک قاشق سوپخورى پوست بید
تازه و خرد شده را مخلوط و در یک لیوان آب جوش دم کنید. سپس آب آن را صاف و شیرین
ساخته و بنوشید. همچنین مقدارى صندل ساییده شده را با کمى کافور و گلاب مخلوط کنید
و بر سر بمالید.
*
آب خیار را بگیرید و با روغن گل و سرکه مخلوط کرده و بر جلوى سر بمالید.
*
صندل کوبیده را با بارهنگ مخلوط کرده در آب خرفه تازه بریزید و بر جلوى سر ضماد
گذارید. و درصورتىکه هوا گرم باشد پاها را با آب سرد بشویید، ضمنا اگر موقع شستن
پا از آب جوشیده سرد شده که کمى نمک و کمى هم آبلیمو در آن اضافه شده باشد
استفاده کنید بهتر خواهد بود.
سردرد
با بىحالى شدید: براى تسکین آن شیر زن را بر سر بمالید.
سردرد
از شدت تب و تب ناشى از بدى کار دستگاه گوارش: در این مورد تنقیه کنید و پس از آن
مقدارى گل قند را با آب تمر هندى مخلوط و میل کنید.
سردرد
به علت عفونت شدید: در اینجا سنگینى سر شدت بیشترى خواهد داشت و در زانوها نیز درد
ایجاد مىشود. دانههاى قرمز رنگى روى پوست هویدا مىگردد و زبان و دهان بسیار خشک
و چشمها برافروخته خواهند شد که در این صورت تب نیز به اعلا درجه خواهد رسید.
در
این صورت باید اول بیمار تنقیه شود و بعد (با مراجعه به قسمت اخلاط اربعه در همین
کتاب) باید خلط غالب را برطرف کرد.
بهتر
است با ماش، جو، گشنیز، کدو، اسفناج و گوشت مرغ، سوپ تهیه کنید و بخورید. مقدارى
ریشهى کرچک و زنیان را باهم بکوبید و خمیر کرده بر سر ضماد کنید. گاهى عرق کاسنى
یا عرق بید یا عرق بیدمشک یا عرق گل گاوزبان یا گلاب را هربار یک فنجان بنوشید و
گل قند هم بخورید.
ضمنا
مىتوانید گلاب و سرکه را نیز باهم مخلوط کرده و در بطرى یا ظرف کوچکى ریخته و
دائم آن را بو کنید.
سردرد
از زکام: براى درمان سردردهایى که از زکام (گریپ) عارض مىگردد پزشکان در طب جدید
از قرصهاى مسکن که حاوى آسپرین، پیرامون، کافئین یا بعضى از آنها به انضمام
اومینال مىباشد را تجویز مىکنند. اثر این داروها موقت بوده و پس از چندى مجددا
سردرد شروع مىشود. نه تنها بیمارى را علاج نمىکند ممکن است با مصرف مداوم آن،
بیمار به آن قرصها اعتیاد پیدا کند و سردرد را با آن تسکین دهد بدون اطلاع از
اینکه انواع و اقسام قرصها و بهطور کلى داروهاى شیمیایى روى مغز، همچنین سلسلهى
اعصاب و غیره اثر سوء خواهد گذاشت. اما داروهاى گیاهى اثر سوء نداشته و درصورتىکه
درست و بجا مصرف شود انسان مىتواند با خیال آسوده از آنها استفاده کند و به
نتیجهى مطلوب دست یابد.
لذا
اگر سردرد ایجاد شده به علت زکام (گریپ) باشد به عنوان اولین اقدام سر و گوش را با
شال یا کلاه کرکى یا پشمى و یا گرمکنندهى دیگر ببندید و پارچه یا حولهاى را گرم
کرده و بر جلوى سر بگذارید. جلوى سر را دائم بدین صورت گرم نگهدارید. در گوشها هم
پشم یا پنبه گرم کرده بگذارید تا رگهاى مویى، بتواند خون را به خوبى عبور دهند و
درد سر ساکت گردد.
*
همچنین به عنوان درمان مرزنجوش، بابونهى[6]
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران ؛ ص161
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 161
شیرازى، بادرنجویه،
پرسیاوشان، گل نیلوفر، مغز ناخنک و پوست هلیلهى زرد، ریوند چینى، سنامکى، گل
محمدى، استوخدوس هندى، گل بنفشه، پوست خشخاش، تاجریزى، رازیانه، ریشه کاسنى، تخم
کاسنى، تخم گشنیز، شاهتره و مخلصه از هرکدام 10 گرم، همه را مخلوط و نیمکوب کرده
بعد به 10 قسمت مساوى تقسیم کنید. هر قسمت را هر شب در یک و نیم لیوان آب جوش
بخیسانید و صبح در همان آب جوشانده، سپس سر و مغز را روى آنها بخور دهید.
هنگامى
که آب آن به حدود نصف رسید آنها را صاف و آبش را شیرین کرده و بنوشید. تفالهى آن
را مجددا در یک و نیم لیوان آب خیسانده و شب در همان آب بجوشانید و بخور دهید. سپس
آب آن را صاف و شیرین کرده بنوشید.
*
هر روز گل بنفشه، گل پنیرک، گل کدو، گل نیلوفر، تاجریزى و شکر تیقال را پاک کرده و
از هرکدام 10 گرم، مخلوط کرده، بجوشانید. با آن بخور دهید سپس آب آن را صاف و
شیرین کرده و بنوشید.
*
روزى دو مرتبه پوست خشخاش، بادرنجبویه، اسطوخدوس هندى، مرزنجوش و تخم گشنیز از هر
کدام به مقدارى مساوى بجوشانید و بخور دهید، سپس آب آن را صاف و شیرین کرده
بنوشید.
*
هر روز بابونهى شیرازى و قهوه خام نیمکوب شده و پوست خشخاش و تخم خشخاش را از
هرکدام به مقدار مساوى مخلوط کرده و بجوشانید. سر و مغز را با آن بخور دهید. آب آن
را صاف و شیرین ساخته بنوشید.
یا
هر روز صبح، ظهر و شب هربار تاجریزى را بجوشانید و با آب آن بخور دهید و بعد آب
صافکردهى آن را شیرین کرده بنوشید.
*
تاجریزى خشک شده را در آتش ریخته و دود آن را بر سر و مغز بدهید.
*
برگ بلادن، برگ اکالیپتوس و برگ تیول را باهم مخلوط کرده و بجوشانید و بخور دهید.
روغن بادام تلخ را نیز در بینى بچکانید.
*
صبر زرد را با پیه بز آب کرده مخلوط کرده و روى آتش ترکیب کنید و روزى سه بار بر
پیشانى بمالید.
*
مقدار 6 نخود (4/ 1 مثقال) زعفران را با 4 مثقال هلیلهى سیاه بسایید و بعد با کمى
روغن کنجد مخلوط کرده و بر سر بمالید.
*
تنتور بنژوان (طرفین) و تنتور اکالیپتوس از هر کدام 5 گرم و پودر مانتول 1 گرم،
اگر همه را جوشانده و به عنوان بخور استفاده کنید مؤثر خواهد بود.
*
تنتور بنژوان 30 گرم، تنتور اکالیپتوس 20 گرم و پودر مانتول و گمنول از هرکدام 1
گرم، مخلوط کرده، بجوشانید و بخور دهید مفید خواهد بود.
سردرد
از نسوج بینى: در مورد سردردى که از اثرات نسوج بینى و عوامل وابسته به آن ایجاد
مىشود لازم دانستم به عرض هموطنان عزیز برسانم، مخاط بینى و سینوسهاى صورت و
پیشانى نسبت به درد بسیار حساس هستند. با اینکه این نوع سردرد خود خیلى حساس نیست
اما اگر عفونتى به آن ضمیمه گردد؛ یعنى سینوسها عفونى شود سردرد شدیدتر خواهد شد.
این
نوع سردردها بیشتر در عقب کرهى چشم و در ریشهى بینى احساس مىشود. اگر سینوسهاى
پیشانى دچار عفونت شوند سردرد در قسمت جلوى سر و بالاى پیشانى تظاهر مىکند، اما
اگر مربوط به سینوسهاى صورت یعنى سینوسهاى فکى باشد و آنها دچار عفونت شده باشند
درد در محل خود سینوسهاى پایین، یعنى زیر چشمها متمرکز خواهد شد. با توجه به
مطالب فوق به این نکته توجه کنید.
هنگامى
که سینوسها دچار عفونت شده و عفونت باعث سردرد شود آن را سینوزیت نامیده مىشود.
سینوزیت
چندین
حفره پرشده از هوا که به نام سینوس
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 162
شناخته مىشوند در
استخوانهاى جمجمه، و در اطراف بینى و چشمها قرار دارند. اندازه و شکل این
سینوسها در افراد متفاوت است. سینوسها در هنگام تولد وجود ندارند، اما در دوران
کودکى به تدریج به وجود مىآیند.
این
حفرهها به سبک شدن استخوان جمجمه و به وجود آمدن رزونانس (تشدید صوت) در صدا کمک
مىکنند.
در
محل قرار گرفتن سینوسها تعداد زیادى غدههاى تولیدکنندهى مخاط قرار دارند. این
مخاطها بهطور مداوم از طریق کانالهاى باریکى که سینوسها را به پشت بینى متصل
مىسازند جریان مىیابند. مخاط ذرات معلق کوچک را جذب مىکند و هواى تنفسى را
هنگام عبور از مسیرهاى هوایى مرطوب سازد.
رایجترین
دلیل سینوزیت یک عفونت ویروسى مانند سرماخوردگى است. اگر کانالهاى ارتباطدهندهى
سینوسها به بینى به دلیل عفونت ویروسى مسدود گردند، مخاط در داخل سینوسها جمع
مىشود.
در
بعضى حالات، مخاط به وسیلهى باکترى عفونى مىگردد.
سینوزیت:
این عکس پیشرفته رنگى اشعهX یک سینوس عادى و یک
سینوس پرشده از مخاط را نشان مىدهد که علامت سینوزیت است.
بسته
شدن کانالها در افرادى که حالت غیر عادى در بینى خود دارند مانند انحراف بینى[7] و یا پولیپ بینى رایجتر
مىباشد. علاوه بر این افرادى که دچار آلرژى هستند و یا نارسایىهایى مانند حالت
وراثتى سیستیک فیبروزیس[8] دارند معمولا بیشتر دچار
سینوزیت مىگردند.
افرادى
که ایمنى بدنى پایینى دارند مانند آنهایى که به ویروس ایدز[9] آلوده مىباشند و آنهایى که
داروهاى سرکوبکنندهى سیستم ایمنى مصرف مىکنند قابلیت بیشترى براى قرار گرفتن در
معرض عفونتهایى مانند سینوزیت دارند.
علائم
و اقدامات براى سینوزیت: علائم بستگى به این دارند که چه سینوسى مبتلا شده باشد و
معمولا عبارتند از:
-
سردرد
-
درد و تندرنس[10]
در چهره، بهخصوص هنگام خم شدن
-
اگر سینوسهاى پشت گونهها آلوده شده باشند، دندان درد به وجود خواهد آمد.
-
خروج مواد تغییر رنگ داده از بینى
-
گرفتگى و انسداد بینى.
-
در بعضى حالات عفونت گسترش یافته و ممکن است باعث قرمزى و تورم بافتهاى اطراف چشم
گردد.
سینوزیت
در بسیارى حالات پس از چندى بدون درمان برطرف مىگردد. مسکنها و ضد احتقانها[11] تا
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 163
حد مجاز مىتوانند علائم را
تسکین دهند. استفاده از بخور معمولا براى پاک کردن بینى مفید است و علایم را کاهش
مىدهد. اگر علایم و عوارض شدیدتر شدند و یا برطرف نشدند پس از مدت 3 روز بایستى
به پزشک مراجعه کرد.
تنفس
بخار (بخور): تنفس بخار با یک کاسه آب داغ مىتواند براى تسکین عوارض سرماخوردگى،
گلودرد، سینوزیت و التهاب حنجره مفید باشد. رطوبت بخار به دفع آسانتر ترشحات
ریهها و حلق و بینى کمک کرده و باعث پاک شدن از عفونت مىگردد. گاهى اوقات شما
مىتوانید در حمام و با آب گرم این عمل را انجام دهید. کودکان نباید از تنفس بخار
(اطاق بخار) استفاده کنند مگر اینکه توسط یک فرد بالغ مراقبت گردند.
*
براى درمان سینوزیت اسطوخدوس هندى، مرزنجوش، بابونهى شیرازى، بادرنجبویه، گل
نیلوفر، مغز ناخنک، تاجریزى، ریشهى کاسنى، پرسیاوشان، تخم کاسنى، تخم گشنیز،
سیاهدانه، ریوند چینى، پوست خشخاش، برگ سنا، بادیان، پوست هلیلهى زرد، گل محمدى،
شاهتره و مخلصه از هرکدام 20 گرم، مخلوط کرده و نیمکوب کنید. آن را به 20 قسمت مساوى
تقسیم کنید و هر شب، هر قسمت را در یک و نیم لیوان آب بخیسانید. صبح در همان آب
بجوشانید و خوب سر و مغز را با آن بخور دهید. هنگامى که آب آن به حدود نصف رسید
صاف کنید سپس آبش را شیرین ساخته و گرمگرم بنوشید. تفالهى آن را مجددا در یک و
نیم لیوان آب جوش بخیسانید و شب در همان آب جوشانده و بخور دهید. مجددا آب آن را
صاف کرده و گرمگرم بنوشید. همچنین هر صبح، ظهر و شب هربار 2 قطره روغن بنفشه
بادام در هر سوراخ بینى بچکانید. ضمنا مىتوانید روزى یک تا دو مرتبه نیز انفیه
استنشاق کنید تا عفونت و ترشحات داخل سینوسها به وسیله عطسه از راه بینى خارج
گردد.
سردرد
مربوط به چشم: سردرد ناشى از اختلالات در دید چشم بدین شرح است: هرگاه اشکالى در
تمرکز دید به وجود آید براى داشتن تصویر واضح و روشن عضلات مژگانى چشم بیش از
اندازه منقبض مىشوند، علىرغم کوچکى عضلات انقباض آنها مىتواند سردرد ایجاد کند.
این نوع سردرد در پشت کاسهى چشمها احساس مىشود. از این گذشته در کمسویى چشمها
به علت انقباض عضلات صورت و عضلات خارجى چشم نیز سردرد به وجود مىآید.
نامساوى
بودن دید هر دو چشم، عدم تعادل بین عضلات خارجى چشم، خیره شدن به نور شدید، زیاد
شدن نور بهطور ناگهانى (مانند نورى که در شغل جوشکاران موقع جوشکارى به وجود
مىآید) و ... حتى در هواى آفتابى روى برف نگاه کردن نیز همگى مىتوانند عامل وجود
سردرد باشند. لذا با کشف علت و یا مراجعه به چشم پزشک و به کارگیرى دستورات مناسب
سردرد مرتفع خواهد شد. در مورد چشم نیز مىتوانید (به قسمت مربوط به چشم در همین
کتاب مراجعه فرمایید.)
سردرد
هیستامینى: به وسیلهى تزریق هیستامین این نوع سردرد به وجود خواهد آمد. علت این
است که در نتیجهى تزریق هیستامین سرخرگهاى داخل و خارج جمجمه گشاد شده، ابتدا
فشار خون پایین مىآید و باز پس از چند دقیقه بالا مىرود. پس از این سرخرگهاى
سر بهخصوص سرخرگهاى گیجگاهى در حالت اتساع و ضربان شدید باقى مىماند و ایجاد
سردرد مىکند.
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 164
سردرد به علت بو: در منزل،
محل سکونت یا محل کار یا در گذرگاهها انسان همیشه ممکن است بوى خوش یا بوهاى
زنندهاى را بر مشام خود احساس کند.
این
بوها از گیاهان یا اسیدها یا اشیاء و وسایل و غیره، در هوا پراکنده مىشود و در حس
شامه احساس مىگردد. بعضى افراد چون بویى به مشامشان رسد و یا به محض بو کردن چیزى
دچار سردرد مىگردند که این نوع خود باعث رنج فرد مىگردد.
*
به عنوان درمان برحسب بوى پراکنده شده در هوا بایستى داروى آن را انتخاب و مصرف
کرد. مثلا اگر آن بوى متساعد شده که باعث سردرد شده است از بوهاى گرم و از
گرمىجات باشد، گل بنفشه یا کافور یا گل نیلوفر تازه یا سیب درختى یا گشنیز را
دایم بو کنید و روغن بنفشه یا روغن نیلوفر یا روغن بادام یا روغن بنفشه بادام را
هم در بینى بچکانید و یا با وسیلهاى داخل بینى بمالید.
اگر
سردرد از بوهاى بد و ناراحتکننده باشد دوش آب گرم بگیرید و بعد قدرى گلاب و سرکه
را مساوى مخلوط کرده و در بینى بمالید.
اگر
سردرد از گاز نفت یا بوى زغال یا از حمام یا حاصل دمگرفتگى کرسى و یا از
گازکربنیک بخارى باشد، ترشى یا سرکه بو کنید و به جلوى بینى و داخل آن کمى سرکه
بمالید. همچنین قهوه ساییده شده را با سرکه خمیر کرده و بر پیشانى بمالید و پیشانى
را ببندید و در هواى آزاد قدم بزنید و نفسهاى عمیق بکشید و آب پرتقال یا آب
لیموترش یا آب انار هم بنوشید.
سردرد
از مشروبات الکلى: در کشورهایى که مشروبات الکلى مصرف مىکنند اینگونه سردردها که
از مسمومیت الکل به وجود مىآید بسیار شایع است.
در
صورت بروز اینگونه سردردها مىتوانند سکنجبین یا آبلیمو یا جوشاندهى شوید
بخورند تا استفراغ کرده و معده از امتلاء و مسمومیت الکل پاک شود.
کسانى
که مزاجشان گرم است مىتوانند 5/ 2 گرم سقمونیا را در نصف لیوان آب انار حل کنند
یا شیرخشت را در آب آلو یا آب تمر هندى ریخته بعد کمى گلاب اضافه کرده و بخورند.
اگر
مزاجشان بسیار گرم است شیرهى خرفه یا چهار عرق سرد یا عرق شاهتره یا عرق بید یا
عرق کاسنى یا عرق بیدمشک یا عرق تمشک بنوشند و با مخلوط سرکه، گلاب و روغن گل، سر
را بشویند. بعد روغن سوسن یا روغن بابونه نیم گرم شده را بر سر بمالند.
اگر
سرد مزاج هستند ایارج فیقرا یا شربت سیب یا کمپوت سیب یا شربت انار یا شربت صندل
بنوشند.
سردرد
از ضربه: در ضربههاى سر و تصادفات اگر شکستگى در کار نباشد و ترس از شدت درد و
ورم باشد، اگر بیمار داراى فشار خون بود باید مقدارى از خون او را گرفت تا از فشار
و قدرت آن کاسته شود تا درد کمى آرام گیرد و فشار درون جمجمه کمتر شود.
بعد
برگ مورد، گل رس، جو، عدس، گل مامیثا، حضض، اقاقیا و صندل همه را بسیار نرم بسایید
بعد با روغن گل مخلوط کرده به محل ضربه ضماد شود تا از هماتوم و خونریزى زیر جلدى
جلوگیرى شود و جمجمه محکمتر گردد. همچنین مالیدن مخلوط روغن گل و سرکه نیز مفید
خواهد بود.
اگر
بیمار دچار تب، قرمزى و ورم شدید در محل ضربه باشد، باید صندل سرخ و گل ارمنى را
بسیار نرم بسایید و بعد در آب جوشاندهى تاجریزى مخلوط کرده، و بر محل درد ضماد
کنید. درصورتىکه ورم و درد کاهش نیافت آنها را در سرکه بپزید و بر محل ضماد کنید.
*
درصورتىکه اختلال حواس و تب هم به وجود آمده باشد، آثار ورم مغز، خونریزى داخلى
مشهود باشد، به عنوان درمان مىتوانید چوب درختچهى گز، پوست انار، میوهى کاج،
کندر و گل محمدى همه را با هم بسیار نرم بسایید و با کمى آب یا گلاب خمیر کرده[12]
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران ؛ ص165
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 165
بر محل ضماد گذارید.
*
گل زوفا و برگ درخت بید را بسیار نرم بسایید بعد با آرد جو و روغن گل خمیر کرده و
بر محل ضربه ضماد گذارید.
ضمنا
بوییدن مداوم گلاب یا گل بنفشه یا سیب درختى براى اینگونه بیماران مفید خواهد
بود.
سردرد
از کبد و صفرا: درصورتىکه سردرد در طرف راست سر باشد علت آن اختلال در کبد و صفرا
مىباشد. مانند سنگ کیسهى صفرا، تورم کیسهى صفرا، عفونتهاى مجارى کیسهى صفرا،
یرقانها و بیمارىهاى کبدى دیگر.
به
عنوان درمان مىتوانید نان را در سرکه رقیق بزنید و بخورید. ضمنا مصرف رب انار، آب
انار، آب آلو، آبغوره، عرق کاسنى و نوشیدن آب سرد نیز مفید خواهد بود.
*
براى درمان مىتوانید ریشهى کاسنى، ریشهى ریوند چینى، تخم کاسنى، اترج، تمر
هندى، انجیر خشک، نعناع خشک، شوید خشک، شاهتره، تخم کشوث، تخم ترشک، تخم کرفس،
انیسون، اسارون، سنبل الطیب و خرخاسک از هرکدام 20 گرم، همه را مخلوط کرده و به 20
قسمت مساوى تقسیم کنید و هر قسمت را شب در یک و نیم لیوان آب جوش بخیسانید.
صبح
در همان آب بجوشانید. هنگامى که آب آن به حدود نصف رسید آن را صاف و شیرین کنید و
بنوشید.
تفالهى
آن را مجددا در یک و نیم لیوان آب جوش خیسانده، شب هنگام در همان آب بجوشانید و آب
آن را صاف و شیرین کرده، بنوشید.
سردرد
از بیمارى طحال: درصورتىکه علت سردرد از بیمارىهاى طهال باشد طرف چپ درد مىگیرد
که با ضعف و درد در طرف چپ شکم (زیر آخرین دندهها) همراه خواهد بود.
به
عنوان درمان، خوردن نان با سرکه، کمبیزه کبر یا خیار دشتى یا ترشى خیار دشتى
همچنین نوشیدن عرق پودینه مفید خواهد بود. ضمنا باید بیمارى طهال را معالجه کنید
تا سردرد کاملا مرتفع گردد. (به قسمت طهال در همین کتاب مراجعه نمایید.)
سردرد
عضلانى: اگر سردرد به علت انقباض عضلانى باشد کاملا شبیه به سردردهاى آسیب درونى
جمجمه مىباشد. علت آن در بیشتر اوقات اضطراب، نگرانى، خشم و غضب، خستگى کار،
رانندگى طولانى و غیره مىباشد، که باعث منقبض شدن عضلات سر و گردن مىشود. این
انقباض و گرفتگى عضلانى موجب بروز سردرد خواهد شد.
براى
درمان آن (به قسمت عضلات در همین کتاب مراجعه نمایید.)
سردرد
از غذاى نامناسب: گاهى به علت خوردن غذاهاى چربىدار یا غلیظ و یا دیرهضم، سردرد
ایجاد مىشود که این درد بیشتر متوجه کاسهى چشمها و سیاهى رفتن چشم مىشود که
گاهى سرگیجه، خیالات واهى و هذیان نیز به دنبال خواهد داشت.
*
براى درمان آن مقل ازرق، تربد مجوف و شهم حنضل از هرکدام 3 گرم، افتیمون شامى 5
گرم، ایارج فیقرا 10 گرم، همه را مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید بعد با کمى گلاب
به صورت خمیر سفتى درآورده و قرصهایى به اندازهى یک نخود بسازید. هر صبح، ظهر و
شب هر مرتبه 2 تا 3 عدد از آن میل کنید.
ضمنا
همراه با مصرف دارو، چکاندن روغن بادام تلخ در بینى و یا بخور رازیانه یا استنشاق
آب جوشاندهى مخلوط شوید و بابونه، و یا بو کردن مخلوط مرزنجوش و سداب و شستن سر
با آب جوشاندهى آن دو دارو، یا چکاندن آب جوشاندهى غلیظ آن در بینى در تسکین
اینگونه سردرد بىاثر نخواهد بود.
سردرد
از ناراحتى معده: اگر سردرد از ناراحتىهاى معده باشد با علائمى از قبیل استفراغ،
تلخى دهان، قى تلخ، زردى چشم، تشنگى و عطش، دل پیچک (پیچش سر دل) همراه است و با
استفراغ
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 166
کردن درد سر کاهش مىیابد.
در
این مواقع مقدارى سکنجبین را در آب خیلى گرم حل کرده میل کنید تا محتویات معده
خارج گردد بعد از داروهاى ضد صفرا استفاده شود. (به قسمت صفرا در همین کتاب مراجعه
نمایید) ضمنا تقویت معده و تسکین دردهاى آن باعث آرامش اینگونه سردردها مىشود.
(به قسمت معده در همین کتاب مراجعه شود.)
*
مىتوانید 10 گرم گل محمدى و 5 گرم طباشیر هندى و 5 گرم گل ارمنى همه را مخلوط
کرده و بسیار نرم بسایید و بعد در مقدارى شربت آبغوره بریزید. بعد از هر غذا یک
قاشق غذاخورى بخورید.
سردرد
از سوء هاضمه: اگر درد سر در اثر سوءهاضمه باشد، علامت آن خشکى لب، دهان و زبان
است و عطش فراوان ایجاد مىکند.
*
براى درمان آن باید اول گل بنفشه، گل پنیرک، عناب و خارخاسک از هرکدام 10 گرم،
بجوشانید. آب آن را صاف کرده بعد 20 گرم ترنجبین در آب آن حل کنید و بنوشید. نیم
ساعت پس از آن یک فنجان عرق بید بنوشید. بعد 5 گرم قدومه شیرازى را با آب سرد
مخلوط کرده و میل کنید و 24 ساعت بعد 5 گرم برگ سنا را با 2 عدد لیموعمانى شکسته
شده دم کنید و آب آن را بنوشید.
*
پانزده گرم برگ خشک سوسنبر را در یک لیتر آب جوش دم کنید و بعد آب صافکردهى آن
را با عسل شیرین کرده، هر صبح، قبل از ظهر و عصر و شب هربار یک فنجان بنوشید.
*
روزى چهار مرتبه هربار 2 عدد برگ سوسنبر تازه را در یک لیوان آب جوش دم کنید بعد
آب آن را با عسل شیرین کرده، بنوشید.
*
هلیلهى سیاه را بسیار نرم بسایید بعد هر روز 15 گرم از آن را با دوغ مخلوط کرده و
میل کنید.
ضمنا
به عنوان غذا مىتوانید از چلو گشنیز، یا ماست با شکر، یا پاچهى گوسفند بدون
چربى، یا شیر گاو، یا آش تمر یا آش گل سرخ بخورید.
سردرد
از یبوست: در اکثر افرادى که مبتلا به یبوست هستند یعنى مزاجشان خشک کار مىکند یا
هر روز دفع مدفوع ندارند سردرد کهنهاى ایجاد مىشود.
علت
ایجاد این نوع سردرد این است که مواد غذایى مصرف شده بیش از حد در دستگاه گوارش
مىماند و در اثر ماندن، مواد سمى آن جذب کبد شده که این مواد سمى خنثى نمىشود.
از طرفى به دلیل اینکه در زمان یبوست مقدارى از پلاسماى خون وارد جگر مىشود، باعث
کم شدن گردش خون در جمجمه خواهد شد.
بدین
ترتیب است که شخص دچار سردرد مىشود.
(براى
درمان آن به قسمت یبوست در همین کتاب مراجعه شود). با مصرف داروى مناسب یبوست
برطرف خواهد شد و چون یبوست برطرف گردد سردرد نیز بهبود مىیابد.
سردرد
از فشار خون: بیشتر افراد مبتلا به فشار خون دچار سردرد خواهند شد. افرادى که
مبتلا به فشار خون متغیر هستند، زمانى که فشارشان پایین است از سردرد اثرى نیست،
ولى فشار که بالا رفت سردرد نیز شروع خواهد شد. علت سردرد در بالا بودن فشار خون،
انقباض یا پارگى عروق کوچک یا تراوش مایع به درون فضاى جمجمه است. ضمنا همیشه این
خطر نیز وجود دارد که بر اثر فشار بالا حتى رگهاى بزرگ پاره شده و منجر به فلج
قسمتى یا تمامى اعضاى بدن گردد. براى درمان این نوع سردرد یعنى پایین آورده فشار
خون به قسمت فشار خون در مراجعه کنید.
سردرد
از روماتیسم: درصورتىکه سردرد به علت روماتیسم ایجاد شده باشد، برگهاى سفت کلم
را پخته و له کنید و تا گرم است بر سر ضماد کنید. بعد با پارچه یا کلاه کرکى یا
پشمى سر را پوشانده و گرم نگهدارید. (براى اطلاعات بیشتر به قسمت روماتیسم در همین
کتاب مراجعه شود.)
سردرد
عصبى: درصورتىکه نوع سردرد عصبى
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 167
باشد، 15 گرم برگ سوسنبر خشک
را در یک لیتر آب جوش دم کنید. آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و هر روز صبح،
قبل از ظهر و عصر و شب هربار یک فنجان از آن را بنوشید.
*
چهار مرتبه در روز هربار دو عدد برگ سوسنبر تازه را در یک لیوان آب جوش دم کنید و
آب آن را با عسل شیرین کرده، بنوشید.
*
روزى 2 بار یک قاشق سوپخورى گل خشک بابونه را در 100 گرم آب جوش، 1 ساعت دم کنید،
بعد با فشار آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و میل کنید. ضمن مصرف دارو
مىتوانید ضماد پیاز رنده شده را روى پیشانى بگذارید و یا برشهاى لیمو را به صورت
کمپرس به کار برید.
سردرد
میگرن
سردرد
میگرن که آن را سردرد یک طرفه یا سردرد نیمه سر، یا سردرد عصبى گویند. درد آن
اکثرا به صورت یک طرفه است، یعنى یک طرف سر، درد مىگیرد و تیر مىکشد و با حالت
تهوع همراه است. این نوع سردرد بهطور ارثى و هم غیر ارثى یعنى به علت عوامل مختلف
دیگر ایجاد مىگردد. زنانى که به این بیمارى دچار شدهاند اکثرا همزمان با شروع
درد قاعدگى سردردشان بروز خواهد کرد و یا شدت مىیابد.
گرچه
تاکنون علت اصلى میگرن شناخته شده نیست ولى دانشمندان و پزشکان از جمله استادان
ما، آن را به یک پدیده عروقى نسبت دادهاند. در اکثر افراد معمولا قبل از شروع درد
احساسهایى نظیر تهوع، کاهش بینایى در قسمتى از میدان بینایى یا سایر اقسام توهمات
حسى، فرارسیدن سردرد میگرنى را اعلام مىدارند. ازاینرو بیشتر بیماران با هویدا
شدن این علامات مطلع مىگردند که سردردشان فراخواهد رسید. چون این علائم معمولا
پیشدرآمد شروع درد میگرن است، بیمار با دریافت این زنگ خطر خود را آماده پذیرایى
این میهمان ناخواندهى دردناک و رنجآور خواهد کرد.
عوامل
بروز سردرد میگرن: کسانى که در مراحل مختلف زندگى دچار مشقت و رنجهاى طاقتفرسا
گشته یا در باز کردن گرههاى کور زندگى عاجز مانده و در قعر اقیانوس زندگى بدون
امید نجات دست و پا مىزنند. افرادى که دچار هیجانات و فشارهاى کارى یا روحى
طویلالمدت مىگردند به سردرد میگرن مبتلا
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 168
مىشوند.
بهر رنج و غم بشر روح و روان انبار نیست | گر تو آسانگیر باشى زندگى دشوار نیست | |
این
هیجانات و فشارهاى روحى از طریق رفلکس باعث انقباض بعضى از سرخرگهاى سر از جمله
آنهایى که به مغز خون مىدهند مىشود.
این
انقباضات باعث کم شدن خون قسمتى از مغز شده که این کمخونى عامل خبردهنده یا علائم
پیشرس سردرد مىباشد. این کمخونى به مرور شدیدتر گشته و باعث تغییراتى در
دیوارهى رگها مىگردد. این تغییرات موجب شل شدن دیوارهى عروقى خون شده و این
عروق حدود 24 تا 48 ساعت تونوس (سفتى) خود را از دست مىدهند و فشار موجود در
رگها موجب گشادى آنها گشته و ضرباتى شدید به صورت کلنگ زدن یا ضربه زدن براى
بیمار به وجود مىآورد و به نظر مىرسد که گسترش بیش از حد جدار عروق باعث پیدایش
میگرن باشد.
اثرات
ثانوى کمخونى نیز خود عامل دیگرى در تشدید سردرد میگرن به حساب مىآید. اگر سندرم
میگرن در مراحل اولیه و پیشرس به وسیلهى ترکیبات تارترات ارگوتامین سد شود سردرد
شدیدى به وجود نمىآید، این ترکیبات مىتوانند از ایسکمى یا کمخونى اولیه عروق
جلوگیرى کرده و مانع به وجود آمدن سردرد شوند.
مکانیسم
بروز حمله میگرنى را مىتوان بدین طریق شرح داد. احتباس آب و نمک در بدن، که این
بیشتر در نزد زنان بلند قدى که مبتلا به حالت عصبانى و بىگذشتى، زودرنجى و
تحریکپذیرى هستند، مشاهده مىگردد. در روزهاى اول قاعدگى که الدسترون خون و ادرار
زیاد مىشود این سردرد شدت مىیابد.
یکى
از عوامل میگرن، انقباض عروق خواهد بود. عامل دیگر، انبساط عروق است که در این
مرحله اطراف عروق مایعات پولى پپتیدى شبیه به برادى کینین یافت مىشود و علت
پیدایش آن معلوم نیست.
کسانى
که دچار سردرد میگرنى هستند، در صورت یبوست و یا خشکى مزاج اول باید به درمان آن
بپردازند و مراقبت کنند که هیچگاه تعادل دستگاه گوارش به هم نخورد و معده روزى یک
یا دو مرتبه به راحتى کار کند. براى درمان یبوست (به قسمت مربوط به یبوست در همین
کتاب مراجعه نمایید) و نیز باید بر خود مسلط شوند و با تمرینات پىدرپى، بدون توجه
به گرفتارىهاى متعدد خود را خندان و شادمان نگهدارند.
گردش،
تفریح، مجالس و محافلى که شادمانى در آن حکمفرماست بسیار مفید است.
از
فکر زیاد، حساسیتهاى بیش از حد در مورد کار یا گرفتارىهاى زندگى، حرص و جوش، غم
و غصه، ناراحتى و عصبانیت، گریه، حضور در مجالس عزا، شرکت در مکانهاى شلوغ و پر
سروصدا، رفتن به ارتفاعات مانند کوه و بام منازل و غیره دورى گزینند و از تند رفتن
با وسایل نقلیه مخصوصا در شیبها، تماشاى اشیاء گردان یا سریع الحرکت، تماشاى فیلم
خصوصا فیلمهاى وحشتناک یا غمناک، گوش کردن یا خواندن اخبار مخصوصا خبرهاى
نامساعد، مطالعه پى در پى، کارهاى طاقتفرسا، بىخوابى شب، مصرف دخانیات، مصرف
نوشابههاى الکلى، نوشیدن چاى یا قهوه، خوردن غذاهاى مانده و کنسرو شده و غذاهاى
سرخکرده و ادویهجات و شیرینىهاى قنادى و سرکه و ترشیجات و بستنى و آب یخ یا
نوشیدنىهاى یخ کرده پرهیز کنند.
براى
درمان ابتدا باید خلط غالب را در بدن تنظیم سازید. بدین منظور (به قسمت اخلاط
اربعه در همین کتاب مراجعه شود) و اگر دموى مزاج بودید و پرخونى داشتید به طریق
حجامت یا طریق دیگر خون کم کنید سپس به مداوا بپردازید.
به
عنوان مسکن موقت هنگام شروع سردرد
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 169
میگرن یک قطعه ریشه عاقرقرها
را آتش بزنید و دود آن را در هر دو سوراخ بینى استنشاق کنید تا درد کاهش یابد.
*
به عنوان درمان اسطوخدوس هندى، مرزنجوش، بابونهى شیرازى، بادرنجبویه، پرسیاوشان،
شاهتره، مغز ناخنک، تخم گشنیز، ریشهى کاسنى، تخم کاسنى، افسنطین، مخلمه، گل
نیلوفر، گل محمدى، ریوند چینى، پوست هلیلهى زرد، سنامکى، کلپوره، زنیان، انیسون،
سیاهدانه و کوکنار از هرکدام 20 گرم، همه را مخلوط کرده و نیمکوب کنید. سپس آنها
را به 20 قسمت مساوى تقسیم و هر قسمت را شب در یک و نیم لیوان آب جوش بخیسانید و
صبح در همان آب بجوشانید. در موقع جوشاندن بخور آن را به سر و مغز بدهید. هنگامى
که آب آن به نصف رسید آن آب را صاف و شیرین کرده و قبل از صبحانه بنوشید. تفالهى
آن را مجددا در یک و نیم لیوان آب جوش بخیسانید و شب باز هم در همان آب بجوشانید و
بخور دهید.
هنگامى
که آب آن به نصف رسید صاف و شیرین شود و قبل از شام بنوشید.
*
سیاهدانه، سنامکى، سداب، بابونهى شیرازى، تاجریزى، گل نیلوفر، تخم گشنیز،
مرزنجوش، مغز ناخنک، بادرنجبویه، پرسیاوشان و اسطوخدوس هندى از هرکدام 20 گرم، همه
را مخلوط و به 20 قسمت مساوى تقسیم کنید. هر قسمت را شب در یک و نیم لیوان آب جوش
بخیسانید و صبح در همان آب بجوشانید و با آن بخور دهید. چون آب آن به حدود نصف
رسید آن را صاف و شیرین ساخته و بنوشید.
سپس
تفالهى آن را مجددا در یک و نیم لیوان آب جوش بخیسانید و شب باز هم در همان آب
بجوشانید و بخور دهید آب آن را صاف و شیرین کرده بنوشید.
*
مریم نخودى، گل محمدى، سنامکى، سداب، مغز ناخنک، آویشن شیرازى، بابونهى شیرازى،
بادرنجبویه، پرسیاوشان، تخم گشنیز، گل نیلوفر، گل بومادران و ریوند چینى از هرکدام
10 گرم، همه را مخلوط و نیمکوب کنید. سپس به 14 قسمت مساوى قسمت تقسیم شود و هر قسمت
را یک روز صبح بجوشانید و با آن بخور دهید بعد آب آن را صاف و شیرین کرده و قبل از
صبحانه بنوشید.
*
گل بنفشه فرنگى و گل بابونهى شیرازى و مغز ناخنک از هرکدام 25 گرم، گل نیلوفر،
بادرنجبویه، برگ مورد و شوید خشک از هرکدام 15 گرم، همه را مخلوط کرده و بسیار نرم
بسایید. هر شب یک تا دو قاشق غذاخورى از آن را با آب گرم خمیر کرده و به قسمت جلوى
سر یعنى ملاج ببندید و بخوابید.
*
آویشن شیرازى، گل نیلوفر، گل محمدى، گل بنفشه فرنگى، مریم نخودى، اسطوخدوس هندى،
پرسیاوشان، بابونهى شیرازى، گل بومادران، مرزنجوش، بادرنجبویه و برگ سداب از
هرکدام 10 گرم، همه را مخلوط و نیمکوب کرده بعد به 10 قسمت مساوى تقسیم کنید و هر
قسمت آن را هر روز صبح بجوشانید و با آب آن بخور دهید، سپس آب آن را صاف و شیرین
کرده، بنوشید.
*
سیاهدانه، بزر البنج، برگ سداب، مورد، رنگ برگ، بابونهى شیرازى و کوکنار از
هرکدام 25 گرم همه را باهم مخلوط کرده، بسیار نرم بسایید. آن را به 10 قسمت مساوى
تقسیم و هر قسمت از آن را شب با آب گرم خمیر کنید و جلوى سر یعنى ملاج ببندید و
بخوابید صبح به جاى شستن، با شانه زدن آنها را از سر پاک کنید.
*
چوب چینى و گل بنفشه را بکوبید و با سرکه خمیر کرده، هر شب مقدارى از آن را بر سر
ضماد کنید و بخوابید.
*
هر روز 30 گرم رازیانه را در یک لیتر آب سرد کمى بجوشانید، بعد به مدت 10 دقیقه آن
را دم کنید.
سپس
آب آن را صاف و شیرین کرده و بعد از هر غذا یک فنجان بنوشید. همچنین مىتوانید به
جاى آن
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 170
جوشانده بعد از هر غذا یک
فنجان عرق رازیانه بنوشید.
*
هر روز 25 تا 30 گرم گل باقلا را در یک لیتر آب جوش دم کنید. آب صافکردهى آن را
با شکر شیرین و به مرور در طول روز بنوشید.
*
پیاز رنده شده را هر شب هنگام خواب روى پیشانى و ملاج ضماد کنید. ضمنا تحریکات
چشمى و عکس العمل در موقع پوست کندن پیاز هم مؤثر مىباشد.
*
از خوردن همه چیز غیر از آب سیب پرهیز کنید.
روزى
سه مرتبه شانه و گردن را ماساژ دهید. سپس حولهاى که در آب سرد تر شده باشد را پشت
گردن گذاشته و پاها را در آب گرم نگهدارید. سپس مدتى کاملا استراحت کنید.
*
هربار 12 مثقال برگ درخت گلابى را در یک لیتر آب جوش به مدت 20 دقیقه دم کنید. آب
آن را صاف کرده و یک گلابى را با پوست و مغزهایش در آن رنده کنید و نگهدارید.
هنگامى که درد میگرن شروع شد روزى سه مرتبه هربار یک فنجان از آن را بنوشید.
*
پنجاه گرم اسطوخدوس هندى را در یک لیتر آب بجوشانید. 10 دقیقه هم بگذارید تا دم
بکشد. آب آن را صاف و با عسل شیرین کنید و در فاصلهى هر دو غذاى روزانه یک فنجان
بنوشید.
*
تخم گشنیز، استوخدوس هندى، کوکنار، مرزنجوش، گل اروانه و سداب از هرکدام 10 گرم
مخلوط کرده و نیمکوب کنید. شب در آبجوش بخیسانید و صبح در همان آب بجوشانید سپس آب
آن را صاف کرده و با عسل شیرین و آن را سه قسمت کنید و هر قسمت آن را در صبح و ظهر
و شب بنوشید. و این عمل را چند روز تکرار کنید.
*
سى گرم برگ بو را در یک لیتر آبجوش به مدت دوازده دقیقه دم کنید بعد آب صاف کردهى
آن را با عسل شیرین کرده و بعد از هر غذا یک فنجان بنوشید.
*
هنگام شروع درد تعدادى گیلاس را له کنید و روى پیشانى و ملاج بگذارید پس از چند
دقیقه درد ساکت مىشود.
*
هر صبح، ظهر و شب هربار 10 گرم ریحان خشک و یا 50 گرم ریحان تازه را در حدود یک
لیوان آب جوش به مدت 10 دقیقه دم کنید. آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده، بعد از
غذا بنوشید.
*
بر محل درد روغن بادام تلخ بمالید.
*
مغز هسته هلو را نرم بکوبید و بر محل درد ضماد گذارید.
*
حدود 15 گرم آویشن شیرازى تازه یا خشک را در یک لیتر آب جوش دم کنید. آب
صافکردهى آن را سه قسمت کنید و صبح، ظهر و شب هربار یک قسمت از آن را بنوشید.
*
برگهاى سفت خارجى کلم را بپزید و آن را له کنید و روى محل درد بگذارید. با پارچه
یا کلاه کرکى یا پشمى سر را ببندید و این کار را روزى 2 تا 3 مرتبه تکرار کنید.
*
6 عدد نخود، و به وزن شش نخود زعفران، 10 گرم صمغ عربى، همچنین مرمکى، خون سیاوشان
و پوست خشخاش از هرکدام 5 گرم، همه را مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید بعد با
سفیدهى تخممرغ خمیر کرده بر محل درد ضماد شود.
*
پنج گرم ایارج فیقرا را با 5 گرم تخم گشنیز مخلوط کرده باهم بسایید. سه قسمت کنید
و هر شب یک قسمت آن را در دهان بریزید و با آب بخورید.
*
سقمونیا و شهم حنظل از هرکدام 5 گرم، مصطکى رومى، پوست هلیلهى زرد، آمله مغشر،
هلیلهى سیاه، انیسون و قاریقون از هرکدام 20 گرم، اسطوخدوس هندى 30 گرم، ایارج
فیقرا 60 گرم، همه را مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید سپس آن را با 500 گرم عسل
مخلوط کنید و هر صبح، ظهر و شب هربار یک قاشق شربتخورى از آن را میل کنید.
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 171
* انیسون، سنامکى و قرنفل از
هرکدام 20 گرم، با 2 گرم زعفران مخلوط کرده و بسایید. سپس آن را با 500 گرم عسل
بدون موم ترکیب و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربتخورى از آن را میل کنید.
سردرد
از اختلالات قاعدگى: خانمهایى که دچار مشکلات زنانگى شدهاند یا اختلالاتى در
پرید آنان ایجاد شده باشد دچار اینگونه سردرد خواهند شد. باید روزى سه مرتبه
بابونه و برگ بلسان را بجوشانند و آب آن را صاف و شیرین کرده، بنوشند تا سردرد
کاهش یابد و براى درمان مشکلات زنانگى (به قسمت مربوط به همین موضوع در همین کتاب
مراجعه کنند).
سردرد
از جماع: افرادى که ضعیف هستند و طاقت و استقامت در فعالیتهاى جنسى را نداشته و
یا در این عمل زیادهروى مىکنند به اینگونه سردردها مبتلا مىشوند. کسانى که به
این سردرد مبتلا مىشوند باید مرتب دوش آب نیمگرم بگیرند. روزى سه مرتبه شیر گاو
گرم بنوشند، زردهى تخممرغ عسلى شده با نان و پیاز بخورند و از گوشت ماهى، غذاهاى
رقیق، آب میوهجات و کمپوت سیب استفاده کنند همچنین مدتى از فعالیتهاى جنسى
خوددارى کنند.
*
به عنوان درمان، سرد مزاجها باید تخم زبان گنجشک، تخم یونجه، فلفل سفید، زعفران،
قسط شیرین، آمله مغشر، بسباسه، بهمن سرخ، بهمن سفید، تخم پیاز، تخم تره، تخم ترب،
خرخاسک، ثعلب، جوز هندى، خولنجان، دارچین، داروفلفل، تخم زردک، تخم هویج فرنگى،
زیره سبز، زرمباد، زنجبیل، سورنجان، سیاهدانه، سعد کوفى، تخم شاهى، شقاقل،
عاقرقرها، عود الصلیب، فوفل، مغز قرص کمر، تخم کرفس، کندر تلخ خوراکى، تخم کلم،
مصطکى رومى، میخک، نعناع خشک، هل قراب، هل سبز و هل سفید از هرکدام 10 گرم، همه را
باهم مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید. با یک کیلو عسل بدون موم مخلوط کنید و هر شب
یک قاشق شربتخورى از آن را بخورید.
سردرد
از نرسیدن خون به مغز: درصورتىکه در اثر ضعیفى و بىبنیگى خون به مغز نرسد و
سردرد ایجاد کند، اگر انگور زرد و رسیدهى فراوان، توت فرنگى، فندق خام، ذرت
بوداده، فرنى ذرت، ماءالشعیر، نان با پنیر و پرتقال و موز لهشدهى مخلوط با خامه
و عسل، آب دمکردهى پونهى کوهى، آب دمکردهى سنبل الطیب، آب دمکردهى افسنطین،
آب دمکردهى ریوند چینى، مغز گوسفند، کرفس، کنگر، ریواس، جعفرى و شنگ کوهى مصرف
کنید مفید خواهد بود.
در
چنین مواقعى که خون درست به مغز نمىرسد باید هر 3 ساعت به 3 ساعت در محیطى کاملا
آرام و ساکت بهطور درازکش بخوابید. ولى بالش زیر سر نگذارید و سعى کنید که به
خواب بروید. درصورتىکه به خواب نرفتید چشمها را بسته نگه دارید که در این صورت
بازهم اثر خواهد داشت. اگر این عمل را چند روز متوالى ادامه دهید مشکل برطرف خواهد
شد.
*
به عنوان درمان نیز مىتوانید فرنجمشک و تخم بالنگو را به مقدار مساوى با مقدارى
عرق بیدمشک و مقدارى گلاب و مقدارى شکر یا عسل مخلوط کرده، و هر صبح و شب از آن
بخورید. اگر بر سر حنا هم ببندید مؤثر خواهد بود.
سردرد
کهنه و مزمن: درصورتىکه دچار سردرد کهنه و مزمن شدهاید باید از مصرف دخانیات،
مشروبات الکلى، گرد و غبار، دود و مکانهاى پر سروصدا پرهیز کنید.
*
به عنوان درمان هر روز گل محمدى، اسارون، مصطکى، سنبل الطیب و عود بلیسان از
هرکدام 10 گرم، صبر زرد 5 گرم، همه را مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید. با کمى عسل
آنها را به صورت خمیر سفتى درآورده و قرصهایى به شکل گلوله و به اندازهى یک نخود
درست کنید. قرصها را در یخچال نگهداشته و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه 3 عدد
بخورید.
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 172
گهگاهى سرکه را بو کنید یا
آن را بجوشانید و روزى 3 مرتبه با آن بخور دهید. شبها نیز مرمکى را در کمى گلاب
حل کنید و بر سر بمالید و بخوابید.
*
پنجاه گرم پودر عصاره شیرینبیان را با 50 گرم بادیان ساییده شده مخلوط کرده و آن
را به 30 قسمت تقسیم کنید و هر قسمت را هر روز در 3 نوبت به صورت کفلمه مصرف کنید.
*
زعفران نیم مثقال، زرآوند، قسط و مرمکى از هر کدام 5 گرم، اذخر مکى، دارچین و
ریوند چینى از هرکدام 10 گرم، انیسون 20 گرم، تخم کرفس 30 گرم، همه را مخلوط کرده
و نرم بسایید بعد با 250 گرم عسل مخلوط کنید. قبل از هر غذا یک قاشق شربتخورى از
آن را میل فرمایید.
سردرد
سخت و شدید: اگر دچار سردردهاى شدید و طاقتفرسا شدهاید باید گل گاوزبان، صندل
سفید، عود الصلیب و پرسیاوشان از هرکدام 5 گرم، بادیان و گل محمدى از هرکدام 10
گرم، تخم خطمى 30 گرم همه را نیمکوب کرده و با 5 گرم پودر شیرینبیان مخلوط و آن
را به 10 قسمت مساوى تقسیم کنید. سپس 100 گرم مویز را به وسیلهى قیچى قطعهقطعه
کرده و روى آن ده قسمت تقسیم کنید. هر قسمت از آن را شب در یک و نیم لیوان آب جوش
بخیسانید. صبح در همان آب بجوشانید سپس، آب آن را صاف و شیرین کرده، بنوشید. تفاله
آن را مجددا در یک و نیم لیوان آب بخیسانید و شب مجددا آن را جوشانده و آبش را میل
فرمایید.
سردرد
که علتش نامعلوم باشد: اگر دچار سردردى شدهاید که علت آن نامعلوم است، براى درمان
آن مىتوانید یکى از نسخههاى زیر را به کار گیرید و در صورت عدم بهبودى باز از
نسخهى دیگرى استفاده کنید.
*
هشت مثقال ترنجبین را با 4 مثقال شیرخشت در مقدارى آب گرم حل کنید و پس از سرد شدن
آب آن را با آب هندوانه مخلوط و میل کنید. ضمنا دفع شهوت و رابطهى جنسى نیز لازم
است.
*
هر صبح و عصر هربار تخم شربتى، فرنجمشک و بالنگو از هرکدام 5 گرم، را در نصف لیوان
عرق کاسنى و نصف لیوان عرق بید و یا یک لیوان عرق بید کاسنى مخلوط میل کنید.
*
با برنج، عدس و تمر هندى آش بپزید و بخورید و شیر مادرى را که طفل دختر زاییده
باشد، بر سر بمالید.
*
تخم خرفه را بکوبید و بجوشانید. آن را در پارچهاى تمیز ریخته، با فشار صاف کنید.
سپس آن را با خیار تازه خرد کرده، سکنجبین و آبغوره مخلوط کنید و روزى 3 مرتبه
هربار مقدارى از آن را بخورید.
سردرد
بهطور عموم: بهطور کلى در مورد تمامى سردردها بهتر آن است که داروهاى لینتآور
مصرف شود. در این مورد مرباى هلیله و مرباى آمله تأثیر خواهد داشت. همچنین باید با
در نظر گرفتن اخلاط اربعه به پاکسازى خلط غالب پرداخت. براى پاکسازى اخلاط اربعه
(به قسمت اخلاط اربعه در همین کتاب مراجعه شود) باید به عامل بیمارکننده پىبرده و
آن را برطرف کرد. از هواى سالم و غذاهاى سالم و زودهضم استفاده کنید. قبل از سیر
شدن کامل از غذا خوردن دست بکشید. برقرارى آرامش و استراحت نیز مفید خواهد بود.
دردهایى
که توأم با بالا بودن فشار خون یا پرخونى بوده
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 173
و یا فرد چاق و فربه باشد،
عمل حجامت و کم کردن خون بدن لازم است و افرادى که سردردشان با آب ریزش بینى همراه
باشد باید از شستشوى سر و مالیدن روغنها بر سر اجتناب ورزند.
سردرد
به علل مختلف
همانطور
که قبلا شرح دادهایم سردرد به علل مختلفى ایجاد مىشود. اما گاهى بعد از استفراغ
کردن زیاد یا بعد از فسد یا حجامت و خونگیرى و یا ادرار زیاد یا بعد از
خونریزىهاى بیش از حد از بینى یا خونریزى زیاد زنانگى و نفاس یا خونریزى
بواسیر یا بعد از کمخوابى یا بىخوابىهاى زیاد و بیدارىهاى مفرط یا هنگام شنیدن
خبرى بسیار ناخوشایند یا پیدایش غم و اندوه زیاد یا به دنبال شدت زکام و نزله یا
به علت گرسنگى ممکن است سردرد ایجاد شود.
در
این مواقع بایستى از غذاهاى رقیق و مایعات استفاده شود. ماءالشعیر نوشیده شود، از
گوشت پرندگان فربه، سوپ مرغ و جو یا آبگوشتهایى از گردن بزغاله شیرخواره تهیه و
مصرف شود. حریرهى نشاسته میل شود. همچنین شستن سر با آب گرم و مالیدن روغن بادام
یا روغن کنجد یا روغن مغز قلم گاو و پیه مرغ بر سر مفید خواهد بود.
هر
عاملى که باعث بالا رفتن فشار داخلى جمجمه گردد اعم از غذا، ضربه و هیجانات روحى
ممکن است باعث سردرد شود. گاهى به مشام خوردن بویى یا در اثر مشاهده اشیاء ممکن
است سردرد ایجاد شود. کسى که دچار سردرد باشد در اثر شنیدن صدایى و یا کوچکترین
عامل محرکى ممکن است درد سر او شدت یابد.
ممکن
است گاهى بیمار از دیدن روشنایى یا تاریکى یا تنهایى احساس آرامش و سکون کند.
اینگونه بیماران گاهى احساس مىکنند که سرشان مىخواهد منفجر شود و دوست دارند که
در هنگام سردرد چشم خود را بسته نگاه دارند.
*
براى درمان اینگونه سردردها تخم گشنیز، پوست هلیلهى کابلى، پوست هلیلهى زرد،
اسطوخدوس هندى، و گل محمدى از هرکدام 20 گرم، ترنجبین 100 گرم، همه را بسیار نرم
بسایید. در 500 گرم عسل ریخته و هر صبح، ظهر و شب یک قاشق شربتخورى از آن را میل
کنید.
*
پوست هلیلهى کابلى، آمله مغشر، سنامکى از هرکدام 15 گرم، همه را مخلوط کرده، و
بسیار نرم بسایید. بعد آن را با 200 گرم عسل و یک لیوان شیر گاو نیز مخلوط کنید و
در یخچال نگهدارید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک استکان از آن را میل کنید.
*
مصطکى رومى و اسطوخدوس هندى از هرکدام 10 گرم، رازیانه، آمله مغشر، پوست هلیلهى
کابلى، پوست هلیلهى زرد و هلیلهى سیاه از هرکدام 20 گرم، همه را نیمکوب کرده و
در یک و نیم لیتر آب بجوشانید تا حدود یک لیتر آن بماند. سپس آب آن را صاف و با
عسل شیرین کنید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک فنجان از آن را بنوشید.
سردرد
خارشدار: اگر دچار سردردى شدهاید که مغز سر هم خارش دارد، باید گشنیز تازه را
چرخ کنید.
سپس
آن را در ظرفى ریخته و بپزید و در موقع پختن، بخور آن را بر سر و مغز بدهید.
سوزش
مغز سر: اگر در مغز سر خود احساس
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 174
سوزش مىکنید ممکن است از
فشار بالا یا از پرخونى باشد. اگر فشار خون بالا است داروهاى پایینآورنده فشار
خون مصرف کنید (به قسمت فشار خون در همین کتاب مراجعه شود) و پرخونى را با فسد یا
حجامت و کم کردن خون برطرف سازید.
*
تخم گشنیز، برگ سداب، مورد، بزر البنج، سیاهدانه، رنگ برگ، بابونه و کوکنار از
هرکدام 5 مثقال، مخلوط کرده و بسیار نرم بکوبید و به 10 قسمت مساوى تقسیم کنید. هر
شب هنگام خواب یک قسمت از آن را با آب گرم خمیر و بر ملاج ضماد کنید. صبح به جاى
شستن، آنها را بهوسیلهى شانه زدن از سر پاک کنید.
درد
و سنگینى در پیشانى
در
قسمتهاى طرفین پیشانى حفراتى وجود دارد که گاه ممکن است در اثر سرماى شدید ایجاد
عفونت کند و در اثر عفونت در حفرهها، فرد دچار درد پیشانى شود. گاهى ممکن است
پیشانى در اثر ابتلاء معده و سنگینى آن دچار درد یا سنگینى شود. گاهى اوقات این
عارضه از پرخونى یا فشار عارض مىگردد، که با حجامت و خونگیرى مرتفع خواهد شد.
اما اگر از ابتلاء و سنگینى و نفخ معده ایجاد شده باشد براى درمان آن به قسمت معده
مراجعه شود. درصورتىکه در اثر سرماى شدید، داخل حفرهها را عفونت گرفته و درد
ایجاد شده، قبلا باید به وسیلهى بخور با آبجوش، آن را از داخل گرم کرده، بعد
مقدارى اگلیل کوهى را نرم بسایید و با قهوهى ساییده شده مخلوط و با کمى آب گرم
آنها را تر کرده و بر پیشانى بمالید. بعد پارچه یا حوله یا شالى را گرم کرده و بر
پیشانى ببندید و کلاهى نیز بر سر بگذارید. با گرم شدن موضع، گردش خون به آسانى
صورت مىگیرد و به مرور عفونت برطرف شده و حفرههاى پیشانى باز مىگردد و تنفس نیز
بهتر انجام مىشود.
*
گل ختمى و کوکنار را به نسبت مساوى نیمکوب کرده و آنقدر بجوشانید تا آب آن تمام
شود و تفالهى آن را روى پیشانى ضماد کرده و پیشانى را با پارچه یا حوله یا شال
گرم ببندید.
*
اول با آب جوش بخور دهید بعد کمى انفیه استنشاق کنید تا به واسطهى عطسه عفونت
داخل حفرهها خارج شود.
*
هویل گومنوله (روغن بنفشه بادام) در بینى بچکانید.
*
محلول پرتارگل یا محلول آرژیل در بینى بچکانید.
*
برگ سداب را بسیار نرم بسایید بعد در کمى سرکه مخلوط کرده و در بینى بچکانید.
حساسیت
فصلى
نوعى
آلرژى است که در فصلى از سال باعث آب ریزش بینى و عطسه مىشود که این بیمارى رینیت
آلرژیک نام دارد.
*
به عنوان درمان هربار 2 گرم مرزنجوش را در 2 لیوان آب بجوشانید تا آب آن به حدود
یک لیوان برسد.
سپس
آب آن را صاف کرده و پس از سرد شدن در یک بطرى تمیز نگهدارى کنید. در طول روز 6 تا
8 مرتبه کمى از آن را در بینى بالا بکشید و تا نتیجهى کامل این عمل را هر روز
تکرار کنید.
*
مقدارى سیاهدانه را نیمکوب کرده و بجوشانید.
آب
آن را صاف و به اندازهى نصف آن روغن زیتون روى آن ریخته و مجددا بجوشانید تا آب
تمام شود. روغن به دست آمده را هر صبح، ظهر و شب در بینى بچکانید.
*
بابونهى شیرازى، گل بنفشه و مرزنجوش را مخلوط کرده و بجوشانید. آب آن را هر صبح،
ظهر و شب در بینى بکشید.
*
پنج گرم سیاهدانه را نیمکوب کرده و در نیم فنجان آب بجوشانید تا آب آن به نصف رسد.
بعد با دو قاشق غذاخورى روغن زیتون تازه و بىبو مخلوط کرده
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 175
و روى حرارت ملایم بجوشانید
تا آب آن تمام شود و روغن بماند و آن روغن را روزى 3 مرتبه در دو حفرهى بینى
بچکانید.
*
بهترین درمان این است که اسطوخدوس هندى، بادرنجبویه، بابونهى شیرازى، گل بنفشه،
گل محمدى، گل پنیرک، گل نیلوفر، پرسیاوشان، پوست خشخاش، تاجریزى، رازیانه، ریوند
چینى، ریشه کاسنى، تخم کاسنى، تخم گشنیز، سنامکى، مرزنجوش، سیاهدانه، مخلصه، ناخنک
و پوست هلیلهى زرد از هرکدام 10 گرم، مخلوط کرده و نیمکوب کنید، آن را به 10 قسمت
مساوى تقسیم کنید و هر قسمت از آن را شب در یک و نیم لیوان آب بجوشانید و با آن
بخور دهید. هنگامى که آب آن به حدود نصف رسید آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید.
تفاله آن را مجددا در یک و نیم لیوان آب جوش بخیسانید و شب باز هم در همان آب
جوشانده و بخور دهید. سپس آب آن را صاف و شیرین کرده، بنوشید.
ضمنا
از خوردن غذاهاى سرخ کرده، پیازداغ، ترشیجات، شیرینىهاى قنادى، خربزه، انگور و
نوشیدن آب سرد و حمام آب سرد پرهیز کنید.
زکام
زکام
نام بیمارى بخش فوقانى دستگاه تنفس است که غالبا به صورت التهاب و حساسیت مخاط
بینى و حلق تظاهر مىکند. کودکانى که هنوز به سن مدرسه رفتن نرسیدهاند، سالى 6 تا
10 بار سرما مىخورند. این تعداد با تماس با دیگر کودکان بیشتر مىشود. همه کسانى
که سرما خوردهاند علایم آن را مىشناسند. این علامات خودبهخود فروکش مىکنند،
ولى مىتوانند عارضههایى به وجود آورند که در بعضى افراد بدفرجام مىشود.
عامل
سرماخوردگى ویروس است. ویروسهاى مولد سرماخوردگى از 6 خانوادهاند که یکى از آنها
به نام رینوویروسها به تنهایى 30% سرماخوردگىها را باعث مىشوند. این ویروسها
عموما در اواخر بهار و اوایل پاییز فراوانترند.
آبریزش
از بینى، التهاب و احتقان مخاط حفرات بینى، عطسه، گلودرد و سرفه به بیشتر بیماران
دست مىدهد. علائم دیگر عبارتند از: تب، سردرد، درد عضلات و کسالت. این علامات
معمولا 3 تا 7 روز باقى مىمانند و بعد خودبهخود فروکش مىکنند، اما در بعضى از
موارد تا 2 هفته و گاهى بیشتر طول مىکشند.
در
حال حاضر درمانى مؤثر براى این بیمارى وجود ندارد.
دورهى
کمون سرماخوردگى 48 تا 72 ساعت است که با هیچگونه علائم بیمارى همراه نیست. پاسخ
معمولى بدن انسان به عفونت ویروسى، تولید موادى است به نام اینترفرون مىباشد، ولى
پژوهش دربارهى استفاده از آنها به منظور پیشگیرى از سرماخوردگى نومیدکننده بوده
است. زمانى گفته شده بود که ویتامینC به مقدار زیاد از
سرماخوردگى پیشگیرى مىکند و از طول مدت آن مىکاهد، ولى پژوهشهاى سالهاى اخیر
آن را تأیید نکردهاند.
بهترین
توصیه داروسازان براى پیشگیرى از سرماخوردگى آن است که از تماس با افراد مبتلا
اجتناب کنید. دستهاى خود را بارها بشویید و از لمس کردن بینى و چشم با دست
بپرهیزید. پاک کردن اشیایى مثل گوشى تلفن، دستگیره درب و مانند آنها با پارچهى
آغشته به مواد ضدعفونىکننده از انتشار ویروس مىکاهد.
زکام
یا گریپ
گریپ
یا زکام که آن را ذات الریه هم مىنامند. در اصطلاح گیاهدرمانى اگر آبریزش از
بینى به طرف خارج باشد زکام و اگر به طرف حلق و سینه سرازیر گردد به آن نزله
گویند. سرازیر شدن آن به طرف ریه باعث عفونت ریه و پایهى اولیه بیمارىهاى ریه
مىگردد و
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 176
این خود زمینهساز بروز
برونشیت، ورم ریه و سایر بیمارىهاى ریوى مىباشد. زکام یا گریپ یکى از بیمارىهاى
بسیار مسرى است و خیلى سریع شیوع مىیابد. در فصل زمستان که هوا سرد و مرطوب
مىشود و درجه حرارت به سرعت تغییر مىکند، این بیمارى نیز بیشتر شیوع پیدا
مىکند. گریپ بیماریى است که ابتدا با یک کسالت عمومى شبیه لرز، مورمور شدن بدن،
سنگینى سر شبیه به سرگیجه توأم با سرفه، عطسه و گاهى درد کمر و مفاصل شروع
مىگردد.
آبریزش
از چشم و بینى شخص شروع مىشود و گاهى درجهى حرارت بدن بالا مىرود و گاهى ممکن
است درجهى تب شخص حتى به 40 نیز برسد.
میکروب
گریپ به قدرى ریز و ذرهاى است که حتى با میکروسکوپ هم دیده نمىشود. ویروس گریپ
در حلق و بینى وجود دارد. مرکز ازدیاد و نشو و نماى آن در بینى یا اطراف حلق و محل
اتصال بینى و حلق مىباشد.
هنگام
عطسه زدن یا سرفه کردن در هوا پخش و پرا کنده خواهد شد. درصورتىکه افراد دیگرى با
شخص مبتلا به گریپ تماس پیدا کنند یا با او معاشرت کنید یا هم خوراک شوند یا در
جوار او زندگى کنند میکروب به آنان منتقل مىگردد. در نتیجه آنان نیز مبتلا خواهند
شد.
یک
بیمار مبتلا به گریپ، در اثر عطسه و سرفه در مدت بسیار کمى مىتواند عدهى بسیار
زیادى را به این بیمارى مبتلا سازد. لذا بهتر آن است که خود بیمار تا بهبودى کامل
از ورود به اجتماعات خوددارى کند در غیر این صورت از ماسک استفاده کنید. از خوردن
و آشامیدن در اماکن عمومى پرهیز کند. از نزدیکى و معاشرت با دیگران دورى گزیند. و
در اطاق یا محلى بدون پنجره به استراحت بپردازد. اطاقى را که براى استراحت بیمار
اختصاص مىدهید باید بادگیر نباشد و انتقال هوا در آن برقرار نباشد. زیرا جابجایى
هوا بر شدت بیمارى مىافزاید. بهتر است محل استراحت بیمار بهطور مداوم با بخار
برگ اکالیپتوس ضد عفونى شود.
عللى
که در زیر شرح داده خواهد شد به ترتیب هر کدام عامل مؤثرى براى امراض فوق الذکر
مىباشد که با مطالعه به خصوصیات آن مىتوان علت بیمارى را تشخیص داد و درصدد
معالجه آن برآمد.
اگر
در یک نقطه از مجراى بینى عفونت، دمل یا کیسه چرکى تشکیل شده باشد هواى تنفس بدبو
و عفونى مىگردد و بوى آن از خارج به سهولت استشمام مىشود. این بو در بیمارىهاى
زیر نیز احساس و استشمام خواهد شد.
1-
پوسیدگى و فساد اغشیه بینى.
2-
در فساد درونى جوفها و جیبهاى حلقى.
3-
در تورم و عفونى شدن مخاط نایژهها و برونشیتهاى سخت.
4-
در زخم و چرکى شدن مجارى تنفس فوقانى.
5-
در فساد استخوانهاى بینى و فساد چرکى دندانها و قانقرایاى اغشیه بینى.
6-
در ذات الریه و ذاتالجنبهاى سخت قانقرایایى.
نکتهى
مهم عبارت است از تشخیص موضع و محل فساد، براى این کار. ابتدا دهان و دندانها،
سپس بینى و مجراى آن را با دقت تفحص نموده، ملاحظه خواهید کرد که در فساد دندانها
محوطهى دهان نیز عفن خواهد شد. براى تعیین موضع حقیقى فساد باید به دفعات مجراى
هر دو بینى را جداگانه مسدود و بوى آنها را استشمام کرد. هرگاه بوى بد از هر دو
بینى استشمام شود عضو اصلى دستگاه دم زدن یا شش مورد فساد شناخته خواهد شد. ناگفته
نماند که نباید به محض استشمام بو فورا تشخیص ذات الریه قانقرایایى را داد. زیرا
غالبا در برونشیتهاى سخت، ترشحات درونى نایژهها فاسد شده و ممکن است بوى نامبرده
را تولید کند.
در
حالت عادى بینى به مقدار کم و براى مرطوب نگاه داشتن سطح داخلى بینى ترشح رقیقى
دائما تولید
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 177
مىکند. اگر زکام، سرماخوردگى
و برونشیت ایجاد گردد، ابتدا ریزش آب بینى مشاهده شده و ازدیاد ریزش آب بینى همیشه
یکى از علائم مهم بیمارى محسوب مىشود. نوع و جنس ریزش آب بینى منوط به نوع
بیمارى، مخاط تولیدکنندهى آن است. بهطور کلى ریزش آب بینى در تمام بیمارىهاى
دستگاه دم زدن (بینى، جوفها، خشک ناى، نایژه، ناى، شش) موجود است و اگر از لولهى
گوارش (مانند گلوگاه، جیبهاى حلقى) و ندرتا از سرخناى و معده تولید شده باشد
گاهى با خود ذرات غذایى و گاهى ذرات خون همراه خواهد داشت. براى امتحان و آزمایش
باید نکات زیر دقیقا بررسى گردد: 1- یک طرفى و یا دو طرفى بودن آبریزى از بینى 2-
اگر التهاب بافتها زیاد باشد، مقدار آبریزش آن بىاندازه زیاد مىگردد. هرگاه
آبریزش مداوم باشد دستگاه دم زدن و نایژهها، بیمار و مبتلا مىباشند. اگر
آبریزش متوسط بود دلیل بر وجود جوفهاى پیشانى و آروارهها مىباشد. در ورم
جیبهاى حلقى در موقع بلع غذا ناراحتى ایجاد مىگردد و در برونشیت آبریزش بینى
دائمى است.
3-
رنگ ترشحات مربوط است به نوع ورم. رنگ ترشح ممکن است بىرنگ، خاکسترى، سفید، زرد،
قرمز، خرمایى و یا سبز بشود. در یک دوره بیمارى نیز نوع ریزش چندین مرتبه تغییر
خواهد کرد؛ یعنى ابتداى بیمارى آب بینى رقیق و بىرنگ و اگر عفونى گردد رنگ آن
خاکسترى و بعد زرد و گاهى سبز مىشود.
ریزش
سبزرنگ در ورم حلق دیده مىشود. در ذات الریه ریزش بینى در اثر اختلاط با مواد
خونى قهوهاى و زرد مىباشد. هرگاه نزف الدم در شش یا در شعبات ناى تولید شده
باشد، حبابچههاى هوا کاملا با خون مخلوط مىباشد. اگر در مجارى ابتدایى دم زدن
حاصل شده باشد خون به شکل لخته یا رگه خارج مىگردد. در چنین مواقعى از گوش دادن
به ریه، صداى مخصوصى از رالهاى مرطوب شنیده مىشود.
4-
ماهیت ریزش آب بینى منوط است به دورهى بیمارى و مواد محتوى آن، مانند عفونى یا
آهکى و یا محتوى ترشحات لختى باشد.
5-
بوى آبریزش بینى: در ابتداى بیمارى ترشحات بىبو ولى به تدریج در اثر ورم جوفها
متعفن و در نتیجه هواى دم زدن بدبو و آبریزش عفن است.
6-
اجسام خارجى ریزش آب از بینى عبارت است از حبابچههاى کوچک و بزرگ هوا که به شکل
کف خارج مىگردد. چنانچه حبابچههاى نام برده کوچک باشند در شعبات کوچک ناى مرض
تولید گردیده است مانند (برونشیت و استشقاى ریوى)
هرگاه
حبابچههاى هوا بسیار زیاد باشد ریزش بینى سفید رنگ به نظر مىآید. در ورم حلق و
فلج خشک ناى و مسمومیتهاى قارچى (که تولید فلج خشک ناى مىنماید) اغلب با سرفه و
محتوى حبابچههاى بزرگ غیر مساوى هوا و ذرات اغذیه مىباشد.
اگر
ریزش، ذرات مواد غذایى همراه داشته باشد و داراى مواد اسیدى نیز باشد کسالت و
بیمارى مربوط به معده است. اگر ترشحات بینى مشاهده شد و ارتجاع و صداى شبیه به
صداى خروس همراه داشت، گواه مرض قانقرایاى شش مىباشد که این صدا را در طب خرناس
مىگویند و در مسلولین همین ذرات و مایعات و ترشحات در اثر تک سرفه به داخل
برمىگردد.
ورم
حلق و غدههاى سپید رگى بافتهاى زیر جلدى که در بروز و ظهور مرض ایجاد مىگردد
بیشتر در ناحیه خشک ناى دیده مىشود. در زکام، گریپ، ذات الریه و قانقرایاى شش،
نوعا فلج خشک ناى مشابه هم نمىباشند. زیرا غضروف بىنام و تار آوارى فلج شده
بیشتر از طرف راست به خط وسطى نزدیک گردیده است. در موقع عبور هوا غضروف فلج شده،
بىحرکت در سطح وسطى خشک ناى باقیمانده و مانع عبور هوا مىگردد.
لذا
با شرح و بسط فوق الذکر باید کاملا مراقب بود و
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 178
مواظبت کرد که در اوایل بروز
سرماخوردگى کاملا رعایت شود که جلوگیرى به عمل آمده تا به مشکلات بعدى و بیمارى
سختتر مبتلا نگردد. پس باید بدانید که به همین دلایل فوق الذکر است که سرماخوردگى
را ام المرض یعنى مادر تمام بیمارىها مىدانند.
به
عنوان پیشگیرى از مبتلا شدن به این بیمارى بهتر است هر روز 2 یا 3 قاشق غذاخورى
عسل را در یک لیوان آبجوش حل کنید و 1 قاشق غذاخورى آبلیمو به آن اضافه کرده و
بخورید. اولین و بهترین درمان سرماخوردگى و گریپ این است که سر و گوش و گردن را با
پارچه پشمى ببندید و در اطاق یا مکان گرمى استراحت کنید. و به مرور بخور دهید. در
سه روز اول آن را انجام دهید، و لو آنکه مرض بسیار خفیف باشد و احساس نشود. معذلک
مراعات غذا و بهداشت و ضد عفونى مجراى دماغ و استراحت لازم خواهد بود.
در
مواقع زکام یا گریپ پرهیز کنید از خوردن تخممرغ، شیر، پنیر، برنج، نخود، لوبیا،
لپه، عدس، ذرت، دارچین، فلفل، خردل، نمک، دخانیات، شیرینىهاى قنادى، چربىجات، بو
کردن مشک و عنبر، ماهى، گوشت، ترشیجات، آب سرد و خوراکهاى یخکرده، ضمنا از
استحمام در آب سرد، شنا، سوار شدن بر روى موتور یا وسایل نقلیه بدون سقف و نشستن
مقابل پنکه و کولر و در مسیر باد نیز پرهیز کنید. و از خوراکىهاى زیر بیشتر
استفاده کنید. مانند آب پرتقال، آب لیمو، آب هویج، نارنگى، موز، هلو، خیار، توت
فرنگى، کاهو، شلغم، سیر، پیاز، تربچه، گوجهفرنگى، نعناع سبز، آب جوشانده نعناع یا
عرق نعنا، بویون سبزىها، آب جوشانده تره، ریشه و برگ گل خطمى، ضمنا بوییدن
بهارنارنج و بو کردن سیاهدانه نیز مفید است.
*
به عنوان درمان 50 گرم گل بنفشهى فرنگى خشک را در یک لیتر آب بجوشانید. 15 دقیقه
هم آن را دم کنید. سپس آن را و آب آن را با عسل شیرین کنید و هر روز 3 تا 5 فنجان
آن را به مرور در طول روز بنوشید.
*
دو عدد پیاز را خرد کنید و یک شب در نیم لیتر آب بخیسانید. نصف لیوان آن را بین
غذاى ظهر و نیم دیگر آن را شب بین خوردن شام بنوشید. این کار را 8 روز تکرار کنید.
*
یک شلغم را در یک لیتر شیر خرد کنید و بجوشانید بعد آن شیر را شیرین کرده و
بنوشید. روزى 3 بار تکرار کنید.
*
بیست گرم ریحان خشک یا 100 گرم برگ ریحان تازه را در یک لیتر آب سرد ریخته و
بجوشانید.
آب
آن را صاف و شیرین کرده و بگذارید سرد شود. در طول روز به مرور جرعهجرعه بنوشید.
*
پانزده گرم برگ بو را با 40 گرم پوست خشک نارنج بجوشانید. آب آن را صاف و شیرین
کرده و در طول روز به مرور بنوشید.
*
50 گرم گل اسطوخدوس هندى را در یک لیتر آب 12 دقیقه دم کنید بعد آب آن را صاف و با
عسل شیرین کرده و هر روز صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک فنجان بنوشید.
*
آب ریحان تازه را بگیرید و با شیر مخلوط کنید و بنوشید ولى از خوردن شیر به تنهایى
پرهیز شود.
*
سیاهدانه را در روغن زیتون سرخ کنید و آن روغن را دو سه قطره در بینى بچکانید.
*
مرزنجوش را بجوشانید و با آن بخور دهید، آب آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید.
*
هربار یک قاشق سوپخورى گل بابونه را در یک لیوان آب جوش ریخته حدود یک ساعت آن را
دم کنید، بعد در پارچهاى تمیز بریزید و با فشار دست آب آن را خارج و با نبات
شیرین کرده و صبح ناشتا بنوشید، بعد یک قاشق سوپخورى دیگر در یک لیوان آب جوش دم
کنید و آن را صاف و 4 مرتبه در روز هربار 4/ 1 آن را بنوشید.
*
پرتقال، انگور و توتفرنگى را باهم بخورید.
*
آب شاهى تازه را بگیرید و هر روز دو قاشق
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 179
سوپخورى آن را صبح و عصر
بنوشید.
*
گل گاوزبان را 10 دقیقه در آب جوش دم کنید بعد آب آن را صاف و شیرین کرده بین هر
غذا یک فنجان بنوشید.
*
چهار عدد سیب درختى را پوست کنده، بعد قطعهقطعه کنید. در یک لیتر آب ریخته سپس
100 گرم کشمش و 30 گرم عناب نیمکوب شده را روى آنها بریزید و حدود یک ساعت روى
حرارت ملائم بجوشانید، سپس آب آن را صاف کرده و با 150 گرم شکر مخلوط کنید و مجددا
بجوشانید تا قوام آید و به مرور بنوشید.
*
در یک فنجان قهوهى دمکرده غلیظ، یک برش لیمو بیندازید بعد میل کنید.
*
آویشن شیرازى را دم کنید و در طول روز گهگاه آب آن را بنوشید.
*
چهل گرم ریشهى آرتیشو را در یک لیتر آب بخیسانید، سپس 12 دقیقه در همان آب
بجوشانید سپس آب آن را صاف و شیرین کرده و صبح، ظهر و شب هر مرتبه حدود 20 دقیقه
قبل از غذا یکسوم آن را بنوشید.
*
هنگام خواب آب دو یا سه عدد پرتقال را در یک لیوان بریزید. چند حبه قند و قدرى
آبجوش بر آن افزوده و هم بزنید و تا گرم است بنوشید.
*
پیاز را در برگ کلم بپیچید. آن را در خاکستر گرم گذاشته تا بپزد. سپس آن را له
کنید. آب جوشاندهى ریشهى شیرینبیان را با آن مخلوط کرده و میل کنید.
*
پنجاه گرم برگ یا پوست درخت فندق خشک را در یک لیتر آب سرد بریزید و 5 دقیقه
بجوشانید. آب آن را صاف و شیرین کنید و هر 3 ساعت به 3 ساعت نیم فنجان بنوشید.
*
صد گرم خرما را در یک لیتر آب بجوشانید و آب آن را به مرور مصرف کنید.
*
سبوس برنج را دم کنید و آب آن را صاف و شیرین ساخته و به مرور بنوشید.
*
دست خود را تمیز بشویید. چند قطره آبلیمو ترش را در کف دست بریزید و آن را در
بینى استنشاق کنید، فورا پس از آن داخل بینى را با روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه
بادام یا روغن نباتى چرب کنید.
*
پرسیاوشان، گل آقطى و برگ اکالیپتوس را مخلوط کرده بجوشانید و با آن روزى 3 مرتبه
بخور دهید.
*
گهگاهى مقدارى گشنیز را در آتش بریزید و دود آن را به سر و مغز بدهید.
*
آب جوشاندهى سیاهدانه را بر سر کمپرس کنید.
*
بیست گرم ریشهى اریسا کتیرا و رب سوس از هر کدام 5 گرم، را مخلوط کرده و بسیار
نرم بسایید. با کمى آب به صورت خمیر سفتى درآورده و قرصهایى به اندازهى یک فندق
درست کنید و هربار یکى از آنها را در دهان نگهدارید تا تمام شود و در این کار
مداومت کنید و تخم گشنیز، گل بنفشه و کتیرا را با نبات بسایید و هنگام خواب یک
قاشق مرباخورى بخورید.
*
مرزنجوش و گل بنفشه فرنگى از هرکدام 10 گرم، بابونهى شیرازى 5 گرم، همه را مخلوط
کرده و به 3 قسمت مساوى تقسیم کنید. هربار یک قسمت از آن را در یک لیوان آب
بجوشانید سپس آب صافکردهى آن را روزى 3 مرتبه در بینى استنشاق کنید.
*
دارچین، زنجبیل، بسبایج، جوز هندى، فلفل سیاه، هل قرابى و تربد مجوف از هرکدام یک
مثقال، آمله مغشر دو مثقال، نبات زرد 250 گرم، همه را نرم بسایید بعد با 500 گرم
عسل مخلوط کنید. صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق غذاخورى از آن را میل کنید.
زکام
یا گریپ در هواى گرم: درصورتىکه در تابستان یا هنگام گرمى هوا دچار این بیمارى
شدید از آفتاب و هواى گرم پرهیز کنید.
*
به عنوان درمان بارهنگ، ریشهى شیرینبیان، برگ کاسنى، گل گاوزبان و قافث از
هرکدام 40 گرم، شاهتره و بسبایج از هرکدام 20 گرم، همه را نیمکوب[13]
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران ؛ ص180
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 180
کرده و با 60 گرم کشمش
قطعهقطعه شده مخلوط کنید.
هر
روز 15 گرم از آن را در یک لیوان آب بجوشانید، بعد با شیره تخم کدو و تخم خربزه
مخلوط کرده و صبح و عصر میل کنید.
*
عناب و گل بنفشه از هرکدام 50 گرم، ریشهى خطمى، سهپستان و تخم خطمى از هرکدام 30
گرم، همه را بکوبید و به 10 قسمت تقسیم کنید و هر قسمت را براى یک روز بجوشانید.
آب صافکرده آن را صبح و عصر شیرین کرده و بنوشید.
*
دو یا سه عدد خیار را هر روز عصر که خوب در مزرعه آفتاب خورده باشد بچینید و
بخورید.
زکام
یا گریپ در هواى سرد: زکام یا گریپ که در هواى سرد و به علت سردى هوا ایجاد شده
باشد، با سنگینى سر، کدورت حواس، کسالت روح و روان، خروج رطوبات غلیظ و سفید یا
کبود رنگى از بینى و حلق همراه است. که در این صورت از نوشیدن و بر سر ریختن آب
سرد باید پرهیز شود.
*
به عنوان درمان 10 گرم مصطکى و 10 گرم صمغ عربى و 5 گرم جوز هندى همه را نرم
بسایید بعد با گلاب خمیر و قرصهایى به اندازهى یک نخود بسازید و در آفتاب یا
کنار بخارى خشک کنید. مرتب یکى از آنها را در دهان نگهدارید و آب آن را بلع کنید
تا تمام شود.
*
هر روز 10 عدد انجیر خشک و حدود 30 عدد مویز را بکوبید و با کمى عسل مخلوط کنید و
صبح، ظهر و شب آن را بخورید.
*
هر روز 10 گرم تخم کتان را بو داده و بکوبید و با یک استکان عسل آمیخته و صبح، ظهر
و شب بخورید.
زکام
یا گریپ عطسهدار (زکام فصلى): به عنوان درمان گل بنفشه و مرزنجوش از هرکدام 20
گرم، بابونهى شیرازى 10 گرم را در نیم لیتر آب بجوشانید.
بعد
آب آن را صاف کرده، و روزى چند مرتبه کمى از آن را در بینى استنشاق کنید و کمى از
آن را هم در گلو غرغره کنید، اگر خورده شود هم مفید خواهد بود.
*
بابونهى شیرازى، تخم گشنیز و آویشن شیرازى از هرکدام 5 گرم، گل بنفشه و مغز ناخنک
از هرکدام 10 گرم، بادرنجوبه، اسطوخدوس هندى و مرزنجوش یزدى از هرکدام 20 گرم،
پرسیاوشان 40 گرم، همه را مخلوط و نیمکوب کرده، بعد آن را به 12 قسمت مساوى تقسیم
کنید و هر قسمت را یک روز در یک لیوان آب جوش ریخته، پس از جوشاندن آب آن را صاف
کرده و بنوشید. هنگام جوشیدن بخور هم بدهید.
*
مقدارى مرزنجوش را با آب سرد بشویید و بعد آن را بجوشانید. آب آن را صاف کرده و
چند مرتبه در روز هربار مقدارى از آن را در بینى استنشاق کنید.
*
سیاهدانه را در کمى روغن زیتون سرخ کنید و آن روغن را چند قطره در بینى بچکانید.
زکام
یا گریپ که با سرفه همراه باشد: آب ریحان تازه را بگیرید، با شیر مخلوط کرده و
بنوشید. ولى از خوردن شیر به تنهایى پرهیز شود.
*
هر روز 10 گرم گل بنفشه، 20 گرم عناب نیمکوب شده را با 10 گرم گل پنیرک، 10 گرم
بادرنجوبه و 5 گرم مرزنجوش بجوشانید. آب آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید. چند روز
این کار را تکرار کنید.
*
انفیه در بینى بکشید تا عطسه ایجاد کند و داروهاى نرمکنندهى سینه نیز مصرف شود.
زکامهاى
بسیار شدید و سخت: از خوردن سیر پرهیز کنید و به عنوان درمان هر روز 50 تا 120 گرم
انجیر خشک را در یک لیتر آب بجوشانید و آب آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید و
انجیرها را هم بجوید و بخورید.
*
دو سه روز مرتب سیب درختى رنده شده یا آب سیب بخورید و هیچچیز دیگرى نخورید.
زکام
یا گریپ در افراد پرخون، فشار خونى و چاق: این نوع بیمارى با علائمى چون
برافروختگى صورت و چشمها، سنگینى سر، کدورت حواس و شیرینى دهان مایل به بوى بد و
خروج مایعات سفت به
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 181
رنگ و مایل سرخ از بینى و
حلق همراه است. در این صورت باید فصد کنید و مقدارى از خون را کم کرده و دائم
ماءالشعیر بنوشید.
*
گل بنفشه، عناب نیمکوب شده، سهپستان، گل خطمى سفید، ترنجبین، تخم بزرک، تخم
گشنیز، آویشن، گل محمدى و سنامکى را هر صبح، ظهر و شب بجوشانید و آب صافکردهى آن
را شیرین کرده و بنوشید تا پاکسازى انجام شود.
اگر
لازم باشد که آبریزش بینى را بند بیاورید شربت عناب و شربت گل بنفشه میل نمایید.
اگر
سیلان و رقیق کردن مایعات بینى لازم باشد بابونهى شیرازى، مرزنجوش، مغز ناخنک و
تخم گشنیز را بجوشانید و آب آن را بنوشید. هم اینکه با آب آن سر شویه کنید. عود
بلیسان، سند روس و مرزنجوش را در ظرفى ریخته و روى حرارت قرار دهید تا تبخیر شود و
محوطه زندگى را ضد عفونى کند.
اگر
ماده غلیظ باشد و باعث درد شدیدى شده باشد، براى رقیق کردن سیلان و جارى شدن
آنگاه جو، عنبر و کنجد را بجوشانید و بخور دهید. یا سبوس را در سرکه بریزید بعد
یک تکه سنگ داغ شده را در آن انداخته و بخور دهید. اگر ماءالشعیر را هم در روغن
بادام شیرین و گلاب و آب انار مخلوط کرده و با نبات شیرین سازید و بنوشید، بسیار
مفید خواهد بود.
به
عنوان درمان مىتوانید شربت سهپستان میل کنید و با آب جوشاندهى گل بنفشه، گل
ختمى، برگ کاهو و پوست خشخاش سر را بشویید. پس از شستشو با آن مدتى صبر کنید و بعد
سر را آبکشى کنید. بعد دو گرم مغز فولوس را بسایید و با یک لیوان شربت سکنجبین
مخلوط و میل کنید. همچنین با گلاب و ماءالشعیر قرقره کنید. مىتوان کافور را نیز
در بینى استشمام کرد.
گریپ
یا زکام در مزاجهاى صفراوى: این نوع گریپ یا زکام با علائمى چون سوزش چشم و سر،
همچنین سیلان اشک، تلخى دهان و عطش و خروج رطوبت از دهان و بینى همراه است.
*
به عنوان درمان مىتوانید با آب جوشاندهى سه پستان و آب جوشاندهى گل بنفشه، گل
خطمى، برگ کاهو و پوست خشخاش سر را بشویید. پس از شستشو با آن مدتى صبر کرده، و
بعد سر را آبکشى کنید. بعد 2 گرم مغز فولوس را بسایید و با یک لیوان شربت سکنجبین
مخلوط کرده و میل کنید. همچنین با گلاب و ماءالشعیر غرغره کنید. مىتوان کافور را
نیز در بینى استشمام کرد.
زکام
یا گریپ در مزاجهاى بلغمى: این بیمارى به کسانى که داراى مزاج بلغمى هستند آسیب
چندانى نمىرساند. هنگام درمان باید اول آب جوشاندهى مخلوط انجیر، ترنجبین، گل
زوفا و ریشهى شیرین بیان بنوشید و روى آن مقدارى گل قند میل کنید و به جاى آب هم
گلاب رقیق شده بنوشید تا تلیین مزاج شود. با سبوس گندم، روغن بادام شیرین یا
پورهى مغز بادام شیرین حریره درست کنید و بخورید.
اگر
لازم باشد که ماده یا مایع خروجى بینى رقیق شود با آب جوشانده که از مخلوط آویشن
شیرازى، شوید و مغز ناخنک تهیه کردهاید سر را بشویید.
اگر
سیلان مایع از بینى تمام شود مىتوانید از تبخیر شکر سرخ یا کاغذ یا سنبل یا دانه
اسفند یا سندروس یا کندر یا مرمکى یا میعه سایله و یا از قسط استفاده کنید.
زکام
یا گریپ در مزاجهاى سوداوى: کسانى که سوداوى مزاج هستند به ندرت مبتلا به گریپ یا
زکام خواهند شد و درصورتىکه به این بیمارى مبتلا شوند آسیب بیشترى خواهند دید.
زیرا به خشکى چشمها و سنگینى سر، خشکى بینى و سردرد شدید دچار خواهند شد. هنگام
شیوع بیمارى، دهان بویى شبیه به چیزى که سوخته شده باشد، مىدهد و بوى دود از بینى
و دهان احساس مىگردد و خیلى سریع تبدیل به عفونت
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 182
سینوسها خواهد شد.
به
عنوان درمان مىتوانید با نشاسته، شکر، تخم خشخاش و ماءالشعیر یا جو پوست کنده
حریره بپزید و میل کنید. با مخلوط برگ کاهو، برگ خطمى، کدو و گل بنفشه سر را
بشویید. اگر سده یا مادهى بیمارىزا تمام شد مىتوانید از تبخیر سندروس نیز
استفاده کنید.
زکام
یا گریپ از سینهدرد و نزله: به عنوان درمان 50 گرم پوست خشخاش را در یک لیتر آب
بجوشانید.
آب
آن را صاف کرده و با شکر مخلوط کنید مجددا بجوشانید تا قوام آید. روزى سه بار
هربار کمى از آن را بخورید. هر صبح، ظهر و شب هربار یک استکان آب ریحان تازه را در
یک لیوان شیر مخلوط کنید و بنوشید و چند مرتبه در روز با آب جوشاندهى عدس و لعاب
نشاسته غرغره کنید.
زکام
یا گریپ هنگام مالاریا: هنگام درمان باید پوست گنهگنه، پوست بید، ریشهى کاسنى،
ریشهى شیرینبیان، کلمبو و جنطیاناى رومى از هرکدام 1 مثقال در ظرفى بریزید و تا
یک بند انگشت بالاتر از داروها روى آن آب بریزید و بجوشانید. بعد با پارچهاى تمیز
و با فشار، آب آن را صاف کنید بعد 3 قسمت کرده و هر قسمت را یک روز صبح ناشتا
بنوشید. صبح روز سوم پس از مصرف دارو برگ چغندر، گشنیز، برنج و عدس را بپزید آن را
با 250 گرم آبغوره مخلوط کنید و بخورید.
*
جو و عدس را با چند عدد عناب نیمکوب شده، بجوشانید. آب آن را صاف کرده و روى
مقدارى اسپرزه بریزید و در جاى خنک نگهدارید. هر روز صبح ناشتا مقدارى از آب آن را
بنوشید (ولى دانههاى اسپرزه را نخورید). پس از اینکه آب آن نوشیده شد اسپرزهها
را هم زده و باز در جاى خنک بگذارید. تا لعاب بیشترى ایجاد کند. پس از نوشیدن و
تمام شدن آبها، اسپرزهها را دور بریزید.
*
شاهتره، خرخاسک، ریشه کاسنى، گل خطمى و پوست بید از هرکدام 25 گرم مخلوط و
بجوشانید. آب صاف کردهى آن را بنوشید و مقدارى از آن آب را نیز تنقیه کنید.
*
شش را با عدس بپزید و پس از پخته شدن مقدارى جو پوست کنده و پخته شده را در آن
بریزید و مانند دم کردن برنج، آن را دم کنید و پس از دم کشیدن بخورید.
*
هر روز صبح ناشتا مقدارى ثعلب و صمغ عربى را نرم بسایید و در یک لیوان شیر جوشیده
بریزید سپس آن را شیرین کرده و بنوشید.
*
برگ کاسنى تازه را چرخ یا خرد کنید. با فشار، آب آن را بگیرید و یک لیوان از آن آب
را بنوشید. این کار را چهل روز ادامه دهید.
سرگیجه
اصطلاح
سرگیجه به حالتى اطلاق مىشود که بیمار احساس مىکند که اشیاء به دور او مىچرخند
و بالعکس چشمش سیاهى مىرود. گاهى بیمار جهتیابى خود در رابطه با اشیاء را از دست
مىدهد.
سرگیجه
اکثرا در بیمارىهاى لابیرنت گوشى، شاخهى دهلیزى، عصب هشتم یا هستهى مرکزى این
عصب یا ارتباطات آن دیده مىشود. شایعترین علل سرگیجه، مىنییر (منییر) است.
لابیرن تیپ حاد و آسیبهاى عضوى، مغزى، حالات امتلایى و فشار خون و بسیارى از عوامل
دیگر مىتوانند عامل سرگیجه باشند مانند کم شدن ناگهانى فشار خون و قند خون و
غیره. اگر سرگیجه بهطور ناگهانى ایجاد شده باشد، علت آن مىتواند سرگیجه مرکزى
(ورم لابیرنت گوش داخلى) و اختلالات عروق گوش داخلى آن باشد.
اگر
سرگیجه بهطور مزمن و کهنه ولى زودگذر باشد، باید توجه نمود که علائم گوشى در
بیمار وجود دارد یا خیر، اگر وجود داشته باشد استوئیت ماستوئیدیت یا بیمارى منییر
یا نورینوم اکوستیک ممکن است بوده
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 183
باشد. اگر علائم گوشى وجود
ندارد باید دید که آیا با وضعیت بیمار ارتباط دارد یا خیر که اگر ارتباط دارد ممکن
است مربوط به سرگیجه وضعى یا استوفیتهاى مهرهاى باشد. اگر با وضعیت بیمار مربوط
نباشد ممکن است عامل آن داروها، هیپروانتى لاسیون (زیاد نفس کشیدن)، آسیبهاى گردن
و یا میگرن باشد.
اگر
سرگیجه مداوم باشد باید توجه نمود که علائم مربوط به گوش وجود دارد یا خیر. اگر
وجود داشته باشد مربوط به نورینوم اکوستیک و سایر تومورهاى زاویهى جمجمه و پل
دماغى است. اگر علائم گوشى وجود نداشته باشد باید توجه کرد که با حالت غش همراه
است یا نه. اگر با حالت غش همراه باشد باید فکر عدم تکافوى گردش خون، بیمارى قلبى
بازیلر، آرتریو اسکلروزکاروتید، حساسیت سینوس کاروتید افتاد.
اگر
با حالت غش همراه نباشد، بیمارىهاى پسیکونورون، بالا بودن فشار خون، کمخونى،
بیمارى قند (دیابت)، پرکارى تیروئید و ناسازگارى خونى مطرح مىشود. سرگیجه به علل
دیگرى نیز به وجود مىآید که با بررسىهاى دقیق، علل آن معلوم خواهد شد.
*
براى درمان سرگیجه مىتوانید 50 گرم آمله مغشر را به مدت هفت روز در شیر بخیسانید
و پس از خارج کردن از شیر سه روز هم در گلاب بخیسانید و بعد نرم بکوبید. سپس گل
گاوزبان و تخم خرفه از هرکدام 50 گرم، صندل سرخ، صندل سفید، بادیان و سنبل الطیب
از هرکدام 20 گرم، تخم گشنیز، بهمن سرخ، بهمن سفید، دارچین، طباشیر هندى، خلال
نارنج، ابریشم مقرص و کهربا از هرکدام 10 گرم، مروارید سفته و ریشهى مرجان از
هرکدام 5 گرم، همه را بسیار نرم بسایید و با آملههاى کوبیده شده و 200 گرم شربت
سیب یا شربت به و یا 200 گرم از هر دو شربت و یک کیلو عسل مخلوط کنید. ظهر و شب هر
مرتبه یک قاشق غذاخورى از آن را میل کنید.
*
هر صبح و عصر هر مرتبه 25 گرم شیرخشت را با نیم یا یک لیتر آب هندوانه مخلوط کنید
و بنوشید.
سرگیجه
که علتش نامعلوم باشد: براى درمان سرگیجهاى که علت آن نامعلوم باشد باید اسارون،
سنبل، مصطکى، زعفران، طباشیر، دارچین، اذخر مکى، قسط شیرین، تخم کشوث، تخم کرفس،
تخم کاسنى، زرآوند طویل، قرنفل، حب بلیسان، عود بلیسان، هیل قراب و عود هندى را به
نسبت مساوى باهم مخلوط و هم وزن همهى آنها گل محمدى به آن افزوده و نرم بسایید و
با عسل مخلوط کنید تا به صورت خمیر درآید و قبل از هر غذاى روزانه یک قاشق
شربتخورى از آن را میل کنید.
سرگیجه
در افراد پرخون: سرخى صورت و چشمها، برآمدگى عروق پیشانى و شقیقه و رفع سریع
سرگیجه از علائم این بیمارى مىباشد. به عنوان درمان اول به وسیلهى حجامت
خونگیرى و بدن را پاکسازى کنید. نظم اخلاط را با جوشاندهى هلیله، سکنجبین، شربت
عناب، لعاب اسپرزه، آب انار، آب غوره و آب گشنیز تازه بدست آورید. از غذاهاى شور و
خوراکىهایى که طبیعت آن گرم است پرهیز شود. براى مصرف داروى مورد نیاز (به قسمت
پرخونى و کم کردن خون یا رقیق کردن یا صاف کردن خون مراجعه کنید).
سرگیجه
در افراد صفراوى مزاج: زردى رنگ چهره، تلخى دهان، حالت چرت زدن، سرعت نبض، بهبودى
در اثر خوراکىهاى خنک از علائم این بیمارى مىباشد.
در
این مواقع خوردن آب جوشاندهى شاهتره، آب تمر هندى، آب انار ترش، آب غوره، شربت
لیمو، شربت بهلیمو، شربت سکنجبین، کوبیدهى پوست هلیلهى زرد، مغز فلوس با
ترنجبین، شیرخشت و مخلوط مغز فندق، گشنیز، مویز و شکر با آب اسپرزه، آب سیب درختى،
آب به، سوپ جو مفید است. بو کردن گل بنفشه یا صندل نیز مؤثر خواهد بود.
به
عنوان درمان سهپستان و پوست هلیلهى زرد از
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 184
هرکدام 30 گرم، شاهتره 20
گرم، تمر هندى 100 گرم و آلوى بخارا 200 گرم. همه را در دو لیتر آب بجوشانید و صاف
کنید، بعد 50 گرم شیرخشت را در آب آن حل کرده و در جاى خنک نگهدارى کنید. هر صبح،
ظهر و شب هر مرتبه نصف لیوان معمولى از آن را بنوشید.
همچنین
روزانه به جاى خوردن آب، عرق کاسنى بنوشید. اگر با آب جوشاندهى کاه، جو، گل خطمى
و گل بنفشه سرشویه و پاشویه کنید، مؤثر خواهد بود. ضمنا مىتوان از دستورات سردرد
صفراوى نیز در این مورد پیروى کنید (به قسمت سردرد صفراوى مراجعه شود.)
سرگیجه
در افراد بلغمى مزاج: سنگینى سر، کمبود عطش، سستى، مرطوب بودن سطح دهان و آب
فراوان در دهان، تندى نبض و سفیدى رنگ پوست بدن از علائم این بیمارى است.
به
عنوان درمان زیرهى سبز، زیرهى سیاه، زنیان و رازیانه از هرکدام 5 گرم، نبات 100
گرم، همه را باهم مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید. هر صبح، ظهر و شب بعد از غذا یک
قاشق غذاخورى از آن را در دهان بریزید و بخورید یا با آب سرد مخلوط کرده و میل
فرمایید.
*
صد و پنجاه گرم سیاهدانهى کوبیده شده را با 500 گرم عسل مخلوط کرده و صبح، ظهر و
شب هر مرتبه یک قاشق غذاخورى میل فرمایید.
*
هر صبح، ظهر و شب قهوه را با دارچین مانند چاى دم کنید و آب آن را با نبات یا عسل
شیرین کرده و بنوشید.
*
هر صبح، ظهر و عصر هر مرتبه مرزنجوش، بادرنجوبه و اسطوخدوس هندى از هرکدام 5 گرم،
مخلوط کرده و دم کنید. آب آن را صاف و با عسل یا نبات شیرین کرده و بنوشید. ضمنا
اگر آب جوشاندهى مخلوط گل بابونه، گل بومادران، مغز ناخنک و شوید خشک را بر سر
بمالید نیز مفید خواهد بود.
سرگیجه
در افراد سوداوى مزاج: کثرت فکر، خاموشى و کم صحبتى، تخیل و افکار بیهوده، ضعف و
سفتى نبض از علائم این بیمارى است.
براى
درمان، اول پاکسازى خلط سوداوى از بدن که باید (به قسمت اخلاط اربعه، براى رفع
خلط سوداوى از بدن مراجعه شود) همچنین مالیدن روغن شبت یا روغن بابونه بر سر نیز
مفید خواهد بود. مىتوانید از نخودآب، ماهیچهى گوسفند، آش شلغم، آش قمرى، شیر،
چغندر و خردل نیز استفاده کنید.
*
به عنوان درمان افتیمون را بجوشانید، آبش را صاف کنید و کمى از آن را در بینى
بچکانید و مقدارى از آن را هم بخورید و پس از آن مقدار 60 گرم گل قند میل شود.
*
مرزنجوش را بجوشانید و هنگام جوشیدن با آن بخور دهید. بعد آب آن را صاف و شیرین
کرده و بنوشید.
سرگیجه
به علت ناراحتى معده در افراد بلغمى مزاج: براى درمان آن تخم ترب کوبیده و نمک را
با سکنجبین مخلوط کرده و میل کنید تا معده شستشو و خالى شود. بعد مسهل بلغم مصرف
کنید. براى رفع بلغم (به قسمت اخلاط اربعه در همین کتاب مراجعه کنید).
سپس
به عنوان درمان 5 گرم نخود هندى را با 10 گرم مصطکى و نصف لیوان گل قند را مخلوط
کرده و این مقدار را به مدت چهار روز بخورید.
*
به مدت 15 روز هر روز 5 گرم برنجاسف را بجوشانید، آب صافکردهى آن را با عسل
شیرین کنید و بنوشید.
*
هلیلهى سیاه، پوست هلیلهى زرد و پوست هلیلهى کابلى را مخلوط و نرم بسایید. به
اندازهى سه برابر آن عسل یا مویز یا کشمش نیز مخلوط کنید و روزى یکبار و هر
مرتبه به اندازهى یک قاشق مرباخورى از آن را میل کنید.
سرگیجه
به علت ناراحتى معده در افراد صفراوى مزاج: غلبهى این بیمارى در وقت خالى بودن
معده و سکونش در وقت سیرى با حالت خفقان، قى کردن، کم اشتهایى، درد بالاى معده،
تلخى دهان، سرعت نبض، زودرنجى یا تیزى حواس بروز مىکند.
به
منظور درمان، اول سکنجبین را با آب گرم و
دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 185
کمى نمک مخلوط و بخورید تا
استفراغ کنید. بعد 100 گرم آلوچهى خشک و 50 گرم تمر هندى را مخلوط بجوشانید. بعد
50 گرم ترنجبین را در آب صافکردهى آن حل کنید و در جاى خنک نگهدارید و آن را به
مدت 5 روز صبح ناشتا بنوشید.
ضمنا
خوراکىهاى زیر در این مورد مؤثر خواهند بود. آب انار ترش، آب جوشاندهى شاهتره،
آب تمر هندى، آبغوره، سوپ گشنیز، سکنجبین، شربت لیمو، مغز، مغز فلوس با ترنجبین
یا شیرخشت، پوست هلیله زرد.
سرگیجه
از انگل معده: درصورتىکه در اثر وجود انگل داخل دستگاه گوارش سرگیجه ایجاد شود،
باید از حضور در مکانهاى گرم و انجام کارهاى سخت، گرد و غبار و مصرف دخانیات
پرهیز کنید.
به
عنوان درمان به مدت چهار روز آش آبغوره بخورید و روى هر غذاى روزانه 10 گرم گل
قند میل کنید. روز پنجم آبدوغ با گل محمدى بخورید. از شب ششم به بعد هر شب 10 گرم
پوست نارنج خشک را نرم بسایید و بخورید و هر پنج روز یکبار دوغ آب انار ترش، آب
جوشاندهى شاهتره، آب تمر هندى، آبغوره، سوپ گشنیز، سکنجبین، شربت لیمو، مغز فلوس
با ترنجبین یا شیرخشت، پوست هلیلهى زرد و گل سرخ میل فرمایید.
سرگیجه
در اثر ضربه خوردگى: در این مواقع از آنچه که ایجاد عطسه مىکند پرهیز کنید،
یکبار از بازوى چپ خون کم کنید بعد مقدارى صمغ عربى ساییده را در روغن گل سرخ
مخلوط کرده و روى حرارت حل کنید. بعد آن را گرمگرم بر سر بمالید. درصورتىکه
سرگیجه ادامه داشت پانزده روز بعد پشت هر گوش 5 عدد زالو بیندازید.[14]
[1] ( 1).Tension Headache
[2] ( 2).Subarachnoid
[3] ( 1).Cluster
[4] ( 1). اخلاط اربعه عبارتند
از: خون، صفرا، سودا، بلغم.
[5] حاجى شریف، احمد، دائرة
المعارف گیاه درمانى ایران، 1جلد، حافظ نوین - تهران، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.
[6] حاجى شریف، احمد، دائرة
المعارف گیاه درمانى ایران، 1جلد، حافظ نوین - تهران، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.
[7] ( 1).devicated nasal septum
[8] ( 2).cyctic fibrosis
[9] ( 3).HIV
[10] ( 4).tenderness
[11] ( 5).decongestants
[12] حاجى شریف، احمد، دائرة
المعارف گیاه درمانى ایران، 1جلد، حافظ نوین - تهران، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.
[13] حاجى شریف، احمد، دائرة
المعارف گیاه درمانى ایران، 1جلد، حافظ نوین - تهران، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.
[14] حاجى شریف، احمد، دائرة
المعارف گیاه درمانى ایران، 1جلد، حافظ نوین - تهران، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.